printlogo


تحلیلی بر آسیب پذیری بخش خصوصی در ایران
بخش خصوصی؛ بازیگر یا بازیچه
بخش خصوصی؛ بازیگر یا بازیچه
کد خبر: 160
نویسنده : محمدرضا دهقان پور*

بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬آسیب‭ ‬پذیرترین‭ ‬عضو‭ ‬از‭ ‬جامعه‭ ‬ی‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬است‭. ‬ریشه‭ ‬ی‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬هم‭ ‬به‭ ‬سیاست‭ ‬دولت‭ ‬سازندگی‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬جنگ‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬عراق‭ ‬برمی‭ ‬گردد‭ ‬که‭ ‬قصد‭ ‬داشت‭ ‬برای‭ ‬تسریع‭ ‬پروسه‭ ‬ی‭ ‬بازسازی‭ ‬ایران‭ ‬از‭ ‬توان‭ ‬نیروهای‭ ‬نظامی‭ ‬کمک‭ ‬بگیرد‭. ‬این‭ ‬تئوری‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬پای‭ ‬نظامیان‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬چرخه‭ ‬ی‭ ‬اقتصاد‭ ‬کشور‭ ‬باز‭ ‬کرد‭ ‬بلکه‭ ‬موجب‭ ‬بیرون‭ ‬راندن‭ ‬و‭ ‬تضعیف‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬واقعی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬میدان‭ ‬گردید‭. ‬تأثیر‭ ‬این‭ ‬اتفاق‭ ‬چنان‭ ‬بزرگ‭ ‬بود‭ ‬که‭ ‬تا‭ ‬چهار‭ ‬دهه‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬آن،‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬جان‭ ‬نگرفت‭ ‬و‭ ‬رشد‭ ‬نکرد‭. ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬اینکه‭ ‬بازیگر‭ ‬صحنه‭ ‬اقتصاد‭ ‬باشد‭ ‬به‭ ‬بازیچه‭ ‬ی‭ ‬آن‭ ‬مبدل‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬گونه‭ ‬ای‭ ‬که‭ ‬تنها‭ ‬قشری‭ ‬در‭ ‬تصمیم‭ ‬گیری‭ ‬ها‭ ‬و‭ ‬سیاستگذاری‭ ‬های‭ ‬حاکمیت‭ ‬و‭ ‬دولت‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬قرار‭ ‬نمی‭ ‬گیرد‭ ‬همین‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬است‭. ‬نگاه‭ ‬امنیتی‭ ‬هم‭ ‬که‭ ‬بر‭ ‬اقتصاد‭ ‬این‭ ‬کشور‭ ‬سایه‭ ‬افکنده،‭ ‬بی‭ ‬توجهی‭ ‬به‭ ‬تأثیرات‭ ‬و‭ ‬تبعات‭ ‬سیاستگذاری‭ ‬ها‭ ‬را‭ ‬دو‭ ‬چندان‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬

بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬در‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬سهم‭ ‬چندانی‭ ‬ندارد‭ ‬که‭ ‬عمده‭  ‬دلیل‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬رویکرد‭ ‬حاکمیت‭ ‬برمی‭ ‬گردد‭. ‬حضور‭ ‬پررنگ‭ ‬نفت‭ ‬در‭ ‬اقتصاد،‭ ‬تدوین‭ ‬برنامه‭ ‬های‭ ‬بلندمدت‭ ‬با‭ ‬نگاه‭ ‬سوسیالیستی،‭ ‬سیاستگذاری‭ ‬های‭ ‬از‭ ‬بالا‭ ‬به‭ ‬پائین،‭ ‬سازمان‭ ‬های‭ ‬عریض‭ ‬و‭ ‬طویل‭ ‬و‭ ‬غیر‭ ‬بهره‭ ‬ور‭ ‬دولتی،‭ ‬تکیه‭ ‬زدن‭ ‬مدیرانی‭ ‬بر‭ ‬مسند‭ ‬ریاست‭ ‬به‭ ‬گونه‭ ‬ای‭ ‬که‭ ‬بیشتر‭ ‬میل‭ ‬به‭ ‬سروری‭ ‬دارند‭ ‬تا‭ ‬مدیریت،‭ ‬بنگاهداری‭ ‬دستگاه‭ ‬های‭ ‬دولتی‭ ‬و‭ ‬رقابت‭ ‬غیر‭ ‬عادلانه‭ ‬آنها‭ ‬با‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی،‭ ‬اخذ‭ ‬تصمیمات‭ ‬متعدد‭ ‬و‭ ‬بعضاً‭ ‬متناقض‭ ‬و‭ ‬نهایتاً‭ ‬ضعف‭ ‬شدید‭ ‬قوانین‭ ‬و‭ ‬مقررات‭ ‬در‭ ‬حمایت‭ ‬از‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬همگی‭ ‬گواهی‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬مدعاست‭. ‬

