به نظر می‌رسد تا رسیدن نام استارتاپ‌های ایرانی به تابلو بازار سرمایه راه زیادی مانده است. نسل اول استارتاپ‌های ایرانی با کمترین توجه به زیرساخت‌های مالی و حاکمیت شرکتی شکل گرفته و رشد کرده‌اند و حالا که سرمایه‌گذاران این کسب‌وکارها برای به دست آوردن دوباره پول و نقدینگی چاره‌ای جز وارد کردن آن‌ها به بورس نمی‌بینند، این ساختارهای غیرشرکتی بلای جان آن‌ها شده است.

 ورود استارتاپ‌ها به بورس از دو منظر باید بررسی شود، از یک طرف استارتاپ‌ها و سمت دیگر بازار سرمایه که باید آنها را پذیرش کند.

در همین راستا رضا غلامعلی‌پور، معاون پذیرش و بازاریابی فرابورس اقدامات انجام‌شده در زمینه ورود استارتاپ‌ها به فرابورس و موانعی که در این راه دیده می‌شود را اینگونه توضیح می‌دهد: «یکی از این اقدامات در قالب بازار دارایی فکری و بیشتر مبتنی بر اقتصاد دانش‌بنیان طراحی شده است. مرحله بعد مربوط به رشد، توسعه و تجاری‌سازی ایده‌ها و استارتاپ‌ها است که در این راه، بحث صندوق‌های جسورانه‌ را مطرح کردیم که هم در بحث تامین مالی و هم کمک به رشد و توسعه و تجاری‌سازی و مهمتر در امر راهنمایی برای مدیریت آنها فعالیت‌هایی انجام شده است. به واسطه حضور و کمک این صندوق‌ها استارتاپ‌ها می‌توانند به تجاری‌سازی رسیده و بعد از ثبت شرکت، در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) وارد شود. معمولا شرکت‌های استارتاپی در ابتدای فعالیت در مقیاس کوچکی هستند و قوانین سخت بازارهای اصلی بورس و فرابورس شامل حالشان نمی‌شود به همین دلیل در بازار SME ها که شرایط آسان‌تری دارد، می‌تواند پذیرش شوند.

به گفته او کل فرایند و زنجیره‌ مورد نیاز برای پذیرش یک استارتاپ، از مرحله ایده تا جایی که به شرکتی سودآور تبدیل می‌شود در فرابورس وجود دارد. غلامعلی‌پور با اشاره به اقدام دیگر فرابورس که به زودی فراخوان آن اعلام می‌شود یعنی دستورالعمل تامین مالی جمعی هم می‌گوید: فعلا سقف آن ۲ میلیارد تومان است تا استارتاپ‌ها بتوانند به صورت مشارکتی از عموم جامعه پذیره‌نویسی کنند و تامین مالی داشته باشند.

موانع ورود استارتاپ‌ها به فرابورس

معاون پذیرش و بازاریابی فرابورس توضیح می‌دهد: یکی از انواع مشکلات استارتاپ‌ها مشکلات مدیریتی تیم‌هاست و در این مورد، استارتاپ‌هایی که از کانال یک وی‌سی وارد بورس می‌شوند مشکلات مدیریتی‌شان کمتر است. چون استارتاپ‌ها غالبا به کسب‌وکار خودشان تمرکز دارند و کمتر به ساختارهای مالی و حاکمیت شرکتی مناسب می‌پردازند. افرادی که برای خرید سهام یک شرکت به صورت جزء اقدام می‌کنند انتظاراتی دارند که بعضا استارتاپ‌ها آمادگی پاسخگویی به این نیازها را ندارند. این نیازها چند نوع است. یک نیاز به انتشار اطلاعات در قالب استانداردهای سازمان بورس بازمی‌گردد؛ چراکه همین اطلاعات و گزارشات مبنای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش سهام خواهد بود. بنابراین از پیش‌نیازهای ورود استارتاپ‌ها به بازار سرمایه این است که در کنار کسب‌وکار خود به این موارد نیز توجه کنند و تجربه نشان داده است شرکت‌هایی که در کنار یک وی‌سی قوی کار کرده‌اند مشکلاتشان در این زمینه کمتر است.

