به نظر می‌رسد ایرانی‌ها خواهان نسخه‌ای به‌روز از توافق دوران اوباما هستند، توافقی که ذخایر مواد هسته‌ای ایران را محدود می‌کرد. اما آمریکایی‌ها خواهان برچیدن کامل زیرساخت‌های غنی‌سازی سوخت هسته‌ای، برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران و حمایت تهران از گروه‌هایی مانند حماس و حزب‌الله هستند. اما آنچه کم است، زمان است...
در سال ۲۰۱۶، زمانی که دونالد ترامپ برای ریاست‌جمهوری نامزد شده بود و از او درباره نحوه برخورد با یکی از پیچیده‌ترین مسائل امنیتی جهان پرسیده شد، پاسخ ساده‌ای برای مواجهه با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران ارائه داد. زیر میز بزن! او گفت تیم مذاکره‌کننده باراک اوباما باید فقط از میز مذاکره بلند می‌شد و جلسه را ترک می‌کرد. او ادعا رد در این شرایط ایرانی‌ها التماس می‌کردند برای بازگشت به مذاکره. ترامپ به دو خبرنگار نیویورک تایمز گفت: «این توافق می‌توانست خیلی بهتر باشد، فقط اگر چند بار میز را ترک می‌کردند. خیلی بد مذاکره کردند». به نوشته نیویورک‌تایمز، اکنون، در شرایطی که ایران بسیار بیشتر از زمان توافق قبلی به گریز هسته‌ای نزدیک شده، که تا حدی به‌دلیل خروج خود ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸است، رئیس‌جمهور ایالات متحده فرصت دارد نشان دهد «روش درست» از نظر او چه بوده است. با این حال، فاصله بین دو طرف بسیار زیاد به نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد ایرانی‌ها خواهان نسخه‌ای به‌روز از توافق دوران اوباما هستند، توافقی که ذخایر مواد هسته‌ای ایران را محدود می‌کرد. اما به نظر می‌رسد اکنون آمریکایی‌ها خواهان برچیدن کامل زیرساخت‌های غنی‌سازی سوخت هسته‌ای، برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران و حمایت تهران از گروه‌هایی مانند حماس و حزب‌الله هستند. تنگنای زمان و توافق سریع با این حال، آنچه به نظر می‌رسد درتنگنا باشد، زمان است. سناتور جین شاهین از نیوهمپشایر، دموکرات ارشد کمیته روابط خارجی سنا، گفت: «رسیدن سریع به توافق ضروری است.» او خروج ترامپ از برجام را «اشتباهی جدی» خواند و افزود: «برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران هر روز پیش می‌رود و با نزدیک شدن به پایان مهلت اعمال مجدد تحریم‌ها (snapback)، در خطر از دست دادن یکی از مهم‌ترین اهرم‌های فشارمان هستیم.» تحریم‌های اسنپ‌بک امکان بازگرداندن سریع تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فراهم می‌کنند. این مهلت قرار است در ۱۸اکتبر به پایان برسد. اکنون در آمریکا فشار بر ترامپ است تا توافقی بسیار سخت‌گیرانه‌تر از توافق دوران اوباما به دست آورد، چرا که همین توافق معیاری برای سنجش عملکرد او خواهد بود. برای اعمال فشار، دولت ترامپ تهدید به اقدام نظامی کرده، البته هنوز مشخص نیست این حملات احتمالی توسط آمریکا، اسرائیل یا به‌صورت مشترک انجام می‌شوند یا نه. کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه هشدار داد که اگر ایرانی‌ها با ترامپ مذاکره نکنند، «تاوان سنگینی خواهند داد». بازی کاملا متفاوت سناتور جمهوری‌خواه جیم ریش از آیداهو، رئیس کمیته روابط خارجی سنا، گفت: «ایرانی‌ها وقتی بفهمند با باراک اوباما یا جان کری طرف نیستند، شگفت‌زده خواهند شد. این بازی کاملاً متفاوتی است.» مذاکرات قرار است از روز شنبه آغاز شود. به گفته برخی منابع، استیو ویتکاف، دوست شخصی ترامپ و یکی از سرمایه‌گذاران املاک در نیویورک، ریاست تیم مذاکره‌کننده آمریکا را بر عهده دارد. ویتکاف همچنین مذاکرات مربوط به غزه و اوکراین را نیز هدایت می‌کند، اما سابقه‌ای در فناوری پیچیده غنی‌سازی سوخت هسته‌ای یا مراحل ساخت سلاح هسته‌ای ندارد. دامنه مذاکرات نخستین پرسشی که ترامپ با آن مواجه خواهد شد، دامنه مذاکرات است. توافق دوران اوباما فقط بر برنامه هسته‌ای ایران تمرکز داشت. این توافق به برنامه موشکی ایران نپرداخت. این بخش تحت قطعنامه‌های جداگانه سازمان ملل بود که تهران آن‌ها را نادیده گرفت. و همچنین شامل حمایت جمهوری اسلامی ایران از گروه‌های مقاومت منطقه نمی‌شد. مایکل والتز، مشاور امنیت ملی، گفته است که توافق جدید دولت ترامپ باید همه این موارد را در بر بگیرد؛ او تأکید کرده که تأسیسات هسته‌ای گسترده ایران باید به‌طور کامل برچیده شوند، نه اینکه مثل سال ۲۰۱۵فقط با کمترین سرعت به کار خود ادامه دهند. او در برنامه “Face the Nation” شبکه سی‌بی‌اس در ماه مارس گفت: «جمهوری اسلامی ایران باید برنامه‌اش را به شکلی کنار بگذارد که تمام جهان شاهد آن باشند.» او خواهان «برچیدن کامل» است؛ یعنی وضعیتی که ایران را از موشک، نیروهای مورد حمایتش در منطقه و مسیر دسترسی به بمب محروم می‌کند. مذاکره یا تسلیم؟ ترامپ روز دوشنبه اعلام کرد که مذاکرات با ایران «مستقیم» خواهد بود؛ یعنی مذاکره‌کنندگان آمریکایی با همتایان ایرانی خود وارد گفت‌وگو می‌شوند. اما جمهوری اسلامی ایران روایت متفاوتی دارد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در مقاله‌ای در واشنگتن پست نوشت تهران «آماده مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده» است. عراقچی گفت آمریکا باید ابتدا تضمین دهد که گزینه نظامی را از روی میز برمی‌دارد. جیم والش، پژوهشگر ارشد در مرکز مطالعات امنیتی ام‌آی‌تی، گفت: «واضح است که آن‌ها می‌خواهند مذاکره کنند، اما مذاکره یک چیز است و تسلیم شدن یک چیز. آیا این یک فهرست از مطالبات با تهدید حمله است؟ این روش جواب نمی‌دهد.» شرایط پرمخاطره‌تر اکنون شرایط مذاکرات از دوران اوباما پرمخاطره‌تر شده. برنامه هسته‌ای ایران پس از خروج ترامپ از برجام پیشرفت کرده. امروز ایران اورانیوم با غنای ۶۰درصد تولید می‌کند، یعنی درست در آستانه هسته‌ای شدن. با این حال، با وقوع حوادث یک سال اخیر، جمهوری اسلامی ایران در برخی زمینه‌ها در موقعیت اسیب‌دیده‌تری برای مذاکره قرار دارد. عوامل دیگری هم تأثیرگذار هستند. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از رابطه‌اش با روسیه در زمانی که آمریکا در تلاش است جنگ اوکراین را خاتمه دهد، به‌عنوان اهرم استفاده کند. از سوی دیگر، وزارت دادگستری آمریکا ایرانی‌ها را متهم کرده که سال گذشته قصد ترور ترامپ را داشته است؛ سایه این ماجرا بر مذاکرات سنگینی می‌کند -موضوعی که تهران اکیدا آن را رد کرده است. و پرسش مهم‌تر این است که آیا اسرائیل و جمهوری‌خواهان کنگره حاضر خواهند بود توافق جدیدی را بپذیرند، حتی اگر این توافق از برجام دولت اوباما ضعیف‌تر باشد؟ دیپلماسی یا معامله؛ شانس پایین موفقیت مذاکرات دنیس جت، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا که کتابی درباره توافق هسته‌ای ایران نوشته، معتقد است که ترامپ بعید است گزینه حمله نظامی را کنار بگذارد و همین موضوع شانس موفقیت مذاکرات را کم می‌کند. او گفت: «فکر می‌کنم این مذاکرات کوتاه‌مدت و بی‌نتیجه خواهد بود.» او افزود که استیو ویتکاف «فقط یک دلال املاک نیویورکی است و به نظر می‌رسد که فکر می‌کند دیپلماسی یعنی فقط یک معامله. مذاکره می‌کنی، توافق می‌کنی و تمام. اما واقعیت این‌گونه نیست.» کریم سجادپور، تحلیلگر ایرانی‌تبار در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی نیز هشدار داد که تیم مذاکره‌کننده ترامپ ممکن است از عمق مسائل فنی دور باشد. او گفت: «شما نه بر سر قیمت یک ملک مذاکره می‌کنید و نه یک معامله بزرگ، بلکه با موضوعات بسیار فنی مانند سطح غنی‌سازی اورانیوم، مشخصات سانتریفیوژها و رژیم‌های بازرسی روبه‌رو هستید.» او ادامه داد: «تفاوت زیادی است بین گفتن اینکه جمهوری اسلامی ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، و اینکه کل برنامه هسته‌ای‌اش باید مانند لیبی کاملاً برچیده شود. این احتمال وجود دارد که طرف آمریکایی که اکنون نه تخصص فنی مشخصی دارد و نه هدف نهایی تعریف‌شده‌ای، از سوی طرف ایرانی که هم تجربه دارد و هم هدف روشن، شکست بخورد.» سید حسین موسویان، کارشناس سیاست امنیتی و هسته‌ای خاورمیانه در دانشگاه پرینستون، با دیدی کمی خوشبینانه‌تر معتقد است که احتمال موفقیت مذاکرات وجود دارد؛ مشروط بر اینکه هر دو طرف بتوانند توافقی ارائه دهند که برای افکار عمومی کشورهای‌شان قابل قبول باشد، از جمله توافقی که ایران را به پذیرش بازرسی‌های منظم ملزم کند. به گزارش اکوایران، او گفت: «تا جایی که من می‌دانم، استیو ویتکاف واقعاً خواهان توافق است. او واقعاً جنگ نمی‌خواهد و طرز فکر مشابهی با رئیس‌جمهور ترامپ دارد. بنابراین من شانس توافق را می‌بینم. اما واقعیت این است که جمهوری اسلامی ایران و آمریکا باید ۴۵سال خصومت را پشت سر بگذارند و رسیدن به توافق، بسیار پیچیده است.»
