گزارش روزنامه واشنگتن پست؛
مالکان کلاهک‌های اتمی
کد خبر: 14577
درگیری دوازده‌روزه میان ایران و اسرائیل، دوباره توجه‌ها را به مسئله سلاح‌های هسته‌ای در جهان و کشورهایی که آن‌ها را در اختیار دارند جلب کرده است. روزنامه واشنگتن پست در گزارشی نگاهی انداخته است به اینکه کدام کشورها سلاح هسته‌ای دارند، چه تعداد از آن را در اختیار دارند و این سلاح‌ها کجا نگهداری می‌شوند...
بر اساس گزارش مؤسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم (SIPRI)، که در حوزه کنترل تسلیحات تحقیق می‌کند، در حال حاضر نه کشور، از جمله ایالات متحده و اسرائیل دارای تسلیحات هسته‌ای هستند. این مؤسسه در ماه جاری هشدار داده است که ممکن است رقابت تازه‌ای برای تسلیحات هسته‌ای در راه باشد.
روزنامه واشنگتن پست در گزارشی نگاهی انداخته است به اینکه کدام کشورها سلاح هسته‌ای دارند، چه تعداد از آن را در اختیار دارند و این سلاح‌ها کجا نگهداری می‌شوند.
آمریکا و روسیه؛ مالک ۸۷ درصد سلاح‌های هسته‌ای
بر اساس داده‌های مؤسسه استکهلم و فدراسیون دانشمندان آمریکایی (FAS)، یک سازمان غیرانتفاعی در زمینه رصد زرادخانه‌های هسته‌ای، تا اوایل سال ۲۰۲۵، مجموعاً ۹ کشور حدود 12،241 کلاهک هسته‌ای در اختیار دارند که بخش عمده آن در اختیار روسیه و ایالات متحده است. طبق برآوردهای فدراسیون دانشمندان آمریکایی، بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل مجموعاً حدود ۱۳ درصد از این تسلیحات را در اختیار دارند.
بخشی از این کلاهک‌ها بازنشسته شده‌اند اما هنوز به‌طور کامل از رده خارج یا نابود نشده‌اند. بر اساس تخمین FAS، حدود 9،614 کلاهک در زرادخانه‌های فعال نظامی نگهداری می‌شوند تا در صورت نیاز توسط موشک‌ها، هواپیماها، کشتی‌ها یا زیردریایی‌ها مورد استفاده قرار گیرند. از این میان، 3،912 کلاهک به عنوان «کلاهک‌های استراتژیک و غیراستراتژیک مستقر» طبقه‌بندی شده‌اند، به این معنا که یا بر روی موشک‌های قاره‌پیما یا در پایگاه‌های بمب‌افکن‌های سنگین مستقر هستند، یا در پایگاه‌هایی قرار دارند که سامانه‌های عملیاتی با برد کوتاه در آن‌ها فعال‌اند.
تعداد سلاح‌های هسته‌ای موجود
از آن‌جا که کشورهای دارای تسلیحات هسته‌ای معمولاً اندازه دقیق زرادخانه‌های خود را محرمانه نگه می‌دارند، ناظران مستقل و تحلیل‌گران تنها می‌توانند تخمین‌هایی ارائه دهند. بنا بر گزارش مؤسسه استکهلم، تنها ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه تاکنون به‌طور عمومی اندازه زرادخانه هسته‌ای خود را اعلام کرده‌اند. فدراسیون دانشمندان آمریکایی نیز خاطرنشان می‌کند که شفافیت هسته‌ای در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
اسرائیل، که گمان می‌رود تنها قدرت هسته‌ای خاورمیانه باشد، سیاستی موسوم به «ابهام هسته‌ای» را دنبال می‌کند؛ به‌طوری‌که زرادخانه هسته‌ای خود را انکار یا تایید نمی‌کند. با این حال، طبق تخمین‌ها، اسرائیل حدود ۹۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد.
