افزایش قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید مشتریان و محدودیت برق صنایع، روند تولید در اولین ماه تابستان را تحت تاثیر قرار داده است.

نظرسنجی از بنگاه‌های صنعتی منتخب حاکی از این است که در اولین ماه تابستان ۱۴۰۱، تولیدکنندگان علاوه بر اینکه به دلیل قطعی‌های برق با کاهش ظرفیت تولید روبه‌رو بوده‌اند، افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید مشتریان، میزان سفارشات جدید این صنایع را نیز کاهش داده است.
وضعیت پنج شاخص‌ اصلی طرح شاخص مدیران خرید (شامخ) تیرماه در ۱۲صنعت منتخب، نشان می‌دهد که بازندگان تولید در ابتدای تابستان «صنایع غذایی»، «پوشاک و چرم» و «صنایع شیمیایی» بوده‌اند؛ به‌گونه‌ای که مقدار تولید محصولات این صنایع طبق شامخ تیرماه زیر عدد ۵۰ (به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل از آن) اعلام شده است.
معیار سنجش شاخص مدیران خرید عددی بین صفر تا ۱۰۰ است. عدد ۵۰، نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای ۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر ۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است. در طرح شامخ، ۱۲سوال شامل ۵سوال اصلی در زمینه مقدار تولید محصولات، میزان سفارشات جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش، موجودی مواد اولیه، میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی، و ۷ سوال دیگر در مورد قیمت خرید مواد اولیه، موجودی محصول نهایی در انبار، میزان صادرات کالا، قیمت محصولات تولیدشده، مصرف حامل‌های انرژی، میزان فروش محصولات، انتظارات تولید در ماه آینده، از فعالان اقتصادی برای محاسبه شامخ کل پرسیده می‌شود.
تولید زیر ذره‌بین مدیران خرید
نگاهی به آمارهای شامخ تیرماه نشان می‌دهد از میان ۱۲صنعت منتخب، رقم شامخ کل در صنایع «پوشاک و چرم»، «صنایع غذایی»، «صنایع شیمیایی» و «سایر صنایع»، زیر عدد ۵۰ محاسبه شده که نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت تولید این صنایع نسبت به خردادماه است.
در شاخص مقدار تولید محصولات نیز بازندگان صنعتی در تیرماه «صنایع غذایی»، «پوشاک و چرم»، «صنایع شیمیایی» است. به عقیده فعالان اقتصادی، ادامه روند کاهشی سفارشات و کاهش قدرت خرید مشتریان، قطعی برق، تعطیلات تابستانی برخی از شرکت‌ها، کمبود مواد اولیه، باعث کاهش رشد تولید به‌خصوص در صنایع مذکور شده است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در تیرماه در مقایسه با خرداد نیز حاکی از بدتر شدن وضعیت در «صنایع غذایی»، «پوشاک و چرم» و «سایر صنایع» است. در شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها هم داده‌های آماری و گزارش مدیران خرید بنگاه‌ها نشان می‌دهد که وضعیت صنایع «پوشاک و چرم» و «سایر صنایع» در تیرماه نسبت به خرداد ماه بدتر شده است. اما در ۱۰صنعت منتخب دیگر روند تحویل سفارش‌ها نسبت به خرداد ماه بهتر بوده است. در شاخص موجودی مواد اولیه وضعیت صنایع «ماشین‌سازی و لوازم خانگی»، «کانی غیرفلزی»، همچنین «صنایع فلزی» در شامخ تیرماه نسبت به خرداد ماه تغییری نکرده است. این در حالی است که وضعیت موجودی مواد اولیه صنایع «لاستیک و پلاستیک» در تیرماه به دلیل عدم تولید برخی از مواد مورد نیاز این صنعت از سوی پتروشیمی‌ها و کمبود آن در بازار نسبت به خرداد ماه بدتر شده است. در عین حال، نظرسنجی از فعالان اقتصادی حاکی از این است که موجودی مواد اولیه در صنایع «فرآورده‌های نفت و گاز»، «نساجی»، «پوشاک و چرم» و «سایر صنایع» نیز در تیرماه نسبت به خرداد ماه بدتر شده است.
طبق گزارش شامخ، شاخص میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی نیز حاکی از این است که صنایع «شیمیایی» و «سایر صنایع»، وضعیت بدتری را به لحاظ استخدام در تیرماه نسبت به خرداد ماه گزارش کرده‌اند. میزان استخدام نیروی کار در صنایع «نساجی» و «کانی غیرفلزی» در تیرماه نسبت به ماه قبل از آن تغییری نکرده است. اما در هشت صنعت منتخب دیگر وضعیت بکارگیری نیروی کار افزایش یافته است.
در کنار شاخص‌های اصلی، نظرسنجی از بنگاه‌های صنعتی نشان می‌دهد که افزایش قیمت‌ها بر اکثر صنایع کلیدی کشور تاثیرگذار بوده؛ به‌گونه‌ای که قیمت خرید مواد اولیه به غیر از صنایع لاستیک و پلاستیک در ۱۱صنعت منتخب دیگر در تیرماه نسبت به خرداد ماه افزایش یافته است.
اثر پیمان‌سپاری بر صادرات صنعتی
از دیگر نکات قابل توجه در نظرسنجی از مدیران خرید، ارزیابی آنها از شاخص میزان صادرات است که اکثر صنایع وضعیت خوبی را در تیرماه گزارش نکرده‌اند. قوانین مرتبط با رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان در شرایطی که در بسیاری از موارد ارز مورد نیاز برای تامین مواد اولیه آنها با نرخ بازار آزاد تهیه می‌شود، باعث شده که صادرات هزینه‌بر و عملا توجیه‌ناپذیر باشد.
رفع تعهد ارزی سال ۱۳۹۷ و همزمان با تلاطم‌های ارزی الزامی شد. از همان زمان الزام صادرکننده به بازگشت ارز به کشور به‌واسطه تعهد ارزی مورد انتقاد فعالان اقتصادی قرار گرفت و البته دست‌اندازهایی را برای صادرکنندگان ایجاد کرد، چراکه مسیرهایی که برای آنها به‌منظور ورود ارز به کشور تعیین ‌شده بود، محدود بود. هرچند به‌تدریج مشکلات ناشی از رفع تعهد ارزی کاهش یافت، اما همچنان این مساله برای فعالان اقتصادی معضلی جدی محسوب‌ می‌شود. در این میان، گزارش شامخ تیرماه نشان می‌دهد که به غیر از صنایع نساجی و صنایع شیمیایی، در مابقی صنایع منتخب یا وضعیت صادرات تیرماه نسبت به خرداد ماه تغییری نکرده یا بدتر شده است. صنایع «کانی غیرفلزی»، «چوب، کاغذ و مبلمان»، «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» از جمله صنایعی است که وضعیت صادراتی آنها در اولین ماه تابستان نسبت به خرداد ماه تغییر نکرده است.
صنایع خوشبین و بدبین به تولید مرداد
به گزارش فردای اقتصاد، در مجموع بر اساس آنچه که مدیران خرید گزارش کرده‌اند، فعالان صنعت «پوشاک و چرم» نسبت به روند تولید در مردادماه بدبین هستند. صنایع «لاستیک و پلاستیک»، همچنین صنایع «کانی غیرفلزی» شرایط تولید در مردادماه را مشابه تیرماه پیش‌بینی می‌کنند. در مقابل ۹صنعت منتخب دیگر نسبت به تولید مردادماه خوشبین هستند.