در دنیای امروز، نبردهای ژئوپلیتیکی دیگر صرفا بر سر مرزها و منابع طبیعی نیست، بلکه شکل جدیدی از رقابت در حال شکل‌گیری است: جنگ کریدورها. مسیرهای ترانزیتی که کالاها، انرژی و داده‌ها را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل می‌کنند، اکنون به ابزاری برای قدرت‌نمایی کشورها تبدیل شده‌اند...

در دنیای امروز، نبردهای ژئوپلیتیکی دیگر صرفا بر سر مرزها و منابع طبیعی نیست، بلکه شکل جدیدی از رقابت در حال شکل‌گیری است: جنگ کریدورها. مسیرهای ترانزیتی که کالاها، انرژی و داده‌ها را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل می‌کنند، اکنون به ابزاری برای قدرت‌نمایی کشورها تبدیل شده‌اند. در این نبرد خاموش، کشورها می‌کوشند با طراحی، ساخت و بهره‌برداری از کریدورهای استراتژیک، موقعیت خود را در زنجیره تأمین جهانی تثبیت کرده و نفوذ ژئوپلیتیکی خود را گسترش دهند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهایی مانند چین با ابتکار «یک کمربند، یک راه»، ترکیه با تبدیل‌شدن به چهارراه انرژی و اروپا با تقویت کریدورهای شمالی، جنوبی و میانه، «کریدور زنگزور» و ... همگی در حال رقابت برای جذب سرمایه، نفوذ و قدرت هستند. این کشورها زیرساخت‌های خود را توسعه داده، فرآیندهای گمرکی را دیجیتال کرده، و لجستیک را با هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین بهینه کرده‌اند. هدف آن‌ها روشن است،تبدیل‌شدن به حلقه‌ای حیاتی در شبکه جهانی حمل‌ونقل.
تمایل کشورها برای ایجاد کریدور و یا دالان‌های تجاری در حالی است که ایران، علیرغم داشتن مزیت جغرافیایی، به دلیل ضعف در زیرساخت، سیاست‌گذاری، دیپلماسی حمل‌ونقلی و تعاملات منطقه‌ای، در حال از دست دادن فرصت تاریخی خود برای تبدیل‌شدن به یک هاب ترانزیتی منطقه‌ای است و با توجه به نبود زیرساخت‌ها سایر کشورها در حال دور زدن ایران از مسیر‌ کریدورها هستند.
هند به دنبال کریدور جدید
یکی از مسیر‌های جدید که هند به تازگی در دستور کار قرار داده کریدور میانی یا مسیـر ترانزیـتی بین‌المللی ماورای خزر است که بدون عبور از ایران به چین را به اروپا متصل می‌کند.
رسـانه های هنـدی گـزارش داده‌انـد کـه دولـت هنـد بـه طـور رسـمی بـررسی مسیـر ترانزیـتی بین‌المللی ماورای خزر، موسوم به «کریدور میانی» را آغـاز کـرده اسـت. ایـن مسیـر کـه بـه عنـوان یـکی از مهم‌تریـن گزینه‌هـای جایگزیـن بـرای اتصـال چیـن بـه اروپـا بـدون عبـور از روسیـه یـا ایـران شـناخته می شـود، در کانـون توجـه راهبـردی هنـد قـرار گرفتـه اسـت.
هـدف اصـلی ایـن ارزیـابی، کاهـش وابسـتگی بـه طـرح «کمربنـد و جـاده» چیـن  (BRI) و مدیریـت مخاطـرات ژئوپلیتیـکی نـاشی از مسیرهـای دریـایی، از جملـه کانـال سـوئز، عنـوان شـده اسـت. کریــدور میــانی، یــک مسیــر چندوجــهی حمل ونقــلی اســت کــه از چیــن آغــاز می شــود و از طریــق قزاقســتان، دریــای خــزر، جمهــوری آذربایجــان، گرجســتان و دریــای سیــاه بــه اروپــای شــرقی و غــربی می رســد. ایــن مسیــر شــامل حمل ونقــل ریــلی از چیــن بــه قزاقســتان، حمل ونقــل دریــایی در خــزر بــه بنـدر باکـو، عبـور ریـلی از قفقـاز جنـوبی و سـپس انتقـال دریـایی در دریـای سیـاه اسـت.
کریـدور میـانی نه تنهــا مسیرهــای زمیــنی ســنتی از طریــق روسیــه را دور می زنــد، بلکــه در مقایســه بــا مسیــر دریــایی از کانـال سـوئز، زمـان انتقـال کالا بـه اروپـا را تـا حـدود دو هفتـه کاهـش می دهـد.
