مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در گزارشی به بررسی روند تعداد شاغلین فعالیت‌های اقتصادی طی سال 1384 تا بهار 99 پرداخته است. اینکه تعداد مشاغل در کدام بخش‌های بیشتر و در کدام بخش‌ها کمتر شده است، در این گزارش آورده شده است.

در برخی مواردی که کاهش اشتغال در فصل بهار 99 نسبت به بهار 98 رخ داده است، علت، کرونا عنوان شده است. از طرفی هم برخی کاهش تعداد شغل‌ها در برخی بخش‌های اقتصادی ربطی به کرونا نداشته و از سومدیریت ها یا کاهش حمایت‌های دولت نسبت به آن بخش ناشی شده است. علاوه بر این برخی بخش‌ها مانند نفت که به نظر می‌رسید باید به علت کرونا و تحریم‌ها با کاهش شغل مواجه شده باشند، در بهار 99 رشد هم داشته است. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 نشان می‌دهد شیوع بیماری کرونا برای این بخش تاثیری نداشته است. در طرف مقابل کاهش 36.1 درصدی تعداد شاغلین بخش بخش هتل و رستوران در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می‌دهد این بخش بزرگ‌ترین ضربه مستقیم ناشی از شیوع بیماری کرونا را متحمل شده است.

*شغل‌هایی که از دست رفت

طبق این گزارش، تعداد شاغلین بخش کشاورزی از 000،099،5 نفر در سال 1384 به پایین‌ترین سطح در سال 1393 با رقم 000،812،3 نفر رسید ولی پس‌ازآن با یک‌روند افزایشی بـه 000،328،4 نفـر در سال 1398 دست‌یافت. افزایش 724،11 نفری تعداد شاغلین در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 نشان می‌دهد هرچند کرونا رشد تعداد شاغلین این بخش را کندتر کرده ولی روند افزایشـی همچنـان ادامـه یافتـه است.

در بخش جنگلداری، هرچند تعداد شاغلین این بخش با نوسانات متعدد روبرو بوده است ولی می‌توان گفت حول 20 هزار نفر تقریباً ثابت بوده است و افزایش یا کاهش قابل‌توجهی نداشته است. کاهش 700،8 نفری شاغلین در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی‌توان ناشی از اثرات شیوع بیماری کرونا دانست زیرا این بخش در سال‌های قبل نیز بـا نوسـان تعـداد شـاغلین مواجـ ه بوده است.

تعداد شاغلین بخش صید و پرورش آبزیان تا سال 1395 با نوسان مواجه بوده است ولی در سال‌های 1396 تا 1398 روند افزایشی داشته است. کاهش 2.6 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی‌توان به اثرات مستقیم شیوع بیماری کرونا مرتبط دانست.

تعداد شاغلین در بخش صنعت بدون ساختمان و معدن تا سال 1390 روند نزولی داشته و در این سال به پایین‌ترین سطح با رقم 000،700،3 نفر رسیده است ولی پس‌ازآن خصوصـاً از سال 1394 به بعد روند افزایشی داشته است و در سال 1398 به 000،528،4 نفر رسیده است. کاهش 11.4 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 رخ داده است.

تعداد شاغلین بخش صنعت بدون ساختمان از 000،114،4 نفر در سال 1384 به پایین‌ترین تعداد خود در سال 1391 با رقم 000،723،3 نفر رسید و پس‌ازآن در سال‌های 1394 تـا 1398 روند صعودی داشته است. تعداد این شاغلین در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 تعداد 519،000 نفر کاهش‌یافته است. باوجود شرایط تحریم تعداد شاغلین بخش صنعت بدون ساختمان تا سال 1398 روند افزایشی خود را حفظ کرده است ولی در بهار 1399 به دلیل اثرات غیرمستقیم شیوی بیمـاری کرونـا با کاهش تعداد شاغلین مواجه شده است.

