اکونومیست در این گزارش به بررسی عواملی پرداخته که می‌تواند بازارهای جهانی را در سال 2024 متلاطم کند...

با ادامه حملات سنگین روسیه به اوکراین، تأثیرات تحریم‌های غرب علیه پروژه موسوم به «آرکتیک ال‌ان‌جی 2» - که بزرگ‌ترین پروژه صادرات گاز روسیه محسوب می‌شود - در حال نمایان شدن است. حدود 10 درصد از نفتی که از طریق دریا حمل می‌شود، از دریای سرخ عبور می‌کند و نیروهای آمریکایی در تلاش هستند از حملات بیشتر حوثی‌ها به کشتی‌های کانتینری در این منطقه جلوگیری کنند. در 3 ژانویه (13 دی)، معترضان محلی تولید نفت در یک میدان نفتی مهم در لیبی را متوقف کردند. خشکسالی شدید در آمازون خطر توقف صادرات ذرت از برزیل را که بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول محسوب می‌شود، به همراه دارد.
به نوشته اکونومیست، با این وجود می‌توان گفت که در بازارهای کامودیتی، آرامش برقرار است. شاخص کامودیتی بلومبرگ - معیاری که قیمت مواد خام را پوشش می‌دهد - پس از اینکه سال‌ها با رشد دو رقمی همراه بود، در سال 2023 با افت بیش از 10 درصدی مواجه شد. قیمت‌های نفت که اکنون در سطح کم‌تر از 80 دلار به ازای هر بشکه قرار دارد، نسبت به سه‌ماهه آخر 2023 با کاهش 12 درصدی روبه‌رو هستند و در مقایسه با سال 2022، در سطوح قیمتی بسیار کمتری قرار دارند. قیمت گاز در اروپا در نزدیکی کمترین سطح خود در دو سال گذشته است. غلات و فلزات نیز با قیمت ارزانی ارائه می‌شوند و کارشناسان انتظار ادامه این روند در سال جاری میلادی را دارند. اما چه عواملی می‌تواند آرامش بازارهای کامودیتی را بر هم بزند؟
پس از آنکه شوک‌های متوالی در اوایل دهه 2020 باعث شد قیمت‌ها با افزایش چشمگیری همراه شوند، به نظر می‌رسد که بازارها در برابر وقوع شرایط مشابه، وفق‌پذیری بیشتری پیدا کرده‌اند. در حال حاضر می‌توان گفت که به‌کارگیری استراتژی افزایش عرضه و تغییر جریان‌های تجاری، توانسته بازارهای جهانی را در برابر شوک‌ها، مقاوم‌تر کند. در این میان، سرمایه‌گذاران با خیال راحتی به فعالیت می‌پردازند چراکه میزان عرضه برای بسیاری از کامودیتی‌ها نسبت به اواخر دهه 2010 در وضعیت بهتری قرار دارد.
برای مثال، نفت را در نظر بگیرید. افزایش تولید در سال گذشته میلادی از سوی کشورهایی که خارج از سازمان اوپک پلاس بودند، برای پوشش افزایش تقاضای جهانی نفت کافی بود. این اتفاق باعث شد سازمان اوپک پلاس در تلاش برای ثابت نگه داشتن قیمت‌ها، میزان عرضه خود را حدود 2/2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد. این میزان از کاهش معادل 2 درصد از عرضه جهانی بود. با این حال، بازار نفت نتوانست در سه‌ماهه پایانی سال 2023 به تولید مازاد دست پیدا کند. شرکت کپلر پیش‌بینی کرده که در چهار ماه نخست سال 2024 به‌طور متوسط 550 هزار بشکه در روز عرضه اضافی در بازار نفت وجود خواهد داشت. این میزان از مازاد عرضه برای افزایش ذخایر نفت به همان اندازه‌ای که در طول تابستان با کاهش همراه شد، کافی است. در این میان، عرضه نفت از سوی کشورهای برزیل، گویان و بویژه آمریکا، اهمیت فراوانی دارد.
خرید دیوانه‌وار حامل‌های انرژی از سوی اروپا پس از حمله روسیه به اوکراین، باعث شده میزان ذخیره گاز طبیعی در قاره سبز به 90 درصد برسد که بسیار بالاتر از متوسط ذخیره گاز در این قاره طی پنج سال گذشته قلمداد می‌شود. در صورت برقرار بودن یک وضعیت آب‌وهوایی معمولی و نبود اختلال بزرگ در بازارها، میزان ذخایر گاز تا پایان مارس نزدیک به 70 درصد باقی خواهد ماند که بسیار بالاتر از هدف 45 درصدی کمیسیون اروپا در این خصوص است. ذخایر فراوان، قیمت گاز را نه تنها در اروپا بلکه در آسیا پایین نگه می‌دارد و به نوبه خود باعث ایجاد انگیزه برای تغییر بیشتر از زغال‌سنگ به گاز در تولید برق خواهد شد. این اتفاق به کاهش قیمت زغال‌سنگ نیز کمک می‌کند که پیش از این به دلیل افزایش قابل توجه تولید در چین و هند، با کاهش همراه بوده است.
