بررسی ها نشان می دهد در اقتصاد ایران تقریبا از هر 10 ایرانی که دارای شغل است، یک نفر از نظر ساعات کاری کمتر از بهره‌وری خود کار می کند.

کل جمعیت کسانی که در تابستان امسال اشتغال ناقص داشته اند حدود 2 میلیون و 183 هزار نفر برآورد شده که نسبت به تابستان سال گذشته 32 هزار نفر کاهش داشته است. بر همین اساس نیز نرخ اشتغال ناقص در اقتصاد کشور از 9.5 درصد به 9.2 درصد رسیده است. به بیان ساده تر در ایران بالغ بر 2 میلیون نفر ار کسانی که شاغل هستند، کمتر از کارایی و بهره وری خود کار می کنند.  نرخ اشتغال ناقص در مردان نیز در تابستان امسال 10 درصد به ثبت رسیده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته 0.4 درصد کاهش یافته است. این در حالیست که در همین بازه زمانی نرخ اشتغال ناقص در زنان افزایش یافته است. بر این اساس با توجه به اینکه سهم مردان در بازار کار به شکل قابل توجهی بالاتر ار سهم زنان است، کاهش نرخ اشتغال مردان باعث خنثی شدن اثر افزایش این شاخص در زنان شد و در کل نرخ اشتغال ناقص ایران در تابستان امسال کاشه پیدا کرده است.
جایگاه اشنغال ناقص در اقتصاد کلان
هر زمان که استفاده از نیروی کار در حد کمتر از بهره‌وری واقعی اش باشد، اشتغال ناقص شکل گرفته است. این پدیده در اقتصاد کلان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و دلایل بروز آن می تواند متفاوت باشد همچنین ممکن است در چند حالت متفاوت نمایان شود. بر اساس تعریف ارائه شده از مرکز آمار کسانی شامل وضعیت اشتغال ناقص هستند که حاضر در سر کار یا غایب موقت از کار بوده و به دلایل مختلف کمتر از 44 ساعت در هفته کار کرده و خواهان ساعت کاری بیشتر هستند.
رکود اقتصادی از جمله مهم ترین عواملی است که در اقتصاد موجب فراگیری اشتغال ناقص می شود، حتی ممکن است در این برهه ها نرخ بیکاری پایین هم باشد(به دلیل ناامید شدن از پیدا کردن شغل در شرایط رکودی، از جست و جوی کار منصرف شوند) اما کسانی که متقاضی شغل هستند در شغل هایی مشغول به کار هستند که کارایی لازم را ندارند.
اشتغال ناقص یکی از پدیده های رایج اقتصاد کلان در کشورهای در حال توسعه است و از نظر مباحث توسعه‌ای این پدیده یکی از دلایل فقر در این کشور هاست. به طور کلی این شاخص حالت‌های متعددی دارد، در حالت نخست چنانچه فرد در شغلی باشد که تخصص آن را ندارد، به عنوان مثال چنانچه یک مهندس عمران راننده تاکسی باشد، یک نوع از اشتغال ناقص محسوب می شود (البته در ایران چنین نیست). حالت دوم زمانی که نیروی کار مایل باشد در هفته بیشتر از مدت زمان کنونی کار کند، این حالت مبنای محاسبه در ایران است. همچنین حالت سوم نیز در وقتی است که کار فرمایان برای اجتناب از برخی مسائل مانند بیمه، از پذیرش کارگران تمام وقت صرف نظر کنند.
کاهش نرخ اشتغال ناقص در ایران
نرخ اشتغال ناقص در تابستان سال جاری 9.2 درصد برآورد شده، به بیان ساده تر بالغ بر 9 درصد کسانی که در تابستان امسال شاغل بوده اند در هفته کمتر از 44 ساعت کار کرده و خواهان ساعت کاری بیشتر هستند. این شاخص در تابستان سال گذشته 9.5 درصد بوده که نشان می دهد در 1401 کمی وضعیت اشتغال ناقص بهبود یافته است. بر اساس آمار های منتشر شده نرخ اشتغال ناقص در تابستان امسال، پایین ترین رقم این شاخص از تابستان سال 99 تا کنون محسوب می شود. البته این رقم در بهار سال 99 حتی به پایین تر 8 درصد هم رسید اما پس از آن در روندی صعودی قرار گرفت. به طور کلی در بهار و تابستان هر سال نرخ اشتغال ناقص در کشور نسبت به پاییز و زمستان پایین تر است و این شاخص در نیمه دوم سال بالاتر می رود. علت اصلی این رخداد از روق افتادن بخش کشاورزی در نیمه دوم سال است که باعث رواج اشتغال های کاذب و به تبع آن بالا رفتن اشتغال ناقص می شود.
