گذر ونزوئلا از اقتصاد ونزوئلایی. در روزهای گذشته انتشار ویدئوی استفاده نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا از خودروی ایرانی توجهات زیادی را به خود جلب کرد؛ اما به نظر می‌رسد موضوعی که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، دست فرمان جدید مادورو برای اقتصاد است...

«گذر ونزوئلا از اقتصاد ونزوئلایی. در روزهای گذشته انتشار ویدئوی استفاده نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا از خودروی ایرانی توجهات زیادی را به خود جلب کرد؛ اما به نظر می‌رسد موضوعی که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، دست فرمان جدید مادورو برای اقتصاد است. حالا آمارها نشان می‌دهد تورم سالانه این کشور که در سال۲۰۱۹ به بالای ۳۰۰هزار درصد رسیده بود، به ۵۱.۴درصد در ماه ژوئن کاهش یافته است. مطابق بررسی‌ها در دو سال اخیر، میزان تحریم‌های اقتصادی ونزوئلا کاهش یافته و این موضوع در بهبود فضای اقتصاد کلان اثر مثبتی داشته است. این کشور نفتی از یکسو تعاملات اقتصادی خود با شرق را تداوم داده و از سوی دیگر مذاکرات کاهش تنش‌ها با غرب را در دستور کار قرار داده است. دست فرمان جدید مادورو، نتایج مثبتی برای اقتصاد ونزوئلا داشته است.
اقتصاد ونزوئلا از لبه پرتگاه بازگشت. این کشور در سال‌های گذشته تلاش کرده روابط تجاری خود را با کشورهایی نظیر چین، روسیه و ایران افزایش دهد. اما گسترش تعاملات این‌چنینی موجب نشده از بهبود رابطه با آمریکا چشم بپوشد. روابط بین آمریکا و ونزوئلا از سال 2023 پس از سال‌ها تنش و تحریم‌های شدید به‌تدریج بهبود یافته است. برای مثال طی مذاکرات بین دو کشور برخی از تحریم‌های آمریکا علیه ونزوئلا به طور موقت کاهش یافت. دور شدن ریسک تحریم‌های آمریکا از اقتصاد ونزوئلا همراه با سیاست‌های انقباضی دولت و تزریق دلار به بازار موجب شد تورم ماهانه ژوئن در این کشور به یک‌درصد، یعنی کف 12ساله خود، برسد. در واقع مادورو با گسترش تعاملات خود با کشورهای دنیا هم تورم معروف ونزوئلا را کاهش داد و هم به دنبال رشد اقتصادی 8درصدی تا پایان سال است.
از آنجا که تحریم‌های آمریکا تاثیرات مخرب زیادی برای اقتصاد ایران داشته است، دولت چهاردهم می‌تواند با گسترش تعاملات تجاری با کشورهای شرقی، کاهش تنش با غرب، و اصلاح سیاست پولی، اهدافی مانند مهار تورم و رشد اقتصادی پایدار را دنبال کند. «دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارش‌‌های «گذر ونزوئلا از اقتصاد ونزوئلایی» در تاریخ 3 تیرماه 1401 و «پایان ابرتورم در ونزوئلا؟» در تاریخ23 تیرماه 1401 مسیر کاهش ریسک‌های غیر‌اقتصادی و اثر آن بر متغیر اقتصادی را بررسی کرد.
