مزیت رقابتی شرکت‌ها در ۲۰۲۵

دورکاری، کار ترکیبی و انعطاف‏‏‌پذیری شغلی مهم‌ترین ترندهای کاری ۲۰۲۴ برای شرکت‌ها بودند. خبرهای گوناگون و حتی جنجال‏‏‌برانگیزی در این باره داشتیم و تحلیل‏‏‌های بعضا متناقضی در تایید یا تخریبش خواندیم. اکنون که پایان ۲۰۲۴ رسیده، خالی از لطف نیست که این جریان‏‏‌ها را مرور کنیم و ببینیم برای سال ۲۰۲۵ باید انتظار چه تغییر و تحولاتی را داشته باشیم.
دورکاری شایع شد
سال‌های پس از پاندمی برای کارکنان دورکار پر از بلاتکلیفی و عدم‌قطعیت بوده است. ابتدا تصور بر این بود که دورکاری ادامه‌‌‌‌‌‌دار خواهد بود، چون کارفرمایان متوجه مزایای همکاری مجازی شده بودند، اما خیلی زود برخی شرکت‌ها سیاست «بازگشت به دفتر کار» را با تبلیغاتی بسیار نوستالژیک آغاز کردند و این امید از بین رفت. بسیاری از غول‌‌‌های تکنولوژی و سازمان‌های دیگر ابتدا الزام حضور دو روزه در محل کار را اعمال کردند. کمی بعد، تبدیل به سه روز در هفته شد و حالا سه سال پس از پایان پاندمی به نقطه‌‌‌ای رسیده‌‌‌ایم که شرکت‌هایی مانند آمازون نیروهایشان را ملزم می‌کنند که پنج روز هفته را در محل کار حضور داشته باشند. مشخص است که این مساله با واکنش شدید کارکنان و طرفداران دورکاری مواجه شده است. حالا در آستانه سال ۲۰۲۵ هر متخصص و رهبر کسب و کاری باید این موضوعات را در نظر بگیرد که:
تغییرات بنیادی، جریان‌‌‌ها و درس‌‌‌های دورکاری (یا فقدان آن) در سال ۲۰۲۴ چه بوده؟
این موارد می‌توانند چه تاثیری بر آینده دورکاری در سال ۲۰۲۵ داشته باشند؟
برای پاسخ دادن به این سوال‌‌‌ها ابتدا باید دید روشنی از جریان‌‌‌های دورکاری و کار انعطاف‌‌‌پذیر سال گذشته داشته باشیم.
آمار و جریان‌‌‌های دورکاری سال ۲۰۲۴
شاخص فلکس (Flex Index) که میزان انعطاف‌‌‌پذیری را می‌‌‌سنجد، اخیرا گزارشی منتشر کرده که الگوهای متنوعی درباره دورکاری و کار ترکیبی در میان صنایع و مکان‌‌‌های گوناگون در ایالات متحده آمریکا ارائه می‌دهد. این گزارش، دورکاری و کار ترکیبی را در ۹‌هزار شرکت که در سراسر جهان بیش از ۱۰۰ میلیون نیروی کار دارند، مطالعه کرده است.
در این گزارش آمده: «در بیش از ۱۵ ماه گذشته که جریان‌‌‌های کار انعطاف‌‌‌پذیر را دنبال کرده‌‌‌ایم، شاهد طیف گسترده‌‌‌ای از سیاست‌‌‌ها و اقدامات در این خصوص بوده‌‌‌ایم. برخی از شرکت‌ها کاملا در جهت عکس یکدیگر در حرکت‌‌‌اند. به عنوان نمونه شرکت مرسی کارکنانش را ملزم کرده که یا تمام وقت به محل کار بازگردند یا اخراج شوند، در حالی که شرکت H&R Block پس از شنیدن بازخورد‌‌‌های کارکنانش، قانون بازگشت به دفتر کار خود را لغو کرده است. ایالات متحده به طور کلی انعطاف‌‌‌پذیرتر شده است، اما بسته به شرایط و صنایع گوناگون، همچنان تفاوت چشمگیری در میزان پذیرش دورکاری و انعطاف‌‌‌پذیری وجود دارد. صنایعی همچون تکنولوژی، خدمات مالی و رسانه بیشترین استقبال را از مدل‌‌‌های ترکیبی و دورکاری داشته‌‌‌اند، در حالی که صنایعی که وابستگی بیشتری به حضور فیزیکی مشتریان و مراجعه حضوری دارند، تمایل دارند نیروهایشان در محل کار حضور داشته باشند. از آن طرف شرکت‌های کوچک‌تر معمولا به مدل‌‌‌های انعطاف‌‌‌پذیرتری گرایش دارند، در حالی که شرکت‌های بزرگ مدل‌‌‌های ساختاریافته را ترجیح می‌دهند.»