پژوهشگران FAS اعلام کرده‌اند که این تخمین‌ها بر اساس «اطلاعات عمومی در دسترس، تحلیل دقیق سوابق تاریخی و افشاگری‌های محدود» انجام شده‌اند، و با برآوردهای سایر نهادهای تحقیقاتی و نظارتی معتبر همخوانی دارند.
چه کشورهایی میزبان سلاح‌های هسته‌ای هستند؟
در حالی که تنها نه کشور مالک رسمی تسلیحات هسته‌ای هستند، اما بنا بر گزارش کارشناسان، شش کشور دیگر میزبان سلاح‌های هسته‌ای متعلق به دیگر کشورها هستند - پنج کشور برای ایالات متحده و یک کشور برای روسیه.
ناتو یک برنامه موسوم به «اشتراک هسته‌ای» (Nuclear Sharing) دارد که بر اساس آن، ایالات متحده بخشی از تسلیحات هسته‌ای خود را در پایگاه‌هایی در اروپا نگهداری می‌کند. هرچند آمریکا و شرکای اروپایی‌اش معمولاً درباره محل دقیق این سلاح‌ها سکوت کرده‌اند، اما این موضوع به‌عنوان رازی آشکار شناخته می‌شود که این تسلیحات در پایگاه‌هایی در ایتالیا، هلند، آلمان، ترکیه و بلژیک ذخیره شده‌اند.
بر اساس گزارش «کمپین بین‌المللی برای حذف سلاح‌های هسته‌ای» (ICAN)، این پنج کشور مجموعاً میزبان حدود ۱۰۰ کلاهک هسته‌ای آمریکایی هستند. یونان دیگر به‌طور فعال میزبان این تسلیحات نیست، اما طبق گزارش فدراسیون دانشمندان آمریکایی، هنوز یک اسکادران رزرو برای عملیات هسته‌ای احتمالی در اختیار دارد.
مالکیت و کنترل
به گفته لوکاش کولسا، مدیر سیاست هسته‌ای و اشاعه تسلیحات در مؤسسه سلطنتی خدمات متحد بریتانیا (RUSI)، تمام این سلاح‌ها همچنان تحت کنترل ایالات متحده هستند، اما حضورشان در کشورهای متحد، از نظر راهبردی و روانی، به‌منزله تضمینی برای تعهد نظامی آمریکا به دفاع از آن کشورها تلقی می‌شود. او گفت: «این حضور تأییدی است بر اینکه ایالات متحده در یک جنگ بلقوه نقش مستقیم دارد.»
همچنین، کولسا تأکید می‌کند که این استقرار به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای نیز عمل می‌کند. او گفت: «تا زمانی که این کشورها سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده را در خاک خود دارند، دیگر تمایلی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای مستقل نخواهند داشت.»
در مارس ۲۰۲۳، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرد که قصد دارد در کشور همسایه، بلاروس، تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی مستقر کند. سه ماه بعد، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس و متحد دیرینه پوتین، گفت که ارسال این تسلیحات آغاز شده است.
با این حال، مؤسسه استکهلم در گزارش سال ۲۰۲۵ خود اعلام کرد که با وجود این ادعاها، هیچ مدرک قطعی دال بر استقرار واقعی سلاح‌های هسته‌ای در بلاروس یافت نشده است. کمپین بین‌المللی برای حذف سلاح‌های هسته‌ای نیز تعداد کلاهک‌های مستقر در بلاروس را «نامشخص» اعلام کرده است.
آینده زرادخانه‌های هسته‌ای جهان
در اوج جنگ سرد، مجموع کلاهک‌های هسته‌ای در جهان به حدود 70،000 عدد رسید. در دهه‌های اخیر، روندی کاهشی در اندازه این زرادخانه‌ها دیده شده است؛ اما به گفته کارشناسان، با توجه به افزایش درگیری‌ها و تهدیدهای امنیتی در سراسر جهان، این دوره کاهش ممکن است به پایان رسیده باشد.