خودروی ایرانی در کمپین انتخاباتی
 در روزهای گذشته انتشار ویدئویی از استفاده نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، از خودروی ایرانی توجه‌های زیادی را به خود جلب کرد. نیکلاس مادورو و همسرش برای رفتن به محل سخنرانی در کمپین انتخابات ریاست‌جمهوری از تارا که ساخته ایران‌خودرو است استفاده کردند. در بهمن‌ماه سال 1401 خبری مبنی بر از‌سرگیری صادرات محصولات ایران‌خودرو به ونزوئلا پس از 8 سال منتشر شد.در این شرایط برخی از طرفداران ممنوعیت واردات خودرو با استناد به این فیلم مدعی شدند که خودروهای ایرانی باکیفیت بوده و پتانسیل صادرات را نیز دارند. از سوی دیگر برخی از افراد معتقد بودند که استفاده از خودروی ایرانی در کشوری مانند ونزوئلا که در سال‌های گذشته تحریم بوده و بحران ابرتورم داشته، چندان مباهاتی ندارد. برخی دیگر نیز معتقد بودند که استفاده سیاستمداران از خودروهای ارزان‌قیمت یک اقدام پوپولیستی است که سیاستمداران زیادی در نقاط مختلف جهان برای جلب توجه شهروندان از آن استفاده می‌کنند. با‌این‌حال نگاه دقیق‌تری به فعالیت‌های مادورو، آن هم در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور، نشان می‌دهد استفاده او از خودروی ایرانی تنها یک روی سکه سیاست‌های اوست.
هم شرق و هم غرب!
در هفته‌های گذشته نیکلاس مادورو اعلام کرد که در سال جاری ونزوئلا رشد اقتصادی بیش از 8درصد را تجربه خواهد کرد. پرسش اساسی این است که ونزوئلا که به ابرتورم و اقتصاد نابسامان شهرت دارد، چگونه مسیر این رشد اقتصادی را طی خواهد کرد؟ ونزوئلا از جمله کشورهایی است که در سال‌های گذشته سعی در گسترش روابط اقتصادی خود با کشورهایی مانند چین و روسیه داشته است. برای مثال در دسامبر 2022، ونزوئلا و روسیه 11توافقنامه راهبردی با تمرکز بر حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل، صنعت داروسازی، انرژی و کشاورزی امضا کردند.
در آوریل 2023 نیز طی سفر سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به کاراکاس، دو کشور قراردادهای همکاری دوجانبه خود را تمدید کردند. علاوه بر این، در سال‌های گذشته ونزوئلا و چین قراردادهای مختلفی در حوزه‌های مختلفی مانند تجارت نفت، هوانوردی و همچنین ایجاد مناطق تجاری انعقاد کردند. ونزوئلا در ماه‌های گذشته نیز قراردادهایی در زمینه بازسازی پتروشیمی با ایران منعقد کرده است. به صورت کلی می‌توان گفت ونزوئلا سعی در گسترش تجارت با شرق دارد. اما افزایش تعاملات با شرق موجب نشده از غرب چشم بپوشد.
سایه ریسک تحریم بر ونزوئلا
در دهه‌های گذشته ونزوئلا روابط پر‌فراز‌و‌نشیبی با آمریکا داشته است. تا پیش از به قدرت رسیدن هوگو چاوز به عنوان رئیس‌جمهور این کشور، آمریکا و ونزوئلا روابط نزدیک و دوستانه‌ای داشتند. حتی در دهه 1990، پس از آنکه ونزوئلا سیاست‌هایی مانند خصوصی‌سازی را اتخاذ کرد، برخی از شرکت‌های آمریکا در این کشور سرمایه‌گذاری کردند. با‌این‌حال پس از سال 1988، هوگو چاوز برنامه‌های ملی‌سازی گسترده‌ای در صنعت نفت و دیگر صنایع کلیدی به اجرا گذاشت و تلاش کرد کنترل دولت بر این صنایع را افزایش دهد.
با گذشت زمان تنش‌های بین دو کشور تشدید شد و در نهایت آمریکا تحریم‌های اقتصادی را علیه ونزوئلا اعمال کرد. در سال 2013 نیز نیکلاس مادورو به عنوان رئیس‌جمهور ونزوئلا انتخاب شد و سیاست‌های آمریکا‌ستیزانه چاوز را ادامه داد. اما  اداره اقتصاد تحت لوای تحریم‌های اقتصادی همراه با صنایع دولتی چندان کار راحتی نیست و ریسک تحریم‌ها تاثیرات مخرب زیادی برای اقتصاد یک کشور دارد. برای مثال ترکیب تحریم‌های اقتصادی و افزایش حجم پول بدون پشتوانه در ونزوئلا موجب شد این کشور در سال 2019تورم حدودا 340هزار درصدی را تجربه کند.