سه سناریو برای اتصال هند به مسیر جدید
 از آن جـا کـه هنـد بـه طـور مسـتقیم بـه ایـن کریـدور متصـل نیسـت، پیوسـتن بـه آن مسـتلزم طـراحی و اجــرای پیوندهــای لجســتیکی از طریــق کشــورهایی ماننــد ایــران، ترکمنســتان یــا امــارات متحــده عــربی اسـت.
در ایـن راسـتا، سـه سـناریوی فـنی بـرای اتصـال هنـد بـه ایـن مسیـر مطـرح شـده اسـت، یکی از سناریوها اتصال از طریــق کریــدور بین‌المللــی شــمال ـ جنوب ترکیبـی کــه هنــد را از طریــق بنــدر چابهــار و حمل‌ونقــل دریایـی و ریلـی بـه بنـدر آکتائـو در قزاقسـتان متصـل می‌کنـد.
در سناریو دوم، مسیر زمینی از بندرعباس به قزاقستان از طریق ترکمنستان است و مسیر سوم، اتصال غیرمستقیم از طریق بنادر امارات یا عمان به دریای خزر یا دریای سیاه مدنظر قرار گرفته است. در مجموع به این نکته اشاره شده که تحقـق هـر یـک از ایـن گزینه هـا، مسـتلزم هماهنـگی دیپلماتیـک، توسـعه زیرسـاخت های حمل ونقـل و تامیـن مـالی مشـترک اسـت.
از سوی دیگر باید به این نکته اشاره کرد که کریــدور میــانی از نظــر فــنی بــه زیرســاخت‌های حمل‌ونقــل و دیجیتــالی گســترده‌ای مجهــز اســت.
به همین دلیل هنــد بــرای بهره بــرداری موثــر از ایــن مسیــر، نیازمنــد انعقــاد توافقــات دوجانبــه بــا کشــورهای کلیــدی در مسیــر، نظیــر قزاقســتان، جمهــوری آذربایجــان و گرجســتان اســت. همچنیــن، ایجــاد بنــادر خشــک، پایانه هـای چندوجـهی و سـازوکارهای بیمـه ای بـرای مدیریـت مخاطـرات ژئوپلیتیـکی از جملـه گام هـای اسـاسی بـه شـمار می‌رونـد. در ایـن میـان، بهره گیـری از الگوهـای «مشـارکت عمومی ـ خصـوصی» بـه عنـوان راهـکاری موثـر بـرای تامیـن مـالی پروژه هـا مطـرح شـده اسـت.
در ســطح منطقــه ای، ایــن رویکــرد بــا گرایــش فزاینــده کشــورهای آسیــای مرکــزی بــه تنوع بخــشی در مسیرهــای ترانزیــتی هم راســتا شــده اســت. قزاقســتان بــه عنــوان بازیگــر محــوری، بــا توســعه بنــادر خــود در آکتائــو و کوریــک ، احــداث خطــوط ریــلی بــا چیــن و  جمهــوری آذربایجان مشــارکت در دیجیتالی‌ســازی زنجیره هــای تامیــن، جایــگاه خــود را در ایــن کریــدور تقویــت کــرده اســت. هــر چنــد همچنـان ادامـه دارد، امـا نشـانه هایی از تمایـل بـه ایجـاد نفـوذ چیـن از طریـق ابتـکار «کمربند ـ جـاده»  تــوازن راهبــردی بــا حضــور بازیگــرانی  چــون هنــد نیــز مشــاهده می شــود. به گزارش اکوایران،در مجمــوع، ارزیــابی هنــد از کریــدور میــانی از مسیــر قزاقســتان، نشــانه‌ای از چرخــش تدریــجی در سیاسـت‌های تجـاری و ژئوپلیتیـکی ایـن کشـور اسـت. ایـن کریـدور نـه تنهـا می توانـد زمـان و هزینه‌هـای حمل ونقـل را کاهـش دهـد، بلکـه بسـتر مناسـبی بـرای افزایـش نقـش هنـد در زنجیـره جهـانی تامیـن و تعمیـق روابـط راهبـردی بـا کشـورهای اوراسیـا فراهـم می کنـد. بـا ایـن حـال، تحقـق ایـن هـدف مسـتلزم عــزم سیــاسی، ســرمایه گذاری زیرســاختی و همــکاری همه‌جانبــه بــا شــرکای منطقــه ای خواهــد بــود.