دن اسمیت، مدیر مؤسسه استکهلم، در گزارش سالانه ۲۰۲۵ این مؤسسه درباره خلع سلاح هسته‌ای و امنیت جهانی نوشت: «نشانه‌ها حاکی از آن است که یک رقابت جدید کیفی در زمینه تسلیحات هسته‌ای در حال شکل‌گیری است، که در مقایسه با رقابت قبلی، خطرات آن متنوع‌تر و جدی‌تر خواهد بود.»
لوکاش کولسا، مدیر سیاست اشاعه و هسته‌ای در مؤسسه خدمات متحد سلطنتی بریتانیا (RUSI)، نیز پیش‌بینی کرده است که اندازه زرادخانه‌های هسته‌ای یا ثابت می‌ماند یا افزایش خواهد یافت. او گفت: «اکنون در وضعیتی هستیم که نه کشور دارای سلاح هسته‌ای، در بیشتر موارد، سلاح‌های هسته‌ای را جزئی اساسی از دکترین امنیتی خود می‌دانند.»
با این حال، کولسا به محدودیت‌های رویکرد سنتی بازدارندگی هسته‌ای نیز اشاره می‌کند. او خاطرنشان کرد که دانش عمومی از زرادخانه هسته‌ای اسرائیل، مانع از حمله سایر کشورها یا گروه‌های مسلح به آن نشده است؛ همچنین، کشورهای غربی علی‌رغم تهدیدهای هسته‌ای روسیه، همچنان به ارسال کمک به اوکراین ادامه داده‌اند.
این موارد، به گفته او، نشان می‌دهند که «رویکرد سنتی به بازدارندگی هسته‌ای»، یعنی این باور که ترس از حمله هسته‌ای نوعی ثبات به همراه می‌آورد، دیگر چندان کارآمد نیست.
به گزارش اکوایران، کولسا توضیح می‌دهد: «ایده این بود که افزایش توان دفاعی شما، طرف مقابل را از حمله منصرف می‌کند. اما در واقع، از سوی طرف مقابل چنین برداشت می‌شود که توان بازدارندگی نیروهای خودش کاهش یافته است. به این ترتیب، ما وارد یک چرخه می‌شویم که در آن، هر تصمیم برای تقویت توان دفاعی، منجر به افزایش تسلیحات هسته‌ای می‌شود.»
روزنامه واشنگتن پست در گزارشی نگاهی انداخته است به اینکه کدام کشورها سلاح هسته‌ای دارند، چه تعداد از آن را در اختیار دارند و این سلاح‌ها کجا نگهداری می‌شوند.
آمریکا و روسیه؛ مالک ۸۷ درصد سلاح‌های هسته‌ای
بر اساس داده‌های مؤسسه استکهلم و فدراسیون دانشمندان آمریکایی (FAS)، یک سازمان غیرانتفاعی در زمینه رصد زرادخانه‌های هسته‌ای، تا اوایل سال ۲۰۲۵، مجموعاً ۹ کشور حدود 12،241 کلاهک هسته‌ای در اختیار دارند که بخش عمده آن در اختیار روسیه و ایالات متحده است. طبق برآوردهای فدراسیون دانشمندان آمریکایی، بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل مجموعاً حدود ۱۳ درصد از این تسلیحات را در اختیار دارند.
بخشی از این کلاهک‌ها بازنشسته شده‌اند اما هنوز به‌طور کامل از رده خارج یا نابود نشده‌اند. بر اساس تخمین FAS، حدود 9،614 کلاهک در زرادخانه‌های فعال نظامی نگهداری می‌شوند تا در صورت نیاز توسط موشک‌ها، هواپیماها، کشتی‌ها یا زیردریایی‌ها مورد استفاده قرار گیرند. از این میان، 3،912 کلاهک به عنوان «کلاهک‌های استراتژیک و غیراستراتژیک مستقر» طبقه‌بندی شده‌اند، به این معنا که یا بر روی موشک‌های قاره‌پیما یا در پایگاه‌های بمب‌افکن‌های سنگین مستقر هستند، یا در پایگاه‌هایی قرار دارند که سامانه‌های عملیاتی با برد کوتاه در آن‌ها فعال‌اند.
