در آخرین روز هفته ای که گذشت نرخ هر دلار آمریکا برای نخستین بار از مرز 38هزار تومان نیز عبور کرد.آمار‌ها نشان می‌دهد قیمت هر دلار آمریکا از ابتدای امسال تاکنون دست‌کم 44درصد رشد کرده، سرعت این رشد ظرف روزهای گذشته بیشترشده است...

در روزهای گذشته نرخ هر دلار آمریکا برای نخستین بار از مرز 38هزار تومان نیز عبور کرد. به اعتقاد کارشناسان بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت دلار این روز‌ها تحت‌تأثیر چشم‌انداز‌های تورمی و ناترازی ارزی در حال رشد است. 8.5درصد از رشد 44درصدی نرخ دلار در طول امسال، مربوط به آذر ماه جاری است. در چنین شرایطی این پرسش مطرح است که نرخ دلار تحت‌تأثیر چه عواملی در حال رشد است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه بازار ارز از عوامل مختلفی تأثیر می‌پذیرد اما در طول چند سال گذشته به‌ویژه از سال 1397 به این‌سو، رشد نرخ دلار متاثر از 2عامل تورم و میزان عرضه و تقاضا بوده است. عواملی که به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی نیز محرک اصلی رشد قیمت ارز در بازارآزاد هستند.
یکی ازعوامل اصلی افزایش قیمت دلار، نرخ تورم است زیرا تورم به کاهش ارزش پول ملی یا کاهش نرخ برابری ارز ملی در برابرسایرارز‌ها منجر می‌شود. نرخ تورم نقطه به نقطه در پایان آبان ماه امسال به 48.1درصد رسید اما در همین دوره قیمت هردلار آمریکا 25.2درصد افزایش یافت یعنی در این دوره قیمت ارز متناسب با نرخ تورم افزایش نیافت در نتیجه به‌نظر می‌رسد بخشی از دلایل رشد اخیر نرخ ارز ناشی از عقب‌ماندگی قیمت ارز از نرخ تورم بوده که در طول روزهای گذشته مانند یک فنر جمع شده دوباره باز شده است. اما این همه ماجرا نیست زیرا تازه‌ترین اطلاعات از وضع متغیرهای پولی نشان می‌دهد نقدینگی به‌عنوان پایه تورم همچنان در حال رشد است و حتی سهم پول از کل نقدینگی به 22.5درصد رسیده است.درکنار این موضوع باید نقش کسری بودجه دولت و ناترازی بانک‌ها را هم اضافه کرد. همه اینها چشم‌اندازهای تورمی را بیشتر کرده، به این معنا که برآورد فعالان بازار بر این است که شیب نرخ تورم در آینده با سرعت زیاد کاهش نخواهد یافت. ضمن اینکه چشم‌انداز افزایش احتمالی تحریم‌ها با توجه به رویکرد اخیر کشورهای غربی نیز می‌تواند خود از ناحیه رشد نرخ ارز به افزایش تورم تولید‌کننده و درنهایت افزایش تورم مصرف‌کننده منجر شود.
یکی دیگر از عوامل مؤثر در نرخ ارز، میزان عرضه وتقاضاست. این عامل در چند سال اخیر به‌دلیل وضع تحریم‌ها نقش پر رنگ‌تری نسبت به تورم پیدا کرده است.درشرایط فعلی به‌دلیل افزایش تحریم‌های یکجانبه غرب این احتمال تقویت شده است که حجم ناترازی ارزی کشور افزایش و جریان ورود ارز به داخل کاهش یابد. یعنی همان اتفاقی که یک‌بار در سال1397 و بعد از آن در آبان سال1399 رخ داد. در اردیبهشت1397 با خروج یکجانبه آمریکا از برجام چشم‌انداز کاهش درآمدهای ارزی تحت‌تأثیر کاهش فروش نفت به رشد قیمت دلار منجر شد و بعد از آن در آبان1399 قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا با توجه به آنکه برآورد‌های اولیه از پیروزی دونالد ترامپ حکایت داشت قیمت دلار بار دیگر با رشد مواجه شد زیرا این انتظار وجودداشت که با پیروزی ترامپ شدت تحریم‌ها و میزان ناترازی ارزی افزایش یابد.
در شرایط فعلی نیز با توجه به کمرنگ شدن احتمال احیای توافق هسته‌ای و افزایش برخی تحریم‌ها، برآورد فعالان بازار این است که حجم ناترازی ارزی افزایش و میزان ذخایر در دسترس بانک مرکزی کاهش خواهد یافت، چنان‌که داده‌های آماری نیز نشان می‌دهد میزان کسری تراز تجاری در 8ماه امسال به 4میلیارد و 748میلیون دلار رسیده که نشان می‌دهد به‌دلیل بالاتر بودن حجم واردات میزان ورودی ارز به کشور کاهش یافته است. به همین دلیل سرمایه‌گذاران در حال خرید آینده هستند.
در کنار این موضوع ظرف روزهای اخیر رویدادهای دیگری نیز به چشم‌انداز عرضه و تقاضا در بازار ارز فشار واردکرده که مهم‌ترین آن افت فشار گاز در صنایع پتروشیمی، فولاد و سیمان بوده است، قطع گاز می‌تواند به افت درآمد ارزی این صنایع منجر شود و در بازار ارز روند عرضه و تقاضا را نامتعادل کند.