به گفته غلامعلی پور،‌ مسئله دیگر در بحث ورود استارتاپ‌ها به بازار سرمایه، موضوع ارزش‌گذاری است که کمی مشکل‌ساز شده است. «در شرکت‌های استارتاپی که دارایی‌هایشان فیزیکی و مشهود است ارزش‌گذاری به شیوه راحت‌تری صورت می‌گیرد اما در استارتاپ‌ها که دارایی‌ آن‌ها دانش، نیروی انسانی و فرایندهاست و نامشهود محسوب می‌شود، ارزش‌گذاری معمولا بسیار سخت است. با توجه به سرعت تغییر و پیشرفت دانش و تکنولوژی، این ارزش سریعا نیز تغییر می‌یاید. یعنی به سرعت ممکن است در عرض چند ماه استارتاپی با ارزش بیشتری در همین حوزه به وجود آید و ارزش شرکت قبلی افت کند.»

او ادامه می‌دهد: «در برخی موارد دیگر نیز ممکن است به نظر بیاید که ورود استارتاپ‌ها به بورس و الزام رعایت استانداردهای آن ممکن است چابکی استارتاپ‌ها را بگیرد در صورتی که این مسئله درست نیست. همانطور که ما می‌بینیم آمازون، گوگل و اوبر چنین تجربیاتی داشته‌اند و مشکلی برایشان به وجود نیامده، نکته‌ای که در اینجا باید رعایت شود این است که نیاز به ترسیم افق بلندمدت و برنامه‌ریزی وجود دارد که برای این مورد نیز شاید لازم است که ما در فرابورس و بورس آگاهی و اطلاع‌رسانیمان را بیشتر کنیم یا به استارتاپ‌ها و افرادی که در ابتدای کار خود هستند از ابتدا این اگاهی‌ها را بدهیم تا زمانی که می‌خواهند وارد بازار و عرضه سهام شوند با مشکلات کمتری روبرو باشند».

معاون پذیرش فرابورس تاکید می‌کند: ما فعلا دستورالعملی برای پذیرش در بازار SME داریم که زیاد سخت‌گیرانه نیست و شرکت‌هایی در حوزه دانش‌بنیان هم درخواست داده و در آن پذیرش شده‌اند. امروز هم استارتاپ‌های بزرگی داریم که با کمی کار کردن و تغییرات می‌توانند زمینه ورودشان به بازار سرمایه را مهیا کنند. نمی‌توانم بگویم استارتاپ‌های زیادی هستند اما شرکت‌هایی وجود دارند که در قالب حضور و فعالیت تحت مدیریت صندوق‌های وی‌سی می‌توانند به شرایط IPO برسند و ما آنها را پذیرش کنیم.

به گفته غلامعلی‌پور، هر شرکتی برای پذیرش درخواست بدهد، بررسی خواهد شد فارغ از اینکه در چه حوزه و چه مراحلی است و خط کش و استاندارد فرابورس برای پذیرش استارتاپ‌ها نیز دستورالعمل پذیرش این سازمان است. او با اشاره به اینکه شرایط تابلو SMEها آسانتر و مناسب استارتاپ‌هاست اضافه می‌کند: برای پذیرش در این تابلو نیاز به سودآوری بالا نیست ولی باید چشم‌انداز مثبتی از سودآوری برای شرکت وجود داشته باشد؛ به صورتی که هیات پذیرش قانع شود که این شرکت در آینده چشم‌انداز مثبتی دارد همانطور که آمازون سال‌های سال زیان‌ده بود و سودی تقسیم نکرد ولی یک شرکت ارزشمند محسوب می‌شود.