البته‭ ‬این‭ ‬یک‭ ‬روی‭ ‬داستان‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬انصافاً‭ ‬سهم‭ ‬زیادی‭ ‬هم‭ ‬دارد‭ ‬اما‭ ‬روی‭ ‬دیگر‭ ‬آن‭ ‬رویکرد‭ ‬و‭ ‬نحوه‭ ‬مواجهه‭ ‬فعالین‭ ‬و‭ ‬نهادهای‭ ‬مرتبط‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬در‭ ‬برخورد‭ ‬با‭ ‬مسائل‭ ‬مختلف‭ ‬است‭. ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬اشکالات‭ ‬بسیاری‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬وجود‭ ‬همین‭ ‬دست‭ ‬مسائل‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬اجازه‭ ‬نمی‭ ‬دهد‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬بتواند‭ ‬در‭ ‬گرفتن‭ ‬حق‭ ‬و‭ ‬حقوق‭ ‬خود‭ ‬موفق‭ ‬باشد‭. ‬در‭ ‬اینجا‭ ‬به‭ ‬برخی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬موارد‭ ‬اشاره‭ ‬می‭ ‬شود‭:‬

‭-‬‭ ‬عدم‭ ‬وجود‭ ‬وحدت‭ ‬رویه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬شاید‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬اساسی‭ ‬ترین‭ ‬موارد‭ ‬باشد‭. ‬دعواهای‭ ‬منفعت‭ ‬طلبانه‭ ‬و‭ ‬مصلحت‭ ‬اندیشانه‭ ‬نمایندگان‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬جلوی‭ ‬تقویت‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬را‭ ‬می‭ ‬گیرد‭ ‬بلکه‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬نابودی‭ ‬هدایت‭ ‬میکند‭. ‬

مادامیکه‭ ‬فعالان‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬به‭ ‬یک‭ ‬اجماع‭ ‬کلی‭ ‬در‭ ‬دستیابی‭ ‬به‭ ‬اهداف‭ ‬بلندمدت‭ ‬نرسند‭ ‬و‭ ‬نفع‭ ‬جمعی‭ ‬را‭ ‬جایگزین‭ ‬نفع‭ ‬شخصی‭ ‬نکنند،‭ ‬شرایط‭ ‬همین‭ ‬خواهد‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬بسا‭ ‬بدتر‭ ‬نیز‭ ‬بشود‭. ‬

‭-‬‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬تریبون‭ ‬دارد‭  ‬اما‭ ‬صدای‭ ‬روشنگرانه‭ ‬ای‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬جهت‭ ‬رفع‭ ‬مسائل‭ ‬بیرون‭ ‬نمی‭ ‬آید‭. ‬عمده‭ ‬ی‭ ‬تریبون‭ ‬های‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬به‭ ‬محلی‭ ‬برای‭ ‬گلایه‭ ‬خوانی‭ ‬تبدیل‭ ‬شده‭ ‬اند‭. ‬تعداد‭ ‬این‭ ‬تریبون‭ ‬ها‭ ‬با‭ ‬وخامت‭ ‬اوضاع‭ ‬اقتصادی‭ ‬کشور‭ ‬نیز‭ ‬افزایش‭ ‬می‭ ‬یابد‭ ‬اما‭ ‬عمدتاً‭ ‬خالی‭ ‬از‭ ‬راهکار‭ ‬هستند‭. ‬بنابراین‭ ‬وقتی‭ ‬خود‭ ‬فعالان‭ ‬اقتصادی‭ ‬برای‭ ‬برون‭ ‬رفت‭ ‬از‭ ‬شرایط‭ ‬حاد‭ ‬اقتصادی‭ ‬خالی‭ ‬از‭ ‬راهکار‭ ‬هستند،‭ ‬ارائه‭ ‬راهکار‭ ‬و‭ ‬حل‭ ‬مسأله‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬وظیفه‭ ‬کارشناسان‭ ‬و‭ ‬مدیرانی‭ ‬که‭ ‬عمر‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬پشت‭ ‬میزهای‭ ‬دولتی‭ ‬گذرانده‭ ‬اند‭ ‬و‭ ‬ذهنیت‭ ‬درستی‭ ‬هم‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬اقتصاد‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬ندارند‭. ‬در‭ ‬نهایت‭ ‬سیاست‭ ‬هایی‭ ‬استخراج‭ ‬می‭ ‬شود‭ ‬که‭ ‬کمکی‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬نمی‭ ‬کند‭. ‬در‭ ‬اینجا‭ ‬حاکمیت‭ ‬به‭ ‬تنهایی‭ ‬مقصر‭ ‬نیست‭ ‬بلکه‭ ‬حضور‭ ‬کمرنگ‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬و‭ ‬نمایندگان‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬منتج‭ ‬به‭ ‬اخذ‭ ‬چنین‭ ‬سیاست‭ ‬ها‭ ‬و‭ ‬برنامه‭ ‬های‭ ‬ناکارآمدی‭ ‬می‭ ‬شود‭.‬

