کارآمدی سازمان تجارت‌جهانی در از میان برداشتن موانع تجاری، تضمین ثبات از طریق توافق‌های بین‌المللی و اجرای قوانین، پس از یک نشست آشفته و پرماجرای مقامات ارشد این سازمان،‌بار دیگر مورد تردید قرار گرفته‌است...

گزارشی از بلومبرگ پرده از واقعیتی ناخوشایند در کنفرانس سیزدهم وزیران سازمان تجارت‌جهانی که هفته گذشته در ابوظبی برگزار شد، برداشت. این سازمان که برای تصمیم‌گیری نیازمند اجماع همه ۱۶۶ کشور عضو خود است، در کسب حتی کوچک‌ترین دستاوردها نیز ناکام ماند. در عصر حاضر که درگیری‌های مسلحانه، شکاف‏‏‏‏‌های ژئوپلیتیکی عمیق‏‏‏‏‌ و بازآرایی روابط تجاری، نظم اقتصادی پس از جنگ‌جهانی دوم را به چالش کشیده، دستیابی به موفقیت برای این سازمان دشوارتر شده‌است.
به گزارش منابع آگاه که خواستند نامشان محفوظ بمـــاند، مذاکــــرات اخیــــر در پــــایتـــخت امارات‌متحده‌عربی که از نظر موقعیت جغرافیایی و ژئو‌اقتصادی بین اتحادیه اروپا و آمریکا و همچنین ائتلاف چین و روسیه قرار دارد، در فضایی آشفته و نامشخص برگزار شد. این مذاکرات امیدها برای رسیدن به اتحادی پایدار در سال‌جاری را به‌سرعت از بین برد. در آستانه ششمین روز مذاکرات، در نیمه‌‌‌‌‌های شب جمعه، وزرا تنها بر سر تمدید تعلیق تعرفه‌های تجارت دیجیتال که از سال‌۱۹۹۸ برقرار بود، به توافق رسیدند.
با این توافق، سازمان تجارت‌جهانی از لغو توافقی که به‌زعم فعالان اقتصادی، اینترنت جهانی را به مخاطره می‌‌‌‌‌انداخت، جلوگیری کرد و مخالفت هند، آفریقای‌جنوبی و اندونزی را پشت‌سر گذاشت، اما این توافق به آسانی حاصل نشد.
دقایقی پیش از اعلام توافق موقت تجارت الکترونیک، مقامات اتحادیه اروپا به خبرنگاران هشدار دادند که خود را برای دور جدیدی از مذاکرات آماده کنند که ممکن است به فروپاشی کامل روحیه همکاری در نظام تجارت چندجانبه منجر شود. تیفانی اسمیت، معاون امور سیاست تجارت‌جهانی در شورای تجارت خارجی ملی مستقر در واشنگتن، از عدم‌پیشرفت سازمان تجارت‌جهانی ابراز ناامیدی می‌کند.
به عقیده او، مناقشات بی‌‌‌‌‌پایان بر سر مسائل فرعی، مانع از رسیدگی به مسائل مهم‌تر در دستور کار این سازمان شده و مشروعیت آن به‌عنوان تریبونی مفید برای وزرای تجارت را به‌خطر می‌‌‌‌‌اندازد.
ساز مخالف هند
خشم بروکسل و واشنگتن عمدتا متوجه پیوش گوئل، وزیر تجارت هند بود که در نیمه‌‌‌‌‌ راه کنفرانس به جمع حاضران پیوست و به گفته برخی مقامات غربی، تمایل چندانی به انعطاف‌‌‌‌‌پذیری نشان نداد. او صراحتا اعلام کرد که پرجمعیت‌‌‌‌‌ترین کشور جهان «هیچ‌چیز (فرصتی) را مسدود نخواهد کرد» و مدعی‌شد که از منافع فقرا در‌برابر قوانینی که سال‌ها برای حمایت از ثروتمندان وضع شده‌اند، دفاع می‌کند.
این گزارش نشان می‌دهد که هند، در اتحادی با اندونزی و آفریقای‌جنوبی، برای لغو تعلیق تعرفه‌های گمرکی بر تجارت الکترونیک تلاش می‌کند. این کشورها مدعی‌اند که با لغو این تعرفه‌‌‌‌‌ها، درآمد حاصل از گمرک طیف وسیعی از کالاها، از دانلود نرم‌‌‌‌‌افزار تا کتاب‌های الکترونیکی و پخش فیلم را از دست خواهند داد. به‌کارگیری چنین تاکتیک‌‌‌‌‌هایی، گویای تغییر توازن قدرت در اقتصاد جهانی به نفع آسیا است.
