پس از اینکه کشور ما توسط آمریکا تحت تحریم‌های یک جانبه قرار گرفت و تامین تجهیزات و قطعات صنعتی برای تولیدکنندگان از خارج با دشواری‌هایی نظیر تامین ارز و تحریم مواجه شد، بسیاری از شرکت‌ها بومی‌سازی را سرعت بخشیدند...

در این رابطه، نقش شرکت‌های بزرگ در تولید سنگ‌آهن پررنگ‌تر بود زیرا از یک سو آن‌ها نقش تامین‌کنندگان صنعت فولاد را بر عهده داشتند و از سوی دیگر، توقف یا خلل در تولید این شرکت‌ها به دلیل عدم تامین به موقع یک قطعه یا تجهیز می‌‌توانست خط تولید را متوقف کند و کل صنعت فولاد کشور را با چالش جدی مواجه سازد. در این رابطه، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با محمد حسین نخعی، معاون فنی و مهندسی شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به گفت‌وگو نشسته است. وی اظهار داشت که شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر با توجه به چشم‌انداز درازمدت خود قصد کاهش وابستگی به واردات را داشته است و حدود ٧٥ درصد نیازهای خود را از داخل تامین می‌کند؛ به طوری که این شرکت سال گذشته توانست رتبه یک بومی‌سازی را کسب کند. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه خواهید خواند:
- به طور کلی تعمیر و تامین تجهیزات و قطعات در شرکت‌های بزرگ از چه اهمیتی برخوردار است؟ گل‌گهر در چه وضعیتی قرار دارد؟
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد اولیه فولاد کشور، چشم‌انداز ٢٤ میلیون تن کنسانتره، ٢١ میلیون تن گندله و پنج میلیون تن فولاد را برای خود تعریف کرده است. به منظور تحقق این چشم‌انداز نیاز، به پیش‌نیازهای مختلفی اعم از تامین برق، آب، زیرساخت حمل و نقل، نیروی انسانی و... بوده که به منظور تامین آن‌ها پروژه‌های مختلفی مانند طرح انتقال آب خلیج فارس، احداث نیروگاه، خرید لکوموتیو و کامیون، احداث ریل و ... تعریف شده است. یکی از موارد ضروری به منظور تحقق این چشم‌انداز نیز تامین تجهیزات و قطعات در زمان مناسب است؛ چراکه در صورت عدم وجود حتی یک قطعه کوچک، امکان توقف یک کارخانه بزرگ با سرمایه‌گذاری چند صد میلیون دلاری وجود دارد. از این رو به منظور تامین به‌موقع قطعات و با توجه به تحریم‌های ظالمانه استکبار جهانی و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر نسبت به ایجاد واحد مهندسی معکوس و ساخت داخل اقدام کرده است و در ریسک ساخت بار اول قطعات با سازندگان داخلی سهیم می‌شود.
چه بخشی از تجهیزات، قطعات و ماشین‌آلات گل‌گهر از داخل (بومی‌سازی) و چه بخشی از خارج تامین می‌شوند؟
از نظر تعدادی، در سال گذشته حدود ٧٥ درصد قطعات ساخت داخل و ٢٥ درصد وارداتی بوده‌اند.
به عقیده شما پیش‌شرط‌های اصلی بومی‌سازی یک تجهیز یا قطعه به صورت موفقیت‌آمیز را چه مواردی تشکیل می‌دهند؟
مهم‌ترین عامل در موفقیت‌آمیز بودن بومی‌سازی یک قطعه، دانش ساخت آن قطعه بوده و شرط لازم در رسیدن به دانش ساخت یک قطعه یا تجهیز، تقبل هزینه تحقیق و توسعه (R&D) است. در صورت وقوع این امر (کسب دانش ساخت)، شرکت قادر به تولید یک قطعه با هزینه و کیفیت قابل رقابت خواهد بود.
شرکت گل‌گهر در این زمینه چه اقداماتی را صورت داده و چه دستاوردهای نصیب این شرکت شده است؟
شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد اولیه فولاد کشور، با تشکیل واحد مهندسی معکوس و ساخت داخل در ریسک ساخت بار اول با سازندگان توانمند کشور سهیم می‌شود. نحوه سهیم شدن در ریسک نیز به این صورت است که شرکت گل‌گهر هزینه مواد اولیه و تست‌های آزمایشگاهی یک تجهیز یا قطعه وارداتی را قبول و سازنده شروع به ساخت می‌کند. در صورت موفقیت‌آمیز بودن قطعه ساخته شده، مابقی هزینه به سازنده پرداخت می‌شود و در صورت عدم تائید نهایی قطعه، شرکت گل‌گهر هزینه متریال را ضرر کرده و سازنده نیز هزینه نیروی انسانی و ماشین‌آلات را تقبل کرده است. نتیجه این رویکرد، کسب رتبه یک صرفه‌جویی ارزی در سال گذشته توسط شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر بوده است.