‭-‬‭ ‬نگاه‭ ‬نمایندگان‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬متاسفانه‭ ‬به‭ ‬مسائل‭ ‬از‭ ‬بالا‭ ‬و‭ ‬کلان‭ ‬نیست‭ ‬بیشتر‭ ‬نگاه‭ ‬جزئی‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬پایین‭ ‬به‭ ‬مسائل‭ ‬دارند‭. ‬یعنی‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬اینکه‭ ‬برای‭ ‬بهبود‭ ‬وضعیت‭ ‬مسائل‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬بالاتر‭ ‬و‭ ‬کلان‭ ‬تر‭ ‬ببینند،‭ ‬بیشتر‭ ‬به‭ ‬موضوعاتی‭ ‬اشاره‭ ‬می‭ ‬کنند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬حاضر‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬گرفتار‭ ‬شده‭ ‬اند‭. ‬با‭ ‬رفع‭ ‬آن‭ ‬مشکل‭ ‬هم‭ ‬حضورشان‭ ‬تا‭ ‬طرح‭ ‬مشکل‭ ‬بعدی‭ ‬کمرنگ‭ ‬می‭ ‬شود‭.‬

‭-‬‭ ‬نمایندگان‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬عمدتاً‭ ‬مطالبه‭ ‬گر‭ ‬برای‭ ‬حضور‭ ‬در‭ ‬مجالس‭ ‬و‭ ‬مجامع‭ ‬مختلف‭ ‬تصمیم‭ ‬گیری‭ ‬نیستند‭ ‬و‭ ‬کمتر‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مجامع‭ (‬مثل‭ ‬مجلس‭ ‬شورای‭ ‬اسلامی،‭ ‬جلسات‭ ‬هیئت‭ ‬دولت،‭ ‬شوراهای‭ ‬تخصصی‭ ‬و‭ ‬غیره‭) ‬حضور‭ ‬دارند‭ ‬که‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬بی‭ ‬توجهی‭ ‬حاکمیت‭ ‬و‭ ‬دولت‭ ‬و‭ ‬بخشی‭ ‬دیگر‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬آسیب‭ ‬خوردن‭ ‬فعالیت‭ ‬اقتصادی‭ ‬نمایندگان‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬است‭ .‬چرا‭ ‬که‭ ‬گمان‭ ‬می‭ ‬برند‭ ‬با‭ ‬طرح‭ ‬مسائل‭ ‬و‭ ‬مشکلات‭ ‬به‭ ‬مقابله‭ ‬با‭ ‬دولت‭ ‬رفته‭ ‬اند‭ ‬و‭ ‬احتمال‭ ‬دارد‭ ‬فعالیت‭ ‬اقتصادی‭ ‬آنها‭ ‬تحت‭ ‬تأثیر‭ ‬قرار‭ ‬بگیرد‭. ‬البته‭ ‬نباید‭ ‬منکر‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬شد‭ ‬اما‭ ‬وقتی‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬طرف‭ ‬اتحاد‭ ‬نمایندگان‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬افزایش‭ ‬یابد‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬طرف‭ ‬دیگر‭ ‬افراد‭ ‬توانمند‭ ‬نمایندگی‭ ‬این‭ ‬حوزه‭ ‬را‭ ‬بپذیرند،‭ ‬نگرانی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬به‭ ‬حداقل‭ ‬خواهد‭ ‬رسید‭.‬

