در روزهای پایانی اردیبهشت، خبری مبنی بر احتمال افزایش تعداد روزهای تعطیل هفته به دو روز منتشر شد. این موضوع در سال‌های پیش هم مطرح شده بود، اما اخیرا به دلیل مشکلات مربوط به تامین انرژی و ناترازی برق، پیگیری آن جدی‌تر شده است...

میانگین رشد بهره‌وری نیروی کار براساس آمار سازمان بهره‌‌وری ایران بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۲ حدود منفی ۱.۸درصد بوده است. بر این اساس به نظر می‌رسد مشکل بازار نیروی کار در ایران مساله‌ بهره‌وری و تکنولوژی است که به گفته کارشناسان با افزایش ساعات کار حل نخواهد شد و بهره‌وری متغیری نیست که بتوان با افزایش ساعات کار تغییر چندانی در آن ایجاد کرد.
در روزهای پایانی اردیبهشت، خبری مبنی بر احتمال افزایش تعداد روزهای تعطیل هفته به دو روز منتشر شد. این موضوع در سال‌های پیش هم مطرح شده بود، اما اخیرا به دلیل مشکلات مربوط به تامین انرژی و ناترازی برق، پیگیری آن جدی‌تر شده است. نمایندگان مجلس در جلسه علنی ۳۱ اردیبهشت، ایرادات شورای نگهبان به لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری را رفع و آن را تصویب کردند. بر اساس این اصلاحیه، ساعات کاری رسمی هفته از ۴۰ ساعت به ۴۲ ساعت و ۳۰ دقیقه افزایش یافته است. همچنین ساعات کاری ماهانه از ۱۶۰ ساعت به ۱۷۰ ساعت رسید. از سوی دیگر، دولت مجاز شد تعطیلات پایان هفته را به دو روز افزایش دهد. یکی از دلایل اعلامی اتخاذ این تصمیم بهبود رشد اقتصادی بوده است. این در حالی است که به گفته کارشناسان، افزایش ساعات کاری در ایران، لزوما نمی‌تواند منجر به بهبود رشد اقتصادی شود.
آیا رابطه مستقیمی میان ساعات کاری و رشد اقتصادی وجود دارد؟
سال‌هاست که این پرسش از سوی بسیاری از فعالان اقتصادی مطرح است که آیا بین تعداد ساعات کاری و نرخ رشد اقتصادی رابطه‌ای وجود دارد یا نه؟ و آیا دلیل رشد پایین اقتصادی ایران به تعداد ساعات کاری مربوط است؟ برای پاسخ به این سوال، می‌توانیم از مطالعات سایر کشورها استفاده کنیم. کشورهای اروپایی به طور میانگین ساعات کاری کمتری نسبت به ایالات متحده دارند. این موضوع باعث شده دولت‌های اروپایی به این فکر بیفتند که شاید دلیل رشد اقتصادی کمترشان نسبت به آمریکا، کمتر بودن جمع ساعات کاری در اروپا باشد.
اما سباستین باک، اقتصاددان فعال در رصدخانه اقتصادی فرانسه (OFCE)، در این زمینه می‌گوید دلیل اصلی عقب‌ماندگی اروپا از آمریکا، سرمایه‌گذاری ناکافی در فناوری‌های نوین است. به‌طوری‌که بهره‌وری به ازای هر ساعت کار در ایالات متحده بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ حدود ۱.۵درصد رشد داشته، در‌حالی‌که در اروپا این رشد تنها ۰.۸درصد بوده است.   این در حالی است که بر اساس بررسی‌های «دنیای اقتصاد» میانگین رشد سطح بهره‌وری نیروی کار به ازای هر ساعت کار بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱ در ایران در کل اقتصاد برابر با منفی ۱.۸درصد و بدون احتساب نفت حدود منفی ۰.۷درصد بوده است. بنابراین مساله اصلی بازار کار در ایران، کم بودن بهره‌‌وری است و با افزایش ساعات کار نمی‌توان انتظار داشت این مساله بهبود پیدا کند.
به گفته کارشناسان، یکی از دلایل پایین بودن بهره‌وری نیروی کار در ایران،‌ کم بودن فناوری‌ها و ابزار و روش‌های نوین در دسترس نیروی کار است. هرقدر نیروی کار به ابزارها و شیوه‌های نوین دسترسی بیشتری داشته باشد، به طبع بهره‌وری نیروی ‌کار نیز افزایش خواهد یافت.