تعداد شاغلین بخش معدن تا سال 1390 روند کاهشی داشته است تا جایی که پایین‌ترین سطح خود را در این سال با رقم 675،55 نفر تجربه کـرده اسـت. پس‌ازآن بـا رونـد افزایشـی مواجه بوده است و در سال 1397 به جهش 700،21 نفری نائل شده است. کاهش تعداد شاغلین این بخش در سال 1398 و پس‌ازآن در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی‌توان نتیجه اثرات مستقیم شیوع بیماری کرونا دانست و به نظر می‌رسد بیشـتر بـه تعدیل جهش سال 1397 برمی‌گردد.

تعداد شاغلین در بخش صنایع مواد غذایی و آشامیدنی تا سال 1390 روند کاهشی داشته و در این سال به پایین‌ترین سطح خود با رقم 000،444 نفر رسیده است و پس‌ازآن سال سـال 1398 روند افزایشی داشته است و به رقم 000،713 نفر رسیده است. کاهش 446،137 نفری تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از کاهش خرید مردم از یک‌سو و بسته شدن مرزها برای صادرات به کشـورهای همسـایه تحت اثرات شیوع بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش تولید منسوجات تا سال 1393 روند کاهشی داشته و در این سال به پایین‌ترین سطح خود با رقم 000،548 نفر رسیده است. افـزایش واردات رسـمی و غیررسمی منسوجات را باید عامل رکود شدید در این بخش دانست. از سال 1394 تا سال 1397 تعداد شاغلین این بخش روند افزایشی داشته است ولی در سال 1398 مجدداً کاهش پیداکرده است. دلیل این کاهش واضح نیست. کاهش 000،121 نفری تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می‌توان به کاهش تقاضای مردم تحت رکود ناشی از شیوع بیماری کرونا مرتبط دانست.

تعداد شاغلین بخش تولید پوشاک تا سال 1393 روند کاهشی داشته است در این سال به پایین‌ترین سطح خود بـا رقـم 000،432 نفـر رسـیده اسـت. پس‌ازآن تـا سـال 1398 رونـد افزایشی داشته است، هرچند در سال 1398 این افزایش قابل‌توجه نبوده است و این نگرانی را ایجاد می‌کند که مجدداً واردات رسمی و غیررسمی پوشاک افزایش داشته است. کاهش 000،83 نفری تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به 1398 را باید به کاهش تقاضای مردم تحت رکود ناشی از شیوع بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش تولید چوب محصولات چوبی به‌غیراز مبلمان تا سال 1398 دچار نوسان بوده است ولی در سال 1398 با افزایش قابل‌توجهی مواجه شده است که می‌توان دلیـل آن را کاهش واردات و افزایش زمینه صادرات تحت تأثیر افزایش قیمت دلار دانست. کاهش 200،8 نفری تعداد شاغلین این بخش را باید به بسته شدن مرزها در زمینه صادرات کاهش تقاضای داخل تحت تأثیر رکود ناشی از شیوع بیماری کرونا مرتبط دانست.

تعداد شاغلین بخش تولید کاغذ و محصولات کاغذی همواره با نوسان مواجه بوده است که دلیل آن را می‌توان کاهش تقاضا برای مصرف کاغذ تحت تأثیر توسـعه فضـای مجـازی، تغییـر متناوب قوانین و مقررات مربوط به واردات کاغذ و نقش مخرب دلال‌های این بخش دانست. کاهش 11.4 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از تأثیر رکود حاصل از بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش انتشار و چاپ و تکثیر رسانه‌های چاپ‌شده تا سال 1396 با نوسان مواجه بوده است ولی در سال 1397 و 1398 روند افزایشی پیداکرده است کـه بـه نظـر می‌رسد دلیل اصلی آن حمایت بیشتر دولت از این بخش بوده است و الگوی مصرف مردم در زمینه مطالعه مکتوبات کاغذی تغییر چندانی نکرده است.

