بررسی آمارهای گزارش رشد اقتصادی حاکی از آن است که نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت از قله ۶.۵درصدی در فصل بهار فاصله گرفته و به سطح ۳.۴درصدی در پاییز رسیده است...

اهمیت این موضوع زمانی آشکار می‌شود که بدانیم رشد اقتصادی آینده رابطه مستقیمی با رشد تشکیل سرمایه ثابت دارد و کاهش این رقم، به معنی محدود شدن رشد اقتصادی است. از آنجا که در شرایط فعلی، افزایش صادرات نفت یا جذب سرمایه‌گذاری خارجی با محدودیت‌ مواجه است، نگرانی درباره حفظ سطح بالای رشد اقتصادی تشدید می‌شود.
انتشار آمار رشد فصل پاییز حاکی از آن است که اقتصاد ایران با ثبت نرخ رشد 5.1درصد، همچنان روند رو به رشد خود را ادامه می‌دهد. با‌‌این‌حال تمرکز بر جزئیات این آمار حاکی از آن است که رشد بخش تشکیل سرمایه ثابت به‌رغم ثبت رقمی مثبت، نسبت به دو فصل قبل عددی پایین‌تر را به ثبت رسانده و همین نکته تداوم رشد اقتصادی در این سطح را با اماواگر مواجه می‌کند. به طور کلی، تشکیل سرمایه ثابت از طریق افزایش درآمدهای نفتی یا جذب سرمایه خارجی می‌تواند به رشد خود ادامه دهد.
تحریم‌های بین‌المللی و سقف تولید، دو مانع بخش نفت در نقش‌آفرینی در تشکیل سرمایه ثابت به شمار می‌روند و آمارها نیز تغییر قابل‌توجهی را در بحث جذب سرمایه خارجی نشان نمی‌دهد. از همین رو نگرانی‌ها بابت عدم تداوم رشد اقتصادی تشدید شده است. مرکز آمار ایران در گزارشی آمار مربوط به رشد اقتصادی پاییز را منتشر کرد. بر این اساس، اقتصاد ایران در فصل پاییز نسبت به مدت مشابه سال گذشته 5.1درصد رشد را تجربه کرده است. این عدد نشان می‌دهد سطح رشد اقتصادی در سطح مثبت باقی مانده است اما نسبت به بهار و تابستان سال 1402 کاهش یافته است. رشد اقتصادی بهار و تابستان امسال، به ترتیب 7.9 و 7.1درصد به ثبت رسیده است. به طور کلی، رشد اقتصادی در ایران رابطه مستقیمی با سرمایه‌گذاری و تشکیل سرمایه ‌ثابت دارد. بررسی آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد اگرچه رشد تشکیل سرمایه ثابت در پاییز روند مثبتی را بر جای گذاشته است اما روند کلی آن در فصل‌های اخیر نزولی است. همین مساله نگرانی‌هایی درباره حفظ سطح فعلی رشد اقتصادی ایجاد کرده است.
توضیحات آقای وزیر
صبح دیروز سخنگوی اقتصادی دولت اعلام کرد که رشد اقتصادی در پاییز امسال با ثبت عدد 5.1درصد با نفت و 2.5درصد بدون احتساب نفت، ادامه‌ روند مثبت رشد در فصول گذشته بوده است. خاندوزی ضمن اشاره به رشد اقتصادی 21.8درصدی گروه نفت، اعلام کرد که دولت توانسته با وجود تحریم‌ها در این بخش رکوردشکنی کند. وزیر اقتصاد تشریح کرد که در ۹ماهه امسال رشد اقتصادی با نفت مثبت 6.68درصد و بدون نفت 4درصد به ثبت رسیده است. وزیر اقتصاد با اشاره به آمار تشکیل سرمایه ثابت در پاییز امسال گفت که نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در پاییز امسال به 3.4درصد رسیده و در بخش سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات نیز روند رشد مثبت فصول گذشته ادامه یافته و عدد 6.2درصد را در پاییز ثبت کرده است.
نگرانی از تزلزل سرمایه‌گذاری
صحبت‌های وزیر اقتصاد نشانه‌های قابل‌توجهی از وضعیت امیدوارکننده فعلی اقتصاد ایران ارائه می‌دهد، اما درباره شاخص‌های پیش‌نگر اطلاعاتی در اختیار ما قرار نمی‌دهد. به طور کلی، نرخ رشد اقتصادی در ایران رابطه مستقیمی با نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت دارد. بر این اساس در‌حالی‌که رشد تشکیل سرمایه ثابت 3.4درصد به ثبت رسیده است، اما مقایسه آمارها حاکی از آن است که روند آن شکل نزولی به خود گرفته است. همین نکته موجب شده نگرانی‌ها بابت حفظ رشد اقتصادی تشدید شود. رشد 0.4درصدی تشکیل سرمایه بخش ساختمان نیز این نگرانی را تشدید می‌کند.
نگرانی‌ها از کجا آب می‌خورد؟
رشد بخش سرمایه‌گذاری در ایران می‌تواند از دو محل عمده تولید و صادرات نفت و سرمایه‌گذاری خارجی تغذیه شود. با توجه به ظرفیت‌های خالی بخش نفت، اقتصاد ایران به‌زودی با اشباع بخش نفت مواجه شده و رشد آن قابلیت تداوم نخواهد داشت. از این گذشته سایه بازگشت تحریم‌های نفتی همچنان بر سر صادرات نفت ایران سنگینی می‌کند و ممکن است رشد اقتصادی را دچار چالش کند. از سوی دیگر، آمارهای رشد اقتصادی از وقوع گشایش در جذب سرمایه‌گذاری خارجی حکایت ندارد و تغییر محسوسی را گزارش نمی‌کند. به این ترتیب رشد اقتصادی در گرو عدم وقوع اتفاقات فوق است و تدبیر مسوولان کشور را می‌طلبد.