دلایل پایین بودن بهره‌وری در ایران
پایین بودن بهره‌وری در اقتصاد یک کشور می‌تواند تحت‌تاثیر دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. یکی از مهم‌ترین دلایل پایین بودن بهره‌وری در ایران عدم به‌کارگیری تجهیزات و شیوه‌های نوین برای تولید است. از طرفی تحت‌تاثیر تحریم‌ها محدودیت‌هایی برای واردات تکنولوژی‌های جدید به کشور ایجاد شده و از سوی دیگر سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص ‌داخلی در ایران پایین است. به‌عبارتی به اندازه‌ کافی در این بخش هزینه و سرمایه‌گذاری انجام نمی‌شود.
همچنین پایین بودن قیمت انرژی در ایران باعث می‌شود انگیزه‌ چندانی برای بهینه‌سازی ماشین‌آلات و استفاده از تجهیزات نوین و تکنولوژی‌های جدید وجود نداشته باشد. در واقع سوخت ارزان‌قیمت جای تکنولوژی و فناوری را گرفته است. همچنین به این موضوع باید توجه کرد که تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در ساختار سیاستگذاری ایران غالبا ناپایدار و کوتاه‌مدت هستند. این موضوع می‌تواند هم سرمایه‌گذاری را تحت‌تاثیر قرار دهد و هم برنامه‌ریزی‌های طولانی‌مدت برای ارتقای بهره‌وری را دچار مشکل کند.
در مجموع، بهره‌وری پایین در اقتصاد ایران حاصل ترکیبی از عواملی همچون کمبود سرمایه‌گذاری، تحریم‌های بین‌المللی و سیاستگذاری مبتنی بر افق  کوتاه‌مدت است. به گفته تحلیلگران، بدون اصلاح در حوزه سیاستگذاری اقتصادی، بهبود تحقیق و توسعه، نمی‌توان انتظار رشد پایدار و افزایش بهره‌وری را داشت.
تعداد روزهای تعطیل در سایر کشورها
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تقریبا در تمامی کشورهای جهان، دو روز تعطیلی در هفته وجود دارد. مهم‌ترین دلیل این مساله، ایجاد تعادل مناسب بین ساعات کاری و زمان استراحت است. داشتن دو روز تعطیلی در هفته این امکان را می‌دهد تا نیروی کار استراحت کافی داشته باشد و به امور شخصی، خانوادگی و تفریحی خود بپردازد. در نتیجه، سلامت جسمی و روانی او بهبود می‌یابد. از سوی دیگر، استراحت کافی می‌تواند به افزایش بهره‌وری و انرژی کارکنان در ساعات کاری کمک کند که این موضوع به نوبه خود تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی و توسعه کشور خواهد داشت.
تفاوت روزهای تعطیلی در ایران با سایر کشورها همواره زمینه‌ساز ایجاد ناهماهنگی‌هایی در تجارت و کسب‌وکارهای بین‌المللی شده است. با تعطیلی روز پنج‌شنبه این ناهماهنگی حتی بیشتر نیز خواهد شد، زیرا با توجه به تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه در کشورهای جهان و تعطیلی روزهای پنج‌شنبه و جمعه در ایران، عملا فقط سه روز کاری برای انجام فعالیت‌های بین‌المللی بازرگانی باقی ‌می‌ماند. این مساله می‌تواند تاثیر منفی بر کسب‌وکار‌ها و تجارت  بین‌المللی داشته باشد.
همچنین عدم تطابق روزهای کاری مشکلاتی را در بازارهای مالی و پرداخت‌های خارجی ایجاد خواهد کرد. این موارد باعث خواهد شد بنگاه‌ها و افراد برای امور کاری و سفرهایشان هزینه‌های هماهنگی بیشتری بپردازند و دچار مشکلاتی در برنامه‌ریزی‌ شوند. در همین راستا کشورهایی مانند عربستان سعودی و قطر، علاوه بر روز جمعه، شنبه را نیز تعطیل رسمی اعلام کرده‌اند.
به گزارش دنیای اقتصاد،در نهایت به نظر نمی‌رسد تصمیم به تعطیلی دو روز در هفته، تحول مهمی را از منظر بهره‌وری و رشد اقتصادی در کشور ایجاد کند؛ با‌این‌حال، ممکن است به دلیل دشوارتر کردن همکاری‌های بین‌المللی وضعیت فعالیت تجاری را در سطح کشور، تحت‌تاثیر قرار دهد.