تعداد شاغلین بخش نفت همواره با نوسان مواجه بوده است و دلیل این نوسان را باید شرایط ناپایدار صادرات نفت تحت تأثیر تحریم‌ها دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 نشان می‌دهد شیوع بیماری کرونا برای این بخش تاثیری نداشته است.

تعداد شاغلین بخش تولید محصولات شیمیایی تا سال 1396 با فراز و نشیب مواجه بوده است ولی در سال‌های 1397 و 1398 روند افزایشی داشته است که دلیل اصـلی آن را بایـد افـزایش زمینه‌های صادرات تحت تأثیر افزایش قیمت دلار دانست. کاهش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبه به بهار 1398 را باید ناشی از بسته شدن مرزها و کاهش امکان صادرات به کشورهای همسایه دانست.

تعداد شاغلین بخش تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی تا سال 1393 با نوسان مواجه بوده است ولی از سال 1394 به بعد روند افزایشی پیداکرده است. کاهش 20.6 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از رکود چشمگیر در بخش حمل‌ونقل زمینی تحت تأثیر اثرات شیوع بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش تولید سایر کانی‌های غیرفلزی همواره با فراز و نشیب مواجه بوده است که دلیل آن افت‌وخیزهای ساخت‌وساز در داخل کشور و تقاضا در کشورهای همسایه بـوده است. کاهش 1.8 درصدی تعداد شاغلین این بخش را بیشتر باید به رکود صادرات تحت تأثیر بسته شدن مرزها به دلیل بیماری کرونا مربوط دانست. علاوه براین ساخت‌وساز داخل نیـز افـزایش چندانی نداشته است.

تعداد شاغلین بخش تولید فلزات اساسی تا سال 1388 روند کاهشی داشته است و پس‌ازآن تا سال 1396 روند افزایشی داشته است و سـپس در سـال 1397 مجـدد کـاهش و در سـال 1398 افزایش‌یافته است که دلیل آن می‌تواند محدودیت‌های ناشی از اعمال تحریم‌ها و راه‌حل‌های اتخاذشده باشد. کاهش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی‌توان ناشی از اثرات کرونا دانست زیرا در سال‌های قبل نیز این کاهش وجود داشته است.

 تعداد شاغلین بخش تولید تجهیزات برقی همواره با نوسان مواجه بوده است و دلیل آن را باید حجم واردات رسمی و غیررسمی دانست. البته با افزایش قیمت دلار به نظر می‌رسد زمینـه لازم برای توسعه این بخش فراهم‌شده است.

تعداد شاغلین بخش تولید وسایل حمل‌ونقل تا سال 1392 روند کاهشی داشته و در این سال به پایین‌ترین سطح خود با رقم 162،000 نفر رسیده است. پس‌ازآن تا سال 1398 روند افزایشی داشته است. این موضوع نشان می‌دهد باوجود تحریم‌ها و اثرات شیوع بیماری کرونا بخش‌هایی از اقتصاد وجود دارند که با حمایت دولت اشتغال‌زایی خود را حفظ کرده‌اند. افزایش 3.8 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می‌دهد شیوع کرونا تاثیری بر این بخش نداشته است.

تعداد شاغلین بخش تولید مبلمان و مصنوعات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر از سال 1388 به بعدی روند صعودی داشته است. کاهش 13.5 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می‌توان به کاهش تقاضای مردم در اثر رکود حاصل از شیوع بیماری کرونا و همچنین بسته شدن مرزها به روی کشورهای همسایه در پی شیوع بیماری دانست.

بخش بازیافت از سال 1389 به بعد روند افزایشی داشته و در حال تبدیل‌شدن به بخش اشتغال‌زا در کشور است. باید قوانین و مقررات ناظر براین بخش را به‌گونه‌ای تنظیم و مورد نظارت قرارداد که به محلی برای به‌کارگیری کارگران مهاجر غیرقانونی و کار بدون رعایت ضوابط بهداشتی تبدیل نشود. درصورتی‌که محل این فعالیت‌ها از حاشیه کلان‌شهرها به شهرهای کوچک‌تر انتقال نیابند موجب جذب کارگران مهاجر از شهرهای کوچک و روستاها خواهند شد. افزایش 14 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می‌دهد این بخش تحت تأثیر اثرات شیوع بیماری کرونا قرار نگرفته است.