کل جمعیت شاغل کشور در تابستان 23 میلیون و 778 هزار نفر برآورد شده که از این جمعیت 2 میلیون و 183 هزار دارای اشتغال ناقص بوده اند. این تعداد در تابستان سال جاری نسبت به تابستان سال گذشته حدود 32 هزار نفر کاهش یافته است. بر اساس آمار نرخ اشتغال ناقص برای مردان در تابستان 1401 نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهش یافته، این در حالیست که در همین بازه زمانی نرخ اشتغال ناقص زنان افزایش یافته است.

چند مرد ایرانی اشتغال ناقص دارند؟
کل تعداد شاغلین مرد در تابستان سال جاری 20 میلیون و 172 هزار نفر برآورد شده که از این تعداد حدود 2 میلیون و 18 هزار نفر دارای اشتغال ناقص هستند. به بیان دیگر نرخ اشتغال ناقص مردان در اقتصاد ایران 10 درصد است که نشان می دهد از هر 10 مرد ایرانی شاغل یک نفر دارای وضعیت اشتغال ناقص است. بررسی ها نشان می دهد این نرخ در تابستان سال جاری نسبت به تابستان سال گذشته کاهش یافته و همین امر نیز موجب گشته است تا نرخ اشتغال ناقص در کل کشور کاهش یابد. نرخ اشتغال کل در تابستان امسال 9.2 درصد به ثبت رسیده، در نتیجه می توان گفت که اشتغال ناقص در مردان نسبت به میانگین کل کشور و زنان پدیده رایج تری است.
بررسی روند آمار ها نشان می دهد نرخ به ثبت رسیده برای اشتغال مردان در تابستان امسال از بعد از بهار سال 99 تا کنون پایین ترین رقم این شاخص است، بالاترین اشتغال ناقص مردان نیز در یازده فصل گذشته به زمستان سال گذشته با نرخ 11.9 درصد مربوط می شود. همچین نرخ اشتغال ناقص زنان در کشور در تابستان امسال 4.6 درصد به ثبت رسیده است. با وجود اینکه این شاخص برای زنان در کشور به شکل قابل توجهی پایین تر از مردان است اما در تابستان امسال بر خلاف روندی که در مردان شاهد آن بودیم، نرخ اشتغال ناقص زنان نسبت به تابستان سال گذشته افزایش یافته است.
افزایش نرخ اشتغال زنان
کل جمعیت شاغلین زن کشور در تابستان سال جاری 3 میلیون و 606 هزار نفر بوده است. نرخ اشتغال ناقص زنان نیز در همین فصل 4.6 درصد برآورد شده که بر این اساس جمعیت زنانی که در تابستان امسال اشتغال ناقص داتشته اند حدود 164 هزار نفر بوده است. این شاخص برای زنان ایرانی در تابستان سال گذشته 4.2 درصد برآورد شده، در نتیجه بر خلاف روند اشتغال ناقص در کل کشور، نرخ اشتغال ناقص بانوان در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته افزایش یافته است. همچنین تعداد زنانی که مشمول وضعیت اشتغال ناقص هستند در این بازه زمانی 18 هزار و 591 نفر افزایش پیدا کرده است. این در حالیست که نرخ اشتغال ناقص مردان در تابستان سال جاری نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهش یافته و علت اصلی کاهش این شاخص در کل کشور همین کاهش اشتغال ناقص مردان است. البته لازم به ذکر است که نرخ اشتغال ناقص زنان در تابستان امسال نسبت به بهار کمی کاهش یافته اما از نظر مبانی اقتصادی صحیح است که شاخص های بازار کار و اشتغال در هر فصل با فصل مشابه اش مقایسه شود چراکه هر بازه در سال ویژگی های خاصی دارد.