تصاویری خاکستری و مات از شهرهای متروک، اجساد متلاشی شده، بیابان‌ پشت بیابان‌ و البته لوله‌هایی که از آنها آبی جاری نمی‌شود! اینها توصیفی خلاصه از مسیری طولانی است که شخصیت نخست فیلم «کتاب الی» آن را می‌پیماید. در این فیلم، «خشونت» عامل مهمی برای بقاست. آدم‌ها یا وسیله باارزشی را با «آب» معاوضه می‌کنند یا سر امکانات ساده زندگی و مهم‌تر از همه، «آب» همدیگر را می‌کشند. قدرت هم دست کسی است که بر منابع آبی تسلط دارد...

سارا اسلامی
۱- تصاویری خاکستری و مات از شهرهای متروک، اجساد متلاشی شده، بیابان‌ پشت بیابان‌ و البته لوله‌هایی که از آنها آبی جاری نمی‌شود! اینها توصیفی خلاصه از مسیری طولانی است که شخصیت نخست فیلم «کتاب الی» آن را می‌پیماید.
در این فیلم، «خشونت» عامل مهمی برای بقاست. آدم‌ها یا وسیله باارزشی را با «آب» معاوضه می‌کنند یا سر امکانات ساده زندگی و مهم‌تر از همه، «آب» همدیگر را می‌کشند. قدرت هم دست کسی است که بر منابع آبی تسلط دارد.

۲- شاید تصاویر این فیلم پساآخرالزمانی و البته خشن، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسید؛ اگر، بر تعداد سر خط اخباری که در ادامه می‌آید به صورت مداوم افزوده نمی‌شد:
– درگیری مرزی بین نیروهای تاجیکستان و قرقیزستان در آسیای میانه با حدود ۵۰ کشته، صدها مجروح و هزاران آواره (ایرنا- اردیبهشت ۱۴۰۰)،
– سال‌ها تنش آبی میان اتیوپی، مصر و سودان بر سر اقدام اتیوپی به ساخت سد روی رود نیل، امکان گرسنگی ۲۰ میلیون سودانی و احتمال درگیری نظامی در منطقه (مهر- اسفند ۹۹)،
– پیش‌بینی «موسسه منابع جهان» (اندیشکده‌ای واقع در آمریکا) در سال ۲۰۱۹ در مورد درگیری میان کشورها و آشوب‌های داخلی بر سر منابع آبی (تجارت‌نیوز).

۳- این خبرها فقط مختص خارج از مرزهای ایران نیست. سال‌هاست که اختلاف، درگیری و تنش میان مردم در برخی شهرهای و استان‌های همجوار یا حتی با کیلومترها فاصله در کشور، به آتش زیرخاکستری می‌ماند که می‌تواند روزی شعله‌ور شود. آنچه در ادامه می‌آید فقط تعدادی از آنهاست:
– اعتراض برخی کشاورزان اصفهانی نسبت به تامین نشدن حقابه مورد نیاز خود و تخریب تعدادی از حوضچه‌های مسیر آبرسانی زاینده‌روز به یزد در سال ۱۳۹۱ (ایرنا) و تکرار این حادثه در سال ۹۶ (اعتماد)
– درگیری مردم در چهارمحال و بختیاری بر سر آب و به آتش کشیده شدن چند خودرو (ایلنا- ۱۳۹۵)
– آتش زدن خودروی پیمانکار طرح انتقال آب بن – بروجن (ایلنا- ۱۴۰۰)
– مهاجرت کشاورزان اصفهان و همدان به کرمانشاه، تنش‌های ایجاد شده در گیلان و مازندران به دلیل حضور کشاورزان غیربومی و تنش‌های قومیتی در استان سیستان و بلوچستان (تجارت‌نیوز به نقل از عنایت‌الله بیابانی، رئیس هیات‌مدیره خانه کشاورز)
– اختلافات شهروندان میناب و بندرعباس و همچنین مردم سردشت، پیرانشهر و ارومیه؛ همگی بر سر آب (تجارت‌نیوز- ۱۴۰۰)

۴- در این شرایط، هنوز دومین ماه سال جاری به پایان نرسیده اما هشدار پشت هشدار است که در مورد خشکسالی در سال ۱۴۰۰ منتشر می‌شود. کاهش آب‌ ذخیره سدها، کاهش شدید بارندگی نسبت میانگین درازمدت، ورشکستگی آبی در کشور و تنش آبی در تعدادی از استان‌ها، فروش قسطی زمین‌های کشاورزی در کنار کمبود نهاده‌های دامی و به کشتار فرستادن دام‌های مولد، تنها بخشی از هشدارهایی است که این روزها به کرات شنیده می‌شود. مانند همیشه نیز مسئولان از مردم می‌خواهند در مصرف آب صرفه‌جویی کنند تا سهمیه‌بندی نشود.

۵- با وجود این، سال‌هاست که کارشناسان محیط زیست در ایران در مورد نگاه اشتباه مسئولان نسبت به توسعه هشدار می‌دهند. نگاهی که از نتایج آن گسترش طرح‌های سدسازی، انتقال آب بین حوضه‌ای و اصرار بر خودکفایی در کشاورزی است؛ آن هم در کشوری که خشکسالی چند ساله آن را تهدید می‌کند.
محمد درویش، رئیس کمیته محیط‌ زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو، چندی پیش در لایو اینستاگرامی با تجارت‌نیوز نتیجه سال‌ها خشکسالی و سیاست‌های آبی اشتباه را گسترش مهاجرت و حاشیه‌نشینی، کاهش منابع آب زیرزمینی، خشک شدن تالاب‌ها، افزایش گرد و غبار، آتش‌سوزی‌های فصلی در جنگل‌ها و سیل‌های‌های ویران‌گر دانست.
به گفته درویش، راه نجات از این شرایط، کاهش وابستگی معیشت مردم به آب (کشاورزی و دام‌پروری)، توجه به انرژی‌های نو و گسترش گردشگری است.
او البته به اختلافات آبی در منطقه با ترکیه و افغانستان نیز اشاره، اما تاکید کرد زمانی که دولت‌مردان ایرانی در داخل کشور با اجرای طرح‌های مختلف و مهار آب در بالادست، مردم پایین‌دست را با چالش‌های جدی مواجه می‌کنند، ما نمی‌توانیم به کشورهای دیگر برای چنین اقداماتی گلایه کنیم! اما باید بدانیم جنگ آینده بر سر آب است، نه نفت!

۶- «مکس دیوانه- جاده خشم»، فیلم پساآخرالزمانی دیگری است که در آن کنترل «آب»، منبع قدرت و تسلط است و انسان‌ها همدیگر را بر سر دستیابی به «مایه حیات» می‌کشند. مکس (تام هاردی) در جایی از فیلم می‌گوید: «امید یه اشتباهه». آیا به این مرحله رسیده‌ایم یا هنوز می‌توان امیدوار به تغییر سیاست‌ها در کشور بود؟ به گفته درویش، در همان لایو اینستاگرامی، اگر همین امروز نگاه و مسیر خود را تغییر دهیم، ۱۰ سال دیگر کشور پیشرفته‌ای هستیم اما اگر بر همین سیاق ادامه دهیم… امان از فردایی که در این صورت، در انتظار ماست.