تعداد شاغلین بخش تأمین برق، گاز و بخار آب گرم از سال 1387 به بعد روند افزایشی ملایمی داشته است. کاهش 25.7 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نیاز به بررسی بیشتر دارد.

تعداد شاغلین بخش ساختمان تا سال 1392 تحت تأثیر پروژه‌هایی مانند مسکن مهر روند صعودی داشته ولی پس‌ازآن روند نزولی پیداکرده است. افزایش یک‌باره ساخت‌وساز در سال‌های 1390 تا 1392 با جامع نگری لازم صورت نپذیرفت و به صنایع تولیدکننده محصولات موردنیاز این بخش نتوانستند رشد لازم را پیدا کنند درنتیجه ورود مصالح ساختمانی از خارج کشور توسعه پیدا کرد. از طرف دیگر افزایش مصالح ساختمانی تحت تأثیر دلال‌ها باعث شد قیمت ساخت‌وساز و به‌تبع آن قیمت مسکن افزایش پیدا کند به همین دلیل رکود پس‌ازآن در بخش ساختمان دور از انتظار نبود. کاهش 2.2 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را نمی‌توان ناشی از اثرات شیوع بیماری کرونا دانست زیرا قبل از آن‌هم ساخت‌وساز در کشور رشد چندانی نداشته است.

تعداد شاغلین بخش خدمات در کشور همواره روندی صعودی داشته است، کاهش 7.9 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از تأثیر شیوع بیماری کرونا بر برخی از زیر بخش‌های آن دانست.

تعداد شاغلین در بخش فروش و تعمیر وسایل نقلیه از سال 1389 به بعد روند صعودی داشته که در آینده تحت تأثیر افزایش تعداد خانوارها و همچنین افزایش تعـداد وسـایل نقلیـه همچنان روند صعودی خواهد داشت. کاهش 11.4 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به 1398 را باید ناشی از کاهش تقاضای مردم تحت تأثیر رکود حاصل از بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش عمده‌فروشی از 1388 به بعد تحت تأثیر توسعه بخش خرده‌فروشی روندی صعودی داشته است. کاهش 17.1 درصدی تعداد شاغلین این بخش را نیز باید با رکود در بخش خرده‌فروشی مرتبط دانست.

تعداد شاغلین بخش خرده‌فروشی در سال‌های 1391 و 1392 با کاهش قابل‌توجهی مواجه شد که باید دلیل آن را کاهش قدرت خرید مردم به دلیل رکود اقتصادی ناشی از تحریم‌ها در آن سال‌ها دانست. کاهش تعداد شاغلین این بخش در سال 1398 نیز از همان جنس محسوب می‌شود. کاهش 9.1 درصدی شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید اضافه شدن عامل کرونا به تحریم‌ها دانست.

روند تعداد شاغلین بخش هتل و رستوران تا سال 1393 با نوسان مواجه بوده ولی از سال 1394 به بعد روند افزایشی داشته است. کاهش 36.1 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 نشان می‌دهد این بخش بزرگ‌ترین ضربه مستقیم ناشی از شیوع بیماری کرونا را متحمل شده است.

روند تعداد شاغلین بخش حمل‌ونقل زمینی از سال 1391 به بعد با شیب ملایمی افزایشی بوده و در سال 1398 افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است. کاهش 250،000 نفری شاغلین در این بخش را باید ناشی از تغییر الگوی حمل‌ونقل مسافر در اثر شیوع بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش حمل‌ونقل آبی تا سال 1391 کاهشی بوده و در سال‌های 1390 و 1391 این کاهش قابل‌توجه بوده است که به نظر می‌رسد به تحریم‌های دور اول مرتبط باشد. کاهش شاغلین این بخش در سال 1398 نیز این نظریه را تقویت می‌کند. افزایش 3.2 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به 1398 نشان می‌دهد این بخش تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا قرار نگرفته است.