تعداد سلاح‌های هسته‌ای موجود
از آن‌جا که کشورهای دارای تسلیحات هسته‌ای معمولاً اندازه دقیق زرادخانه‌های خود را محرمانه نگه می‌دارند، ناظران مستقل و تحلیل‌گران تنها می‌توانند تخمین‌هایی ارائه دهند. بنا بر گزارش مؤسسه استکهلم، تنها ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه تاکنون به‌طور عمومی اندازه زرادخانه هسته‌ای خود را اعلام کرده‌اند. فدراسیون دانشمندان آمریکایی نیز خاطرنشان می‌کند که شفافیت هسته‌ای در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
اسرائیل، که گمان می‌رود تنها قدرت هسته‌ای خاورمیانه باشد، سیاستی موسوم به «ابهام هسته‌ای» را دنبال می‌کند؛ به‌طوری‌که زرادخانه هسته‌ای خود را انکار یا تایید نمی‌کند. با این حال، طبق تخمین‌ها، اسرائیل حدود ۹۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد.
پژوهشگران FAS اعلام کرده‌اند که این تخمین‌ها بر اساس «اطلاعات عمومی در دسترس، تحلیل دقیق سوابق تاریخی و افشاگری‌های محدود» انجام شده‌اند، و با برآوردهای سایر نهادهای تحقیقاتی و نظارتی معتبر همخوانی دارند.
چه کشورهایی میزبان سلاح‌های هسته‌ای هستند؟
در حالی که تنها نه کشور مالک رسمی تسلیحات هسته‌ای هستند، اما بنا بر گزارش کارشناسان، شش کشور دیگر میزبان سلاح‌های هسته‌ای متعلق به دیگر کشورها هستند - پنج کشور برای ایالات متحده و یک کشور برای روسیه.
ناتو یک برنامه موسوم به «اشتراک هسته‌ای» (Nuclear Sharing) دارد که بر اساس آن، ایالات متحده بخشی از تسلیحات هسته‌ای خود را در پایگاه‌هایی در اروپا نگهداری می‌کند. هرچند آمریکا و شرکای اروپایی‌اش معمولاً درباره محل دقیق این سلاح‌ها سکوت کرده‌اند، اما این موضوع به‌عنوان رازی آشکار شناخته می‌شود که این تسلیحات در پایگاه‌هایی در ایتالیا، هلند، آلمان، ترکیه و بلژیک ذخیره شده‌اند.
بر اساس گزارش «کمپین بین‌المللی برای حذف سلاح‌های هسته‌ای» (ICAN)، این پنج کشور مجموعاً میزبان حدود ۱۰۰ کلاهک هسته‌ای آمریکایی هستند. یونان دیگر به‌طور فعال میزبان این تسلیحات نیست، اما طبق گزارش فدراسیون دانشمندان آمریکایی، هنوز یک اسکادران رزرو برای عملیات هسته‌ای احتمالی در اختیار دارد.
مالکیت و کنترل
به گفته لوکاش کولسا، مدیر سیاست هسته‌ای و اشاعه تسلیحات در مؤسسه سلطنتی خدمات متحد بریتانیا (RUSI)، تمام این سلاح‌ها همچنان تحت کنترل ایالات متحده هستند، اما حضورشان در کشورهای متحد، از نظر راهبردی و روانی، به‌منزله تضمینی برای تعهد نظامی آمریکا به دفاع از آن کشورها تلقی می‌شود. او گفت: «این حضور تأییدی است بر اینکه ایالات متحده در یک جنگ بلقوه نقش مستقیم دارد.»
