آمارهای تجارت از تابستان ۱۳۹۰ تا تابستان ۱۴۰۳ نشان می‌دهد؛ در ۱۳ سال اخیر به مرور تجارت خارجی از سوددهی افتاده و از سال ۹۹ به بعد تجارت خارجی وارد محدوده زیان شده است...

تجارت یکی از ارکان مهم در ساختار اقتصادی کشورها محسوب می‌شود. زمانیکه تجارت افت می‌کند اقتصاد کشورها با مشکل مواجه شده و نمی‌تواند به راحتی نیازهای خود را مرتفع کند. البته که هرچه یک کشور بزرگتر بوده و جمعیت بیشتری داشته باشد راحتتر می‌تواند بدون تجارت دوام بیاورد اما در سوی دیگر کشورهای کوچک در جهانی‌سازی اقتصادی به مرور مجبور به همراهی با سایر کشورها هستند.
تجارت در ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. با شروع تحریم‌ها در ابتدای دهه ۹۰ به مرور اقتصاد به سمت سود کمتر حرکت کرد. رویکردی که در آمارهای تورم کالاهای وارداتی و صادراتی و رابطه مبادله تجاری کشور قابل مشاهده است. این آسیب تا سال ۹۳ با شدت زیادی به اقتصاد ایران برخورد کرد و پس از آن با تغییر در سبد کالاهای وارداتی، رابطه مبادله تجاری به ثبات رسید.
این رابطه در نهایت روندی نزولی را ادامه داد تا اینکه از انتهای سال ۹۸ به بعد رابطه مبادله تجاری در جهت زیان تجاری حرکت کرد. این روند تا جایی ادامه یافت که بر اساس آخرین آمارها، رابطه مبادله تجاری در تابستان سال ۱۴۰۳ به کمترین سطح خود رسید.
روند منفی ادامه دار در تجارت خارجی
داستان تجارت در ایران از ابتدای سال ۹۰ با یک شوک مهم همراه بود؛ تحریم. شوکی که تجارت خارجی کشور را قفل کرده و به مرور باعث خروج سرمایه از کشور شد. تحریم‌ها در زمانی اتفاق افتاد که کشور با فروش نفت به راحتی کالاهای سرمایه‌ای و گران‌قیمت را وارد می‌کرد. اما با شروع تحریم‌ها واردات کالاهای گران قیمت متوقف نشد.
روند واردات این کالاها تا سال ۹۳ ادامه پیدا کرد. نتیجه واردات این کالاها به همراه افزایش حجم واردات، کاهش رابطه مبادله دلاری و سود کمتر در تجارت بود. رابطه مبادله دلاری نشان دهنده نسبت قیمت کالاهای صادراتی (دلاری) به وارداتی (وارداتی) است. هرچه این رابطه کاهش پیدا کند به این معناست که قیمت دلاری کالاهای صادراتی ارزانتر یا قیمت دلاری کالاهای وارداتی گرانتر شده است.
از سوی دیگر هرچه تورم کالاهای وارداتی نسبت به صادراتی بیشتر باشد به این معناست که ارزش کالاهای وارداتی بیشتر شده و کالاهای صادراتی نسبت به وارداتی ارزانتر شده است. لذا می‌توان گفت نتیجه این اتفاق کاهش سود در تجارت خارجی خواهد بود.
اما این کاهش سود در تجارت تا زمانیکه رابطه مبادله تجاری بیشتر از یک باشد به معنای سودده بودن تجارت خواهد بود. اما زمانیکه این رابطه از یک کمتر شود یعنی تجارت وارد زیاد شده و هر تجارت با خارج به ضرر کشور تمام می‌شود.
اتفاق سال ۹۳ باعث شد کشور روند تجارت پیشین خود را تغییر دهد و سبد وارداتی خود را تعویض کند. با تغییر در سبد کالاهای وارداتی، تورم دلاری این سبد نیز کاهش شدید پیدا کرد اما در نهایت رابطه مبادله دلاری به یک ثبات نسبی رسید.
اما این وضعیت صرفا جلوی سرعت کاهش سوددهی را تا حد زیادی گرفت. اما همچنان تجارت با کاهش سوددهی برای ایران همراه بود. تا اینکه از ابتدای سال ۹۹ رابطه مبادله دلاری به کمتر از یک کاهش پیدا کرد و قیمت دلاری کالاهای صادراتی از قیمت دلاری کالاهای وارداتی ارزانتر شد. به این معنا که با هر بار تجارت دلاری که از کشور خارج می‌شود بیشتر از دلاری است که به کشور وارد می‌شود. در نتیجه تجارت برای ضررده شده است.
روند تورم کالاهای وارداتی و صادراتی دلاری نیز این اصل را تایید می‌کند که در ۱۳ سال گذشته بیشتر افزایش قیمت‌ها به کالاهای وارداتی برخورد کرده است و تورم کالاهای صادراتی کمتر از تورم کالاهای وارداتی بوده است. 
به گزارش اکوایران، لذا می‌توان نتیجه گرفت تحریم‌ها و عدم دسترسی آزاد به بازارهای جهانی، وضعیت تجارت در ایران را در ۱۳ سال اخیر رو به افول برده است به طوریکه صرفه تجارت برای اقتصاد کشور از بین رفته است.