تعداد شاغلین بخش حمل‌ونقل هوایی در سال‌های 1390 و 1391 با افزایش قابل‌توجهی مواجه بوده که نیاز به تحلیل و بررسی بیشتر دارد. کـاهش تعـداد شـاغلین ایـن بخـش در سـال 1398 را باید ناشی از کاهش سفرهای برون‌مرزی و درون‌مرزی به دلیل افزایش قیمت بلیت هواپیما تحت تأثیر افزایش قیمت دلار دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 در مقایسه با بهار 1398 قابل‌تحلیل نیست و برای اطمینان از کفایت آماری باید منتظر آمارهای تابستان 1399 بود.

تعداد شاغلین در بخش پست و مخابرات تا سال 1393 روند نزولی داشته پس‌ازآن تا سال 1396 روند صعودی را تجربه کرده است. کاهش تعداد شاغلین این بخش در سال 1397 را باید به تغییر یک‌باره قیمت دلار تحت تأثیر تحریم‌ها مرتبط دانست که چاره‌اندیشی برای جبران آن تا سال 1398 به طول انجامیده است. افزایش 4.5 درصدی تعداد شاغلین بخش پست و مخابرات در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید ناشی از افزایش سهم این بخش در مراودات مالی و کالایی تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا دانست.

تعداد شاغلین بخش واسطه‌گری‌های مالی به‌جز به بیمه و صندوق‌های بازنشستگی، همواره با فراز و نشیب مواجه بوده است که دلایل آن را می‌توان، افزایش یک‌باره نرخ سود بانکی در سال 1391، افزایش مؤسسات مالی مختلف و ورشکستگی و ادغام برخی از آنها، افزایش بدهکاران بانکی کلان و تعطیلی شعب برون‌مرزی تحت تأثیر تحریم‌ها مرتبط دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می‌توان بیشتر به خروج این مؤسسات از زیاندهی تحت تأثیر رونق بورس دانست

تعداد شاغلین بخش املاک و مستغلات تا سال 1395 با نوسان مواجه بوده است ولی پس‌ازآن روندی افزایشی داشته است. کاهش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را می‌توان ناشی از حرکت نقدینگی به سمت بورس و رکود در بازارهای موازی با آن دانست.

تعداد شاغلین بخش امور عمومی کشور تحت تأثیر سیاست‌های کوچک‌سازی تا سال 1390 روند کاهشی داشته ولی پس‌ازآن مجدد روند افزایش پیداکرده است. افزایش یک‌بار این تعداد در سال‌های 1394 را باید به شاغلین نظامی، شاغلین مؤسسات عمومی غیردولتی مانند شهرداری‌ها تجزیه نمود تا قابل‌تحلیل باشند. از این تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید به افزایش کادر بهداشت و درمان برای مبارزه با ویروس کرونا و صدور مجوزهای استخدام جدید در پی کاهش قابل‌توجه شاغلین این بخش در سال 1398 مرتبط دانست.

تعداد شاغلین بخش آموزش کشور تا 1398 روند کاهشی داشته ولی پس‌ازآن خصوصاً از سال 1395 به بعد روند صعودی پیداکرده است. کاهش 3.5 درصدی تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا نشان می‌دهد افزایش تعداد شاغلین بیشتر در بخش خصوصی و آموزش غیررسمی بوده است.

تعداد شاغلین بخش بهداشت و مددکاری اجتماعی از سال 1387 به بعد روند افزایشی داشته است و دلیل آن را باید افزایش تقاضا در اثر افزایش جمعیت کشور دانست. افزایش تعداد شاغلین این بخش در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 را باید به افزایش کادر درمان برای مبارزه با بیماری کرونا مرتبط دانست.