یافته‌‌‌های گزارش اخیر فلکس ایندکس حاکی از این است که:
۱- کار حضوری تمام‌وقت محبوبیت خود را از دست داده است.
یکی از یافته‌‌‌ها نشان داد‌ درصد کارفرمایانی که حضور تمام‌وقت در دفتر کار را الزامی کرده‌‌‌اند، از سه ماه اول سال ۲۰۲۴ تاکنون ۴‌درصد کاهش یافته و از ۳۵‌درصد در ابتدای سال به ۳۱‌درصد رسیده است. یافته‌‌‌های دیگر هم تایید می‌کنند دورکاری و کارترکیبی دوباره در حال افزایش است.
۲- کار ترکیبی ساختاریافته، استاندارد جدید کاری شده است.
اگر تا به حال اصطلاح «کار ترکیبی ساختاریافته» به گوشتان نخورده، اما در شرکتی مشغول به کار هستید که سیاست کاری انعطاف‌‌‌پذیر دارد، احتمالا آن را تجربه کرده‌‌‌اید. بهترین توصیف برای کار ترکیبی ساختاریافته همان مدل کار ترکیبی با چارچوب‌‌‌های مشخص است. در این مدل میزان دقیق ساعات، روزها یا ‌درصد زمانی که به جای محل کار در خانه کار می‌‌‌کنید توسط کارفرما مشخص شده یا از پیش بر سر آن توافق صورت گرفته است. این امر به هر دو طرف کمک می‌کند انتظارات روشنی داشته باشند، از بروز هرگونه سوءتفاهمی جلوگیری می‌کند و به هر دو طرف این امکان را می‌دهد که بتوانند همکاری‌‌‌شان را پیش‌بینی کنند. بر اساس گزارش فلکس ایندکس امروزه حداقل ۳۷‌درصد از کارفرمایان مدل کار ترکیبی را اتخاذ کرده‌‌‌اند که نسبت به ۲۰‌درصد ژانویه ۲۰۲۳ افزایش قابل‌توجهی داشته است.
۳- موقعیت جغرافیایی اهمیت دارد.
کلان‌شهرهایی که هزینه زندگی در آنها بالاتر است، معمولا انعطاف‌‌‌پذیری بیشتری دارند و این بیشتر به خاطر ترکیب عواملی همچون نوع صنایع، زمان رفت‌و‌آمد، هزینه حضور در محل کار و حتی سیاست‌‌‌های محلی است. همچنین مناطق گوناگون هم رویکردهای متفاوتی برای استقبال از دورکاری دارند. به عنوان نمونه، فراوانی سازمان‌های طرفدار دورکاری کامل یا مدل‌‌‌‌‌‌های ترکیبی در ایالت‌‌‌های غربی آمریکا بیشتر است.
پس در نگاه اول این‌طور به نظر می‌رسد که شاید بهتر باشد کارفرمایانی که در بازار کار امروز با چالش‌‌‌های استخدامی مواجه هستند، ارائه شرایط کاری انعطاف‌‌‌پذیر را در نظر بگیرند. اگر هم در حال حاضر چنین شرایط کاری دارند، می‌توانند با تبلیغ این مزیت رقابتی، استعدادهای برتر را جذب خود کنند. تحقیقات بین‌المللی مشاوره منابع انسانی «رابرت هف» (Robert Half) با موضوع «تقاضا برای استعدادهای ماهر» نیز نشان می‌دهد که ۳۷‌درصد از جویندگان کار در آمریکا به دنبال موقعیت‌‌‌‌‌‌های شغلی کاملا دورکاری هستند و ۶۰‌درصد کار ترکیبی را ترجیح می‌دهند. ۳۱‌درصد از شاغلانی که به دنبال تغییر شغل هستند هم گفته‌‌‌اند یکی از مهم‌ترین انگیزه‌‌‌هایشان برای جست‌‌‌وجوی یک شغل جدید انعطاف‌‌‌پذیری بیشتر شغلی است. مزایای استخدام نیروی کار دورکار و ترکیبی برای کارفرمایان روشن است. ارائه شرایط کاری انعطاف‌‌‌پذیر نه‌تنها طیف گسترده‌‌‌تری از نیروی کار بااستعداد برای سازمان به ارمغان می‌‌‌آورد و احتمال جذب نیروهای حرفه‌‌‌ای‌‌‌تر را بالا می‌‌‌برد، بلکه می‌تواند در حفظ کارکنان فعلی هم موثر باشد.
