مدیر عامل بورس کالای ایران در همایش تخصصی توسعه بخش کشاورزی که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد ضمن تشریح کارکرد ابزارهای مالی، آمادگی بورس کالا را برای همراهی با فعالان بازارهای مختلف کشاورزی در سراسر کشور به منظور بهبود فرآیندهای بازار و کمک به احیای اقتصاد بخش کشاورزی اعلام کرد.

حامد سلطانی نژاد در ابتدای سخنان خود گفت: ما در هر صنعت و تجارتی چنانچه به این موضوع قایل باشیم که چرخه درآمد، پس انداز و سرمایه گذاری شکل بگیرد تا آن صنعت موفق باشد، نیازمند آن هستیم که فعالیت هر یک از اجزای صنعت، اقتصادی باشد؛ به عبارتی در این چرخه اقتصادی شاهد هستیم که خیلی از فعالان اقتصادی، حاصل دسترنج خود را نمی بینند و با قیمتی که منافع آن ها را برآورده کند مواجه نمی شوند.

مدیر عامل بورس کالای ایران افزود: اینکه ما در بعضی کشورها شاهد هستیم که محصولات آن ها نه تنها برای بازار داخلی، بلکه در بازارهای بین المللی نیز مثمرثمر بوده، ناشی از این است که در آن کشورها توانسته اند نگرش بازاری که منجر به کارایی چرخه درآمد، پس انداز و سرمایه گذاری می شود را به نحو احسن تشکیل دهند.

توسعه سریع بورس های کالایی

وی به روند توسعه پر سرعت بورس های کالایی نوظهور اشاره کرد و گفت: تا چند سال گذشته وقتی می خواستیم از بورس های کالایی موفق و مراجع قیمتی کالایی در دنیا مثالی بزنیم، عموما بورس های کالایی غربی مثل بورس شیکاگو، بورس فلزات لندن و غیره را نام می بردیم. اما در چند سال اخیر در خیلی از کالاها مشاهده می کنیم که بورس های کالایی در چندین کشور همچون چین حرفی برای گفتن دارند و حتی بورس های کالایی غربی را نیز پشت سر گذاشته اند.

به گفته سلطانی نژاد، هم اکنون در خصوص قیمت فلزات بیشتر از اینکه نگاه ها به بورس ها و بازارهای غربی باشد به سمت چین معطوف شده است. یعنی، همه نگاه می کنند که سنگ آهن در بورس دالیان به چه قیمتی معامله می شود و این اتفاق در خصوص خیلی از کالاهای دیگر نیز افتاده است که در همین راستا چین به زودی در محصولات کشاورزی هم این اتفاق را رقم خواهد زد؛ البته شاید برخی بگویند این امر به خاطر آن است که چین بازیگر زیاد و جمعیت بالایی دارد و به همین دلیل می تواند بازارهای پرحجمی را شکل دهد ولی جمعیت کشورهایی مثل ایران هم به اندازه ای است که بتواند بازارهای موثر حتی بر قیمت های جهانی را راه اندازی کند.

مدیرعامل بورس کالای ایران تصریح کرد: اما چرا در کشورهای دیگر بازارها به این سرعت توسعه پیدا می کنند اما در ایران وقتی می خواهیم یک ابزار مشتقه را راه اندازی کنیم هنوز با مسائل خیلی متفاوتی مواجه هستیم؟ در این زمینه یک بخشی از کار به ما بر می گردد که باید بتوانیم هر چه بهتر و بیشتر ابزارهای مالی و کارکردهای موثر آن ها را برای مسوولان تبیین کنیم؛ ولی بخش دیگر به این امر به حمایت صنایع برمی گردد. همان طور که در حوزه برخی کالاها مثل زعفران، پسته و زیره به کمک فعالان این بازارها هم اکنون معاملات و بازار خوبی شکل گرفته است.

قیمت محصولات ایرانی را نباید دیگران تعیین کنند

او ادامه داد: نباید بیش از این منتظر باشیم که دیگر کشورها برای محصولات دارای مزیت ایران در تولید، تعیین قیمت کنند. در این زمینه، بازار نفت یک بازار سنتی است و قیمت ها در جهان براساس بهای نفت WTI مشخص می شود اما در خصوص کالایی مثل زعفران و پسته که نباید این اجازه را به دیگر کشورها بدهیم.

مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: در حوزه چنین محصولاتی که هنوز کشورها به شکل بورسی وارد بحث کشف قیمت آن ها نشده اند باید وارد شده و مبادلات آن محصولات را توسعه دهیم که این توسعه از چند جهت است؛ یک بخش مربوط به توسعه بازار است که وظیفه ماست و نیاز به سیستم معاملات و تسویه دارد. جنبه دیگر این توسعه مربوط به توسعه ابزارهایی مثل گواهی سپرده کالایی و قراردادهای آتی و اختیار معامله است که بتوان به کمک آن ها معاملات را در بازار انجام داد که این بخش نیز توسط بورس قابل اجراست؛ اما تاکید دارم که جنبه دیگر و مهم توسعه ابزارهای مالی به حضور و استقبال فعالان صنایع مختلف از این ابزارها بر می گردد.

به گفته سلطانی نژاد، هنوز خیلی از فعالان بخش کشاورزی تصور می کنند وقتی بورس وارد معاملات یک صنعت می شود، بخشی از نقش هایی که در بازار وجود دارد را می گیرد. در صورتی که بورس یک نقش بی طرف را دارد و فقط زمین بازی را برای فعالان فراهم می کند تا آن ها همانند سابق بازی تجارت را انجام دهند.

فروش محصول ۲۰۰ هزار کشاورز در بورس کالا

او با اشاره به یک تجربه موفق ورود کالاهای کشاورزی به بورس کالا اذعان داشت: بورس کالا در سال های اخیر توانست ماده ۳۳ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی را اجرایی کند و به کشاورزان در فروش محصولاتشان به قیمت متناسب بازار کمک کند. در ابتدای اجرای این طرح عنوان می شد که مگر می شود ۲۰۰ هزار کشاورز محصول جو و ذرت خود را روی تابلوی بورس عرضه کنند که همین اتفاق به کمک سازوکار بورس کالا عملیاتی شد و ۲۰۰ هزار کشاورز محصولشان را در بورس با قیمت واقعی و روز بازار فروختند و مابه التفاوت قیمت بورس و نرخ اعلامی دولت نیز توسط دولت به آن ها پرداخت شد؛ با این اتفاق هم بار مالی دولت به میزان چشمگیری کاهش یافت و هم کشاورزان در سریع ترین زمان ممکن به پول خود رسیدند.

مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: همچنین از زمانی که زعفران وارد بورس شده بالغ بر ۱۴۰ تن محصول استاندارد در این بازار معامله شده که در مقایسه با حجم کل تولید سالانه کشور رقم قابل ملاحظه ای است. این تجربه نشان می دهد که بورس کالا می تواند مرجعیت قیمت کالاهای مختلف باشد زیرا هم اکنون نگاه کشاورزان به تابلوهای بورس در انبارهای بورسی در شهرهای مختلفی که زعفران کشت می شود نصب شده و به کمک آن کشاورز می داند که محصول خود را امروز با چه قیمتی می تواند بفروشد و حتی می تواند محصول خود را برای چند ماه آینده نیز پیش فروش کند.

به گفته سلطانی نژاد، همه این موارد دستاوردهایی است که بورس به دنبال توسعه آن است. زیرا به کمک ابزارهای معاملاتی بورس کالا از جمله گواهی سپرده کالایی و قراردادهای مشتقه، می توانیم بفهمیم تولید برای کشاورز صرف دارد یا خیر.

اهمیت ابزارهای مالی

او به قراردادهای آتی به عنوان یک ابزار کاربردی در بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: یکی از ابزارهایی که می تواند به کشاورزان کمک کند تا بدانند قیمت محصولات در آینده در چه محدوده ای خواهد بود، معاملات قراردادهای آتی است که همین ابزار اقتصادهای دنیا و بازارهای مختلف اعم از طلا، نفت و پتروشیمی را مدیریت می کند و نشریات معتبر هم قیمت ها را به کمک این ابزارها به دست می آورند؛ بورس کالا این توانایی را دارد که این ابزار را حداقل در مورد محصولاتی که ایران تولیدکننده اصلی آن است ارایه کند تا ما مرجعیت قیمتی شویم.