همچنین، کولسا تأکید می‌کند که این استقرار به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای نیز عمل می‌کند. او گفت: «تا زمانی که این کشورها سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده را در خاک خود دارند، دیگر تمایلی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای مستقل نخواهند داشت.»
در مارس ۲۰۲۳، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرد که قصد دارد در کشور همسایه، بلاروس، تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی مستقر کند. سه ماه بعد، الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس و متحد دیرینه پوتین، گفت که ارسال این تسلیحات آغاز شده است.
با این حال، مؤسسه استکهلم در گزارش سال ۲۰۲۵ خود اعلام کرد که با وجود این ادعاها، هیچ مدرک قطعی دال بر استقرار واقعی سلاح‌های هسته‌ای در بلاروس یافت نشده است. کمپین بین‌المللی برای حذف سلاح‌های هسته‌ای نیز تعداد کلاهک‌های مستقر در بلاروس را «نامشخص» اعلام کرده است.
آینده زرادخانه‌های هسته‌ای جهان
در اوج جنگ سرد، مجموع کلاهک‌های هسته‌ای در جهان به حدود 70،000 عدد رسید. در دهه‌های اخیر، روندی کاهشی در اندازه این زرادخانه‌ها دیده شده است؛ اما به گفته کارشناسان، با توجه به افزایش درگیری‌ها و تهدیدهای امنیتی در سراسر جهان، این دوره کاهش ممکن است به پایان رسیده باشد.
دن اسمیت، مدیر مؤسسه استکهلم، در گزارش سالانه ۲۰۲۵ این مؤسسه درباره خلع سلاح هسته‌ای و امنیت جهانی نوشت: «نشانه‌ها حاکی از آن است که یک رقابت جدید کیفی در زمینه تسلیحات هسته‌ای در حال شکل‌گیری است، که در مقایسه با رقابت قبلی، خطرات آن متنوع‌تر و جدی‌تر خواهد بود.»
لوکاش کولسا، مدیر سیاست اشاعه و هسته‌ای در مؤسسه خدمات متحد سلطنتی بریتانیا (RUSI)، نیز پیش‌بینی کرده است که اندازه زرادخانه‌های هسته‌ای یا ثابت می‌ماند یا افزایش خواهد یافت. او گفت: «اکنون در وضعیتی هستیم که نه کشور دارای سلاح هسته‌ای، در بیشتر موارد، سلاح‌های هسته‌ای را جزئی اساسی از دکترین امنیتی خود می‌دانند.»
با این حال، کولسا به محدودیت‌های رویکرد سنتی بازدارندگی هسته‌ای نیز اشاره می‌کند. او خاطرنشان کرد که دانش عمومی از زرادخانه هسته‌ای اسرائیل، مانع از حمله سایر کشورها یا گروه‌های مسلح به آن نشده است؛ همچنین، کشورهای غربی علی‌رغم تهدیدهای هسته‌ای روسیه، همچنان به ارسال کمک به اوکراین ادامه داده‌اند.
این موارد، به گفته او، نشان می‌دهند که «رویکرد سنتی به بازدارندگی هسته‌ای»، یعنی این باور که ترس از حمله هسته‌ای نوعی ثبات به همراه می‌آورد، دیگر چندان کارآمد نیست.
به گزارش اکوایران، کولسا توضیح می‌دهد: «ایده این بود که افزایش توان دفاعی شما، طرف مقابل را از حمله منصرف می‌کند. اما در واقع، از سوی طرف مقابل چنین برداشت می‌شود که توان بازدارندگی نیروهای خودش کاهش یافته است. به این ترتیب، ما وارد یک چرخه می‌شویم که در آن، هر تصمیم برای تقویت توان دفاعی، منجر به افزایش تسلیحات هسته‌ای می‌شود.»
| لینک مطلب: | http://eghtesadkerman.ir/News/item/14577 |