در نظرسنجی اخیر دیگری از شرکت رابرت هف، ۳۸‌درصد از کارکنانی که به دنبال شغل جدیدی نیستند گفته‌‌‌اند دلیل اصلی‌‌‌اش این است که نمی‌‌‌خواهند سطح انعطاف‌‌‌پذیری شغلی فعلی خود را از دست بدهند.
گزینه‌‌‌های بیشتر برای باسابقه‌‌‌ها
تحلیل فرصت‌‌‌های شغلی دورکاری و ترکیبی ایجاد‌شده در سه‌ماه سوم سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که ترکیبات کاری انعطاف‌‌‌پذیر برای نقش‌‌‌های ارشد بیشتر است، اما برای متخصصان میان‌‌‌رده و تازه‌‌‌کار هم موقعیت‌‌‌هایی وجود دارد. روی هم‌‌‌رفته کارفرمایان بیشتر ترجیح می‌دهند برنامه کاری ترکیبی را بپذیرند تا گزینه کاملا دورکاری.
تقسیم‌‌‌بندی روش کار دورکاری و ترکیبی بر اساس سطح تجربه عبارت است از:
رده‌‌‌های ارشد با تجربه ۵ سال یا بیشتر: ۲۹درصد ترکیبی، ۱۷درصد دورکاری
میان‌‌‌رده‌‌‌ها با ۳ تا ۵ سال تجربه: ۲۲درصد ترکیبی، ۱۳درصد دورکاری
تازه‌‌‌کاران با کمتر از ۲ سال تجربه: ۱۷درصد ترکیبی، ۱۰درصد دورکاری
انعطاف‌‌‌پذیرها شادترند
نقش‌‌‌های کاملا حضوری همچنان روند کاهشی دارند. تعداد آگهی‌‌‌های شغلی حضوری طی سال ۲۰۲۳ از ۸۳‌درصد به ۶۸‌درصد رسیده و از ابتدای سال ۲۰۲۴ هم بین ۶۴ تا ۶۶‌درصد ثابت مانده است که نشان‌‌‌دهنده کاهش سرعت کارفرمایان جدید در ارائه گزینه‌‌‌های کاری انعطاف‌‌‌پذیر است. ‌آگهی‌‌‌های شغلی برای موقعیت‌‌‌های کاری ترکیبی و دورکاری هم دارند به ثباتی می‌‌‌رسند که نشان می‌دهد بسیاری از کارفرمایان همچنان متوجه ارزش ارائه گزینه‌‌‌های کاری انعطاف‌‌‌پذیر هستند.
اما این ‌‌‌همه بحث و هیاهو بر سر دورکاری و انعطاف‌‌‌پذیری شغلی به خاطر چیست؟ اولین دلیلش این است که سازمان‌هایی که انعطاف‌‌‌پذیری کاری را در اولویت قرار می‌دهند، شادترین کارکنان را دارند. در گزارش رفاه کاری ۲۰۲۴ شرکت ایندید و مرکز تحقیقات رفاه دانشگاه آکسفورد که ۱۰۰ شرکت سهامی عام برتر ایالات متحده را بر اساس نظرسنجی‌‌‌های صورت‌گرفته از کارکنانشان درباره سطح شادمانی، هدفمندی، رضایت و استرس پایینشان در محل کار رتبه‌‌‌بندی می‌کند، شرکت خدمات مالیاتی H&R Block جایگاه اول را به خود اختصاص داده و حالا می‌تواند ادعا کند که شادترین و کم‌‌‌استرس‌‌‌ترین محیط کاری را ارائه می‌دهد. این رتبه‌‌‌بندی نشان داده شرکت‌هایی که در رفاه کاری امتیاز بالاتری به دست آورده‌‌‌اند، ارزش‌‌‌گذاری بالاتر و بازده دارایی بیشتر و سودآوری بالاتری هم دارند. به ادعای این گزارش، عملکرد این شرکت‌ها روی هم رفته بهتر از شاخص‌‌‌های بازار سهام، از جمله اس‌اند پی ۵۰۰ و نزدک بوده است.