- دستگاه‌ها و تجهیزات بومی شده در این شرکت از چه درجه اهمیتی برخوردار هستند؟ در صورت عدم تامین آن‌ها شرکت به چه چالش‌هایی مواجه می‌شد؟
در شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، تجهیزات و قطعاتی در اولویت بومی‌سازی قرار می‌گیرند که هم بحرانی بوده و هم توجیه اقتصادی داشته باشند و تجهیزی بحرانی تلقی شده که در صورت عدم تامین آن خط تولید متوقف می‌شود. تجهیزات و قطعاتی که تامین آن‌ها به راحتی صورت می‌گیرد در دستور کار بومی‌سازی قرار نخواهند گرفت.
- تفاوت میان تجهیزات بومی شده و مشابه خارجی چیست؟ در صورت تامین این تجهیزات از خارج، چه هزینه‌ای به شرکت تحمیل می‌شد؟
مهم‌ترین تفاوت در قطعات ساخت داخلی با مشابه خارجی، از بعد بهای تمام شده و کیفیت ساخت است. با توجه به افزایش قیمت ارز چالش رقابت‌پذیری از نظر بهای تمام شده تا حدودی رفع شده اما در ارتباط با تفاوت کیفیت ساخت داخل و مشابه خارجی به فرصت آزمون و خطا نیاز است تا سازنده داخلی بتواند سطح کیفیت قطعه ساخت داخل را به سطح قابل قبولی برساند.
- چشم‌انداز شرکت گل‌گهر برای بومی‌سازی تجهیزات چیست؟ به عقیده شما آیا می‌توان همه تجهیزات، قطعات و ماشین‌آلات را بومی‌سازی کرد؟
چشم‌انداز تعریف شده در واحد بومی‌سازی گل‌گهر، کاهش ارزبری زنجیره فولاد از ١٠٠ یورو به ٤٠ یورو به ازای هر تن بوده که جهت تحقق این امر رویکرد سهیم شدن در ریسک ساخت بار اول بر اساس آیین‌نامه بومی سازی مصوب هیئت مدیره محترم اتخاذ شده است.
در ارتباط با این نکته که آیا می‌توان همه تجهیزات و قطعات را بومی‌سازی کرد، بایستی پاسخ داد که خیر؛ چراکه برخی قطعات توجیه نداشته و برخی از قطعات هم به منظور مهندسی معکوس به زمان زیادی نیاز داشته که ممکن است در حین فرایند مهندسی معکوس تکنولوژی آن تجهیز یا قطعه تغییر کند. از سوی دیگر، منافع هر کشوری در این است که کالایی را که از نظر نسبت قیمت‌‎ها در آن بهترین است، تولید کرده و با مبادله مازاد آن با سایر کشورها،‌ نیاز خود به دیگر کالاها را رفع کند. به همین دلیل است که اقتصاددانان اعتقاد دارند تجارت میان کشورها، افزایش رفاه تمامی طرفین تجارت را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر، کشوری که سعی می‌کند همه مایحتاج خود را، خود تولید کند، نهایتا در مسیر کاهش رفاه روزافزون گام برداشته و فقر را برای ملت خود به ارمغان خواهد آورد. اصولا کشورها باید با تجارت، کالا و خدماتی که بعضی کشورها می‌توانند با هزینه نسبتا پایین تولید کنند را به دست بیاورند و در مقابل کالا و خدماتی که با هزینه کمتر نسبت به دیگر کشورها تولید می‌کنند، با آن‌ها مبادله کنند. اگر هزینه تولید هر چیز، در همه کشورها مشابه باشد دیگر هیچ مبنایی برای تجارت بین‌الملل وجود ندارد. وقتی کشوری به تجارت بین‌الملل روی می‌آورد، می‌تواند تولید بیشتری از عوامل خود به دست آورد؛ چراکه منابع خود را برای تولید کالاهایی که دیگر کشورها می‌توانند با هزینه کمتر تولید کنند را به کار نگرفته است. زمانی که کشوری مرزهای خود را برای ورود و خروج کالاها و خدمات باز می‌کند، وارد یک تقسیم کار جهانی می‌شود و با سوق دادن منابع کشور به سمت با ارزش‌ترین استفاده از آن‌ها، بهره‌وری و بازده استفاده از آن‌ها افزایش می‌یابد؛ در نتیجه، رشد اقتصادی به دنبال آن روند رو به رشدی را طی می‌کند و بر رفاه جامعه روز به روز افزوده خواهد شد.
حال که به اهمیت تجارت و ضرورت آن برای هر ملت و منطقه‌ای پی بردیم، باید متذکر شد که هیچ منطقه‌ای و کشوری در جهان وجود ندارد که در تولید هیچ کالایی مزیت نداشته باشد. کشور ایران نیز به دلیل نقاط قوت زیادی مانند منابع خدادادی فراوان، نیروی جوان، انرژی ارزان، سومین کشور از نظر تعداد همسایه‌های مجاور، موقعیت مکانی، تنوع اقلیمی و... نیز دارای پتانسیل تولید کالا و محصولاتی با هزینه کمتر نسبت به سایر کشورها است که باید بر اساس این مزیت‌ها نسبت به بومی‌سازی یا عدم بومی‌سازی یک تجهیز یا قطعه تصمیم گرفت.