سلطانی نژاد با بیان اینکه بحث استمرار عرضه یکی از مشکلاتی است که در حوزه معاملات محصولات کشاورزی در بورس وجود دارد، اظهار داشت: گواهی سپرده کالایی یکی از ابزارهایی است که در خصوص استمرار عرضه کمک کننده است. تعبیر بنده از ابزار گواهی سپرده کالایی تیراندازی است که دستش روی ماشه است و هر زمان بخواهد شلیک می کند؛ به عبارتی کشاورز به کمک این ابزار هر زمان که بخواهد محصول خود را در بازار عرضه می کند.

به گفته وی، وقتی گواهی سپرده کالایی در یک بازار وجود داشته باشد همه چی آماده است که محصول در بازار عرضه شود. حتی هم اکنون خیلی از کشاورزان ما محصول خود را به صورت آنلاین در بازار عرضه می کنند که این خیلی اتفاق خوبی است؛ حتی این امکان به وجود خواهد آمد که محصول خود را به وثیقه بگذارند.

مدیرعامل بورس کالای ایران معتقد است، تا زمانی که معاملات محصولات کشاورزی به شکل سنتی و بدون هیچ گونه شفافیت آماری انجام شود نمی توانیم به مشکلات غلبه کنیم اما در مقابل اگر معاملات به سمت تابلوی بورس کالا هدایت شود همه متغیرها و فاکتورهای معامله شفاف می شود. از طرفی بحث کشف قیمت منصفانه نیز در بازار گواهی سپرده کالایی و قراردادهای آتی اتفاق می افتد زیرا تمام بازوهای عرضه و تقاضا در مقابل هم قرار می گیرند و یک قیمت منصفانه کشف می شود.

فعالیت واسطه ها هم شفاف می شود

مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه به موضوع حضور واسطه ها در مبادلات کشاورزی اشاره کرد و گفت: در همه بازارها به واسطه گران نیاز داریم، اما موضوع مهم این است که حضور واسطه گران و دلالان در فضای غیرشفاف مخرب است اما اگر حضور آن ها در فضای شفاف باشد و حجم خرید و فروش همه افراد مشخص باشد، دیگر واسطه گری، مخرب نیست.

سلطانی نژاد عنوان کرد که بحث پوشش ریسک نیز می تواند کاملا در بورس اتفاق بیفتد و تولیدکنندگان با اخذ موقعیت در بازار آتی، آینده خود را بیمه می کنند. به عبارت ساده تر یک تولیدکننده با ورود به معاملات آتی می تواند امروز محصول خود را در آینده به قیمت مشخصی بفروشد و ریسک خود را پوشش دهد.

او اضافه کرد، بحث تامین مالی نیز از جمله رسالت های بورس کالا برای صنایع است که به عنوان مثال با راه اندازی صندوق های کالایی می توان از منابع مردم در حوزه محصولات کشاورزی و در قالب گواهی سپرده و قراردادهای مشتقه استفاده کرد؛ این صندوق ها به تجهیز منابع برای تسهیل تجارت کالا کمک می کنند و تاجر به جای اخذ وام از منابع در اختیار مردم استفاده می کند و هزینه ها نیز در این روش کاهش می یابد.

مدیرعامل بورس کالای ایران در بخش پایانی سخنان خود به اهمیت قراردادهای بلندمدت در بورس ها اشاره کرد و گفت: به تازگی تمامی بورس های کالایی دنیا، قراردادهای بلندمدت را غیر از قراردادهای مشتقه در دستور کار خود قرار داده اند که در بورس کالای ایران نیز قرارداد کشف پریمیوم و قراردادهای بلندمدت وجود دارد. تاجری که یک بازار بین المللی و مشتریانی را به دست آورده، برای آنکه بتواند همواره محصول در اختیار داشته باشد و به بازار عرضه کند، نیازمند قرارداد بلندمدت است که زیرساخت این مدل برای بهره مندی تاجران و بازرگانان در بورس کالای ایران مهیا است.  

سلطانی نژاد در پایان به روند مطلوب معاملات کالاهای کشاورزی موجود در انبارهای بورسی اشاره کرد و گفت: تجربه جهانی توسعه بورس های کالایی دنیا نشان می دهد که توسعه از طریق پذیرش انبارهای استاندارد در اقصی نقاط کشورها رقم خورده که هر کدام از این انبارها لجستیک و دسترسی آسان تولیدکننده به بازار را فراهم می کند که این مهم طی چند سال اخیر در دستور کار بورس کالا قرار داشته و امروز درصدد سرعت بخشیدن به توسعه نظام انبارداری بورسی هستیم.