‭-‬‭ ‬در‭ ‬شرایطی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬بهای‭ ‬چندانی‭ ‬داده‭ ‬نمی‭ ‬شود،‭ ‬کسانی‭ ‬باید‭ ‬نمایندگی‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬عهده‭ ‬بگیرند‭ ‬که‭ ‬اولاً‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬معتقد‭ ‬باشند‭ ‬و‭ ‬ثانیاً‭ ‬حاضر‭ ‬باشند‭ ‬هزینه‭ ‬های‭ ‬مترتب‭ ‬بر‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬بپردازد‭. ‬وجود‭ ‬نمایندگان‭ ‬منفعت‭ ‬طلب،‭ ‬مصلحت‭ ‬اندیش،‭ ‬ریسک‭ ‬گریز،‭ ‬محافظه‭ ‬کار،‭ ‬کم‭ ‬سواد،‭ ‬بدبین‭ ‬و‭ ‬بدون‭ ‬قوه‭ ‬ی‭ ‬تحلیل‭ ‬جفای‭ ‬بزرگی‭ ‬در‭ ‬حق‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬است‭. ‬بنابراین‭ ‬برای‭ ‬رشد‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬در‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬ابتدا‭ ‬باید‭ ‬دید‭ ‬این‭ ‬مسئولیت‭ ‬خطیر‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬چه‭ ‬کسانی‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬صرف‭ ‬اینکه‭ ‬کسی‭ ‬فعال‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬روش‭ ‬های‭ ‬درست‭ ‬یا‭ ‬نادرست‭ ‬به‭ ‬نمایندگی‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬در‭ ‬بیاید‭ ‬کمکی‭ ‬به‭ ‬اقتصاد‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬نخواهد‭ ‬کرد‭.‬

‭-‬‭ ‬رسانه‭ ‬ها‭ ‬در‭ ‬تقویت‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬می‭ ‬توانستند‭ ‬موثرتر‭ ‬عمل‭ ‬کنند‭ ‬اما‭ ‬همراهی‭ ‬آنها‭ ‬تاکنون‭ ‬تنها‭ ‬با‭ ‬هدف‭ ‬انتقال‭ ‬اخبار‭ ‬و‭ ‬گاهاً‭ ‬بیانیه‭ ‬های‭ ‬نمایندگان‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬بوده‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬حالی‭ ‬که‭ ‬رسانه‭ ‬ها‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬مطبوعات‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬پر‭ ‬رنگ‭ ‬نمودن‭ ‬نمایندگان‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬باید‭ ‬صلاحیت‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬سوال‭ ‬قرار‭ ‬دهند‭. ‬اینکه‭ ‬هر‭ ‬کسی‭ ‬بتواند‭ ‬به‭ ‬راحتی‭ ‬تریبون‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬بگیرد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬نمایندگی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬بخش‭ ‬ایراد‭ ‬سخن‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬نهایتاً‭ ‬منفعت‭ ‬شخصی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬اولویت‭ ‬قرار‭ ‬دهد‭ ‬بزرگترین‭ ‬دشمنی‭ ‬را‭ ‬کرده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬بدتر‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬رسانه‭ ‬هایی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬تحقق‭ ‬این‭ ‬امر‭ ‬دست‭ ‬یاری‭ ‬دراز‭ ‬می‭ ‬کنند‭.‬

کلام‭ ‬آخر‭ ‬

رشد‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬تنها‭ ‬در‭ ‬گرو‭ ‬گوشه‭ ‬چشم‭ ‬حاکمیت‭ ‬نیست‭ ‬بلکه‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬هرچیز‭ ‬در‭ ‬گرو‭ ‬تقویت‭ ‬روحیه‭ ‬ی‭ ‬مطالبه‭ ‬گری‭ ‬در‭ ‬نمایندگان‭ ‬راستین‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬حق‭ ‬آن‭ ‬است‭. ‬نمایندگانی‭ ‬که‭ ‬فراست‭ ‬و‭ ‬کیاست‭ ‬داشته‭ ‬باشند‭ ‬و‭ ‬بدانند‭ ‬چه‭ ‬مأموریت‭ ‬خطیری‭ ‬به‭ ‬عهده‭ ‬دارند‭. ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬قبال‭ ‬تاریخ‭ ‬پاسخگو‭ ‬بدانند‭ ‬و‭ ‬آگاه‭ ‬باشند‭ ‬که‭ ‬تاریخ‭ ‬آنها‭ ‬را‭ ‬قضاوت‭ ‬خواهد‭ ‬کرد‭. ‬به‭ ‬امید‭ ‬روزی‭ ‬که‭ ‬اقتصاد‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬بخش‭ ‬خصوصی‭ ‬واقعی‭ ‬باشد‭. ‬

‭* ‬دبیر‭ ‬شورای‭ ‬سیاستگذاری‮«‬اقتصاد‭ ‬کرمان‮»‬

لینک مطلب: http://eghtesadkerman.ir/News/item/160