اگرچه در ظاهر، کشورهای عضو سازمان تجارت‌جهانی در تلاش برای مهار یارانه‌های مضر در دو بخش شیلات و کشاورزی بودند، اما در عمل، اقدامات آنها به شکست این تلاش‌ها منجر شد.
 این یارانه‌‌‌‌‌ها به صید بی‌‌‌‌‌رویه ماهی و بی‌‌‌‌‌ثباتی در بازارهای جهانی غلات دامن می‌زنند. در سیزدهمین کنفرانس وزیران، همان‌طور که به این نشست لقب داده شد، اتحادهای غیرمعمولی نیز شکل‌گرفت. برزیل و هند خود را در دو طرف مقابل بحثی در مورد تامین و ذخیره‌سازی مواد غذایی توسط دولت دیدند که این یک چرخش ۱۸۰درجه‌‌‌‌‌ای نسبت به ۲۰ سال‌پیش بود؛ زمانی‌که آنها اتحادیه‌‌‌‌‌ای را تشکیل دادند که به یکی از بزرگ‌ترین شکاف‌‌‌‌‌های سازمان تجارت‌جهانی بین کشورهای ثروتمند و درحال‌توسعه تبدیل شد. چین درحالی‌که برخی دیگر از بازارهای نوظهور بزرگ با تمدید تعلیق تعرفه‌های تجارت دیجیتال مخالفت ‌‌‌‌‌کردند، به‌شدت از این طرح حمایت کرد. این موضع چین همسو با مواضع آمریکا و اتحادیه اروپا در مورد این موضوع بود.
کلی آن‌شاو، از شرکت حقوقی هوگان لاولز و عضو سابق تیم تجارت و اقتصاد دولت دونالد ترامپ، می‌گوید: «تقسیم‌بندی سنتی به کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته و درحال‌توسعه دیگر کارآیی سابق را ندارد.» نگوزی اکنجو‌ ایوه‌‌‌‌‌آلا، مدیرکل سازمان تجارت‌جهانی، اگرچه به عدم‌دستیابی کامل به اهدافشان اذعان کرد، اما از جلوگیری از فروپاشی کامل مذاکرات ابراز خرسندی کرد.
 فقدان اراده سیاسی
اتاق بازرگانی آمریکا، به‌عنوان حامی سرسخت کسب‌وکارهای آمریکایی، در پی جلسات امارات‌متحده‌عربی، اذعان کرد که دولت‌ها هنوز اراده‌‌‌‌‌ سیاسی کافی برای پیشبرد اهداف موردنظر را نشان نداده‌‌‌‌‌اند. اما موضوعی که هند آن را اولویت اصلی خود می‌دانست، همچنان لاینحل باقی‌ماند و آن‌هم یافتن راه‌‌‌‌‌حلی برای ارگان تجدیدنظر نهاد مستقر در ژنو بود. این ارگان، بخشی از سیستم حل ‌‌‌‌‌و فصل اختلافات سازمان تجارت‌جهانی است که ایالات‌متحده خواهان اصلاح آن و نه احیای آن، است. به‌این‌ترتیب، امیدها برای اینکه این اولین کنفرانس وزیران، گامی در جهت اصلاحات جدی در سازمان تجارت‌جهانی باشد، در روز دوم به یاس تبدیل شد. یکی از جرقه‌‌‌‌‌های این نشست، اظهارات سفیر تایلند در سازمان تجارت‌جهانی، در جلسه‌‌‌‌‌ای غیرعلنی در روز سه ‌‌‌‌‌شنبه بود. وی با زیر سوال بردن درخواست برخی کشورها برای تسهیل قوانین یارانه در زمینه ذخیره‌سازی دولتی غلات به بهانه امنیت غذایی، سیاست مذکور را به چالش کشید. این در حالی بود که او به‌طور ضمنی این کشورها را به صادرات غلات خریداری‌شده با قیمت‌های از پیش تعیین‌‌‌‌‌شده برای تصاحب بازار متهم می‌کرد. این مطلب را افراد مطلع بیان کرده‌‌‌‌‌اند. سخنان سفیر تایلند با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد. نمایندگان برخی از کشورها با او ابراز همبستگی کرده و او را مورد تشویق قرار دادند، اما این سخنان خشم نمایندگان هند را برانگیخت. آنها لحن سفیر تایلند را نسبت به پرجمعیت‌‌‌‌‌ترین کشور جهان نامحترمانه می‌دانستند. وزارت امورخارجه هند در پی اظهارات سفیر تایلند، مراتب نگرانی خود را به همتای تایلندی خود ابلاغ کرد. دهلی‌نو با این استدلال که سخنان سفیر بیشتر بیانگر دیدگاه شخصی او و نه موضع رسمی تایلند در قبال این موضوع است، خواهان توضیحات رسمی شد.