عرضه لیتیوم و نیکل هم با افزایش فراوانی همراه شده است. تولید کبالت - محصول جانبی تولید مس و نیکل - همچنان در سطح بالایی قرار دارد و همین امر باعث می‌شود قیمت فلزاتی که در انرژی‌های پاک مورد استفاده قرار می‌گیرند، کاهش پیدا کند. افزایش کشت غلات و دانه‌های سویا (خارج از اوکراین) و سال پرمحصول 2023، باعث شده کارشناسان پیش‌بینی کنند که تولید محصولات کشاورزی در سال 2024 و 2025 با رکورد همراه شود.
عرضه فراوان، حاکی از آرامش در نیمه نخست سال جاری میلادی است. پس از آن، مازاد عرضه ممکن است با کاهش روبه‎‌رو شود و در این میان، تولید نفت از سوی کشورهای غیراوپک کاهش یابد. تأخیر در برخی پروژه‌های انرژی در آمریکا برای تولید ال‌ان‌جی که در ابتدا قرار بود صادرات آن‌ها در سال 2024 آغاز شود، تلاش‌های اروپا برای ذخیره‌سازی مجدد گاز را ناکام خواهد گذاشت. قیمت پایین غلات، حاشیه سود کشاورزان را از بین می‌برد و باعث تهدید کشت محصولات کشاورزی می‌شود. بازارها می‌توانند در برابر رویدادهای غیرمنتظره، مانند بهبود ناگهانی اقتصادی، وضعیت‌های آب‌وهوایی شدید یا درگیری‌های نظامی، آسیب‌پذیرتر شوند.
پیش‌بینی می‌شود که رشد اقتصادی جهان کند باشد و همین امر، تنها افزایش اندکی در تقاضا برای مواد خام را نشان می‌دهد. همچنین انتظار می‌رود که تورم کاهش یابد و جذابیت کامودیتی‌ها به عنوان محافظ مالی کمتر شود. با این حال، وقوع شگفتی‌ها نیز منتفی نیست. چین که معمولا شاخصی برای بازارهای کامودیتی است، احتمال کمتری دارد که اتفاق غافلگیرکننده‌ای را تجربه کند؛ با این حال، وضعیت در آمریکا متفاوت است. احتمال کاهش نرخ بهره و افزایش هزینه‌های زیرساختی، ایالات متحده را در معرض غافلگیری قرار می‌دهد. به گفته بانک لیبروم، افزایش یک درصدی در رشد سالانه تولید ناخالص داخلی جهانی، منجر به افزایش 1/5 درصدی تقاضا برای کامودیتی‌ها خواهد شد.
رویدادهای غیرمنتظره و شدید آب‌وهوایی مانند یخ‌زدگی طولانی‌مدت در اروپا می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر بازارهای کامودیتی تأثیر بگذارد. یخ‌زدگی پایدار ممکن است اروپا را مجبور به استفاده از 30 میلیارد متر مکعب گاز اضافی کند که حدود 6 تا 7 درصد از تقاضای معمول آن است. این موضوع منجر به افزایش رقابت اروپا با آسیا برای به دست آوردن گاز بیشتر خواهد شد. در بازارهای گندم، یک غافلگیری اقلیمی بویژه در روسیه به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول، مخرب خواهد بود. ذخایر جهانی گندم به دلیل افزایش مصرف در حال حاضر در مسیر رسیدن به پایین‌ترین سطح خود از سال‌های 2015 و 2016 قرار گرفته است.
در مورد جنگ چطور؟ چهارپنجم صادرات مواد غذایی روسیه و همچنین صادرات 2 میلیون بشکه نفت خام این کشور از طریق دریای سیاه انجام می‌شود. درگیری‌های دریایی با روسیه می‌تواند قیمت‌ها را دچار نوسان کند اگرچه افزایش تولید از اوپک‌پلاس و فشارهای بین‌المللی برای محافظت از قیمت محموله‌های مواد غذایی، بازارها را آرام می‌کند. همچنین شعله‌ور شدن تنش‌های دریای سرخ که احتمالا ناشی از کمپین مستمر آمریکا علیه حوثی‌ها خواهد بود، ممکن است باعث افزایش 15 درصدی قیمت نفت شود - اگرچه این احتمال وجود دارد که این افزایش مدت زیادی ادامه نداشته باشد. به گزارش اکوایران، جنگی که ایران و سایر کشورهای خلیج فارس را درگیر می‌کند، اتفاقی است که آشفتگی فراوانی به همراه خواهد داشت. وقوع این جنگ می‌تواند پیش‎بینی‎‌های وحشتناک مارس 2022 از قیمت نفت را که در آن سناریوی افزایش قیمت هر بشکه به 200 دلار نیز در نظر گرفته شده بود، بار دیگر به صدر خبرها بازگرداند.