صنایع خرده‌‌‌فروشی با ۲۳ شرکت و حمل‌‌‌ونقل با ۱۴شرکت هم بیشترین حضور را در این فهرست دارند. کایل ام‌‌‌کی مشاور استراتژی استعداد ایندید می‌‌‌گوید: «بسیاری از این سازمان‌ها تمایل دارند اولویت را به انعطاف‌‌‌پذیری شغلی بدهند.» این سیاست‌‌‌ها به کارکنان اجازه می‌دهد انتخاب کنند که کجا و در چه شرایطی و چه زمانی کار کنند و این امکان را دارند که در صورت تمایل به وقت دکتر و بازی فوتبال فرزندانشان و کارهای مهم اداری بپردازند. گزارش ایندید نشان می‌دهد در دوره‌‌‌ای که شرکت‌های بزرگ سیاست‌‌‌های خود را تغییر داده‌‌‌اند و کارکنان را ملزم می‌کنند پنج روز در هفته به دفتر برگردند، شرکت‌هایی که چنین دستورات سخت‌‌‌گیرانه‌‌‌ای ندارند، در میان جویندگان شغل محبوب‌‌‌تر هستند. شرکت‌هایی که به کارکنانشان حق انتخاب می‌دهند معمولا شهرت و محبوبیت بیشتری بین کارکنان خود دارند. شرکت H&R Block در شرایطی در صدر این فهرست ایستاده که ۴۲‌درصد از کارکنانش کاملا دورکار هستند.
انتظارات دورکاری در سال ۲۰۲۵
در درجه اول کارفرمایان باید بدانند که مزیت رقابتی آنها اعطای دورکاری و مدل‌‌‌های کاری انعطاف‌‌‌پذیر است. با شیوع مجدد دورکاری بسیاری از حرفه‌‌‌ای‌‌‌ها احساس قدرت می‌کنند و خواستار الگوی کاری کاملا دورکاری یا ترکیبی می‌‌‌شوند و شما اگر پیشنهاد جذابی برای ارائه نداشته باشید، احتمالا به رقبایتان می‌‌‌بازید، آن هم نه فقط کاندیداهای مستعد را. حتی ممکن است نیروهای فعلی سازمانتان هم جذب رقبا شوند. اگر سال ۲۰۲۴ چیزی به ما آموخته باشد این است که دورکاری و کار ترکیبی برای جذب و حفظ استعدادها اجتناب‌‌‌ناپذیر و غیرقابل مذاکره است.
موضوع دیگری که باید در نظر داشت این است که با افزایش مدل‌‌‌های ترکیبی ساختاریافته، باید تاکید بیشتری بر شفافیت درباره انتظارات و محدودیت‌ها بین کارفرمایان و کارکنان صورت گیرد. هر دو طرف باید حاضر باشند نظرات همدیگر را بشنوند و به توافق برسند. شفافیت از آنجایی بسیار حائز اهمیت است که ممکن است مدل‌‌‌های ترکیبی ساختاریافته برای همه مناسب یا عملی نباشد. در خصوص صنایعی همچون بیمه که جزو بزرگ‌ترین حامیان دورکاری هستند، منطقی به نظر می‌رسد که حرفه‌‌‌ای‌‌‌ها جذب این صنایع شوند و مسیر شغلی خود را تغییر دهند، اما مراقب باشید که این تغییر شغل در بلندمدت به پیشرفت حرفه‌‌‌ای شما کمک کند و در راستای اهداف کلی‌‌‌تان باشد، نه اینکه صرفا به خاطر مزیت دورکاری دست به این تغییر بزنید.
در نهایت نیروهای خواستار دورکاری دو گزینه پیش رو دارند: یا به کلان‌شهرهایی نقل مکان کنند که در آنها از حقوق و مزایای دورکاری بهره‌‌‌مند می‌‌‌شوند، یا در همان محل خود باقی بمانند و حوزه‌‌‌کاری‌‌‌شان را به سمت صنعتی تغییر دهند که دورکاری در آن محبوبیت بیشتری دارد. بدون شک دغدغه دورکاری در سال ۲۰۲۵ تصمیمات کارکنان، سیاست‌‌‌های سازمان‌ها و گستردگی (یا محدودیت نیروی کار) را تحت‌تاثیر خود قرار خواهد داد. لافون دیویس، مدیر ارشد افراد و پایداری ایندید، گفته: «با اینکه رفاه کاری در سال‌های اخیر با چالش‌‌‌هایی مواجه بوده، الان از هر زمان دیگری مهم‌تر است که شرکت‌ها محیط‌‌‌هایی را ایجاد کنند که در آن کارکنان بتوانند واقعا رشد کنند. سازمان‌ها با اولویت دادن به رفاه کاری، نیروی کاری مقاوم‌‌‌تر، موثرتر و شادتری پرورش می‌دهند که در نهایت به رشد کسب و کار منجر می‌شود.»