دولت تایلند در پی این اظهارات، نامه عذرخواهی به هند ارسال کرد، با این‌وجود مشخص نشد که آیا سفیر تایلند در سازمان تجارت‌جهانی، به دلیل این سخنان توبیخ شده‌است یا خیر. مقامات هندی که خواستند نامشان فاش نشود، گفتند که او پس از اظهارات جنجالی خود به وزارت امورخارجه تایلند فراخوانده شده‌است.
 آینده مبهم
آینده تجارت‌جهانی در کوتاه‌‌‌‌‌مدت چندان روشن به‌نظر نمی‌رسد. بر‌‌گزاری انتخابات در بیش از ۶۰کشور در سال‌جاری، احتمالا به افزایش سیاست‌های حمایت‌‌‌‌‌گرایانه و تمرکز بر مسائل داخلی خواهد انجامید. علاوه‌بر این، جنگ‌‌‌‌‌ در اوکراین و غزه نیز جریان تجارت کالا و خدمات را مختل کرده و بر چالش‌های پیش‌روی تجارت‌جهانی افزوده‌‌‌‌‌اند. هند در حال نزدیک‌شدن به زمان بر‌‌گزاری انتخابات احتمالی در ماه آوریل است. پیش‌بینی می‌شود که حزب بهاراتیا جاناتا به رهبری نخست‌‌‌‌‌وزیر نارندرا مودی برای سومین‌بار پیروز میدان شود، از این‌رو موضع گوئل در مورد یارانه‌های کشاورزی در کنفرانس وزیران، از دیدگاه حداقل یک شرکت‌‌‌‌‌کننده، دارای ابعاد سیاسی است، چراکه کشاورزان (که برخی از آنها در هفته‌های اخیر تجمعات اعتراضی برپا کرده‌‌‌‌‌اند) بخش قابل‌توجهی از رای‌‌‌‌‌دهندگان را تشکیل می‌دهند.
مقامات سازمان تجارت‌جهانی علاوه‌بر موارد ذکرشده، نگران انتخابات ایالات‌متحده در ماه نوامبر نیز بودند. در این انتخابات ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، در تلاش است تا جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی را از کرسی ریاست‌جمهوری برکنار کند. ترامپ در مصاحبه‌‌‌‌‌ای تهدید کرد که اگر اوضاع بهتر نشود ایالات‌متحده را از سازمان تجارت‌جهانی خارج می‌کند. او اخیرا در سفرهای خود به سراسر آمریکا، وعده‌‌‌‌‌هایی مبنی‌بر وضع مالیات ۱۰‌درصدی بر تمام واردات یا حداقل تعرفه ۶۰‌درصدی بر تمام واردات از چین داده‌است. این پیشنهادات که در تاریخ نظام تجارت چندجانبه بی‌سابقه هستند، عملا به نابودی سازمان تجارت‌جهانی منجر خواهد شد. مالزی که چین و ایالات‌متحده را از جمله شرکای تجاری اصلی خود می‌داند، برای آماده‌شدن برای آینده، در حال تلاش برای تنوع‌‌‌‌‌بخشی به روابط تجاری خود است. این کشور از طریق ابتکارات منطقه‌ای مانند CPTPP (شراکت جامع و پیشرو ترنس-پاسیفیک) و RCEP (مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای) که شامل چین نیز می‌شود، به‌دنبال گسترش روابط تجاری خود با سایر کشورها است.
به گزارش دنیای اقتصاد،علاوه بر این، مالزی در حال مذاکره با بلوک‌‌‌‌‌های تجاری مانند اتحادیه اروپا است تا به توافق‌های تجاری جدید دست‌یابد. زافرول عبدالعزیز؛ وزیر اقتصاد مالزی، در مصاحبه‌‌‌‌‌ای، به‌وجود نگرانی‌هایی درخصوص افزایش موانع تجاری اشاره و بر لزوم توجه به این موضوع تاکید کرد.