از آنجا که ابر‌تورم یک پدیده ویرانگر است دولت مادورو نیز در سال‌های گذشته در تلاش بوده این تورم را مهار کند. یکی از راه‌های مهار تورم در کشورهایی مانند ونزوئلا دور کردن ریسک تحریم‌ها از اقتصاد بوده است. طی مذاکراتی که آمریکا و ونزوئلا در سال گذشته داشتند، برخی از تحریم‌های آمریکا به طور موقت کاهش یافت و ونزوئلا این مجال را یافت تا با تزریق دلار به بازار از زهر تورم موجود در این کشور بکاهد. با‌این‌حال می‌توان گفت که بهبود روابط بین آمریکا و ونزوئلا یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است که نیازمند تلاش‌های مستمر و همکاری‌های دوجانبه است. اما اقدامات اخیر نشان‌دهنده تمایل هر دو کشور در حرکت به سوی روابط بهتر و همکاری‌های بیشتر است که می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصاد ونزوئلا کمک کند.
فرود تورم ونزوئلا
نگاهی به روند تورم ونزوئلا در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که ونزوئلا سال‌های زیادی با ابر‌تورم دست و پنجه نرم کرده است. تورم سالانه ونزوئلا در فوریه 2019 به 345هزار درصد و در ابتدای سال 2021  به 267 هزار درصد رسید. در سال 2021دولت سعی کرد با اعمال سیاست‌های انقباضی از بار تورم خود بکاهد. البته تورم این کشور طی دو سال بعد چندان کاهش نیافت؛ در اولین ماه سال 2023 نرخ تورم سالانه ونزوئلا معادل 344درصد بود. نگاهی به تولید ناخالص داخلی ونزوئلا نیز نشان می‌دهد از سال 2014تا سال 2020 رشد اقتصادی این کشور منفی بوده و در نهایت در سال 2021 مثبت شده و به 0.5درصد رسیده است.
در سال 2023 مذاکرات آمریکا و ونزوئلا در زمینه رفع تحریم‌های اقتصادی آغاز شد و در این سال برخی از تحریم‌ها به صورت موقت متوقف شد. نرخ تورم ونزوئلا تحت‌تاثیر همین تحولات در یک روند نزولی قرار گرفته و در فوریه سال 2024 پس از سال‌ها دورقمی شد. بر اساس آخرین آمار منتشرشده از تورم ونزوئلا، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این کشور در ماه ژوئن به 51.4درصد رسیده است. نکته قابل توجه این است که نرخ تورم ماهانه ونزوئلا در این ماه به یک‌درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ تورم ماهانه ایران در خردادماه سال جاری 2.8درصد بوده است. با توجه به این شرایط می‌توان گفت اصطلاح ونزوئلایی شدن دیگر چندان ترسناک نیست و استفاده از راهکارهای این کشور می‌تواند در مسیر عبور از تورم راهگشا باشد.
سیاست در حمایت از اقتصاد
به گزارش دنیای اقتصاد، در سال‌های گذشته برخی مخالفان رفع تحریم‌ها تاکیدات فراوانی بر گسترش تجارت با شرق داشته‌اند. با‌این‌حال تجربه ونزوئلا نشان می‌دهد که استفاده از همه ظرفیت‌ها می‌تواند مسیر ثبات اقتصادی را فراهم کند و تکیه بر یک راه‌حل کار‌ساز نیست. برای مثال با وجود تحریم‌های بانکی، تجارت با هم‌پیمانان شرقی در بستری شفاف رخ نمی‌دهد و همین عدم شفافیت می‌تواند به زیان ایران تمام شود. اما تلاش برای رفع تحریم‌ها به معنی عدم‌استفاده از ظرفیت تجارت با شرق نیست. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند دولت چهاردهم می‌تواند با رفع تحریم‌ها، گسترش روابط تجاری با کشورهای مختلف و همچنین اصلاح سیاست پولی در مسیر مهار تورم و رسیدن به ثبات اقتصادی گام بردارد. باید تاکید کرد که کاهش تحریم‌ها باعث خواهد شد که پیوند اقتصاد با شرق نیز قوی‌تر از گذشته باشد.