سرمایه‌گذاری فزاینده بی‌منطق در صنعت فناوری در سال ۲۰۲۲ باعث زیان صدها میلیارد دلاری غول‌های فناوری و سایر شرکت‌های فناوری سیلیکون ولی شد...

همه‌گیری کرونا اکثر مردم جهان را به‌سمت خرید آنلاین، برقراری ارتباط آنلاین، بهره‌مندی از آموزش‌های مجازی آنلاین و استفاده از وسایل دیجیتال برای بهره‌مندی از آن‌ها سوق داد. چنین وضعیتی در اوایل سال ۲۰۲۲ نیز در سراسر جهان ادامه داشت، اما به‌مرور وضعیت تغییر کرد و غول‌های فناوری با وضعیت دشواری مواجه شدند.
رهبران شاخص دنیای فناوری مانند مارک زاکربرگ در مورد تداوم روزهای خوب بسیار خوش‌بین بودند و تلاش کردند سرمایه در حوزه تجارت الکترونیک و فعالیت‌های آنلاین را افزایش دهند، اما پس از فروکش‌کردن کرونا، تقاضا برای کالاها و خدمات دیجیتال کمتر و کمتر شد. این اتفاق ناخوشایند زیان‌های مالی چند میلیارد دلاری به صنعت فناوری، اخراج هزاران کارمند سیلیکون ولی و شکست‌ تقریبی فناوری‌های پرهزینه‌ای مانند متاورس وارد کرد.
در اولین روز تجاری ۲۰۲۲، اپل رکوردشکنی کرد و به نخستین شرکت سهامی عام با ارزش بازار ۳ تریلیون دلار تبدیل شد. گوگل و مایکروسافت نیز با فاصله اندکی از اپل در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند. اگرچه ۳ تریلیون رقم بسیار بالایی است، اما در همان زمان تیترهایی با مضمون پیش‌بینی مدت‌زمان احتمالی رسیدن ارزش بازار اپل و سایر رقبای آن به ۵ تریلیون دلار منتشر شد.
سال ۲۰۲۲ برای شرکت‌های فناوری با شروع خوبی همراه بود، اما رفته‌رفته وضعیت تغییر کرد و در ماه‌های پایانی سال ورق برگشت؛ درحقیقت روزهای اوج کرونا به پایان رسید (هرچند مدتی می‌شود که چین دوباره با کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند) و مردم دوباره به زندگی عادی‌شان بازگشتند.
سرنوشت بد سیلیکون ولی در پایان ۲۰۲۲
سال ۲۰۲۲ برای شرکت‌های فناوری پایان خوشی نداشت و تعداد زیادی از عوامل باعث شد این‌ شرکت‌ها که در ابتدای سال وضعیت بسیاری خوبی داشتند، ضرر هنگفتی کنند. تقاضای زیاد دوران پاندمی برای محصولات و خدمات شرکت‌های فناوری، با گذشت زمان به‌تدریج کاهش یافت.
عواملی مانند افزایش بهره، کاهش نرخ سود و ترس از کاهش پایدار تولید ناخالص ملی، باعث نگرانی مصرف‌کنندگان و نگرانی در مورد هزینه‌های تبلیغاتی شد. درواقع تبلیغات یکی از کسب‌وکارهای اصلی شرکت‌های شناخته‌شده حوزه فناوری است.
زیان مالی غول‌های فناوری در سال گذشته میلادی در دهه اخیر بی‌سابقه بود. ده‌ها هزار کارمند رده‌پایین شرکت‌های فناوری شغل خود را از دست دادند و حتی غول‌های فناوری مانند آمازون و متا (فیسبوک سابق) بسیاری از کارمندان خود را اخراج کردند. تعدیل نیرو در شرکت‌های فناوری سطح پایین‌تر مثل لیفت (فعال در حوزه حمل‌ونقل)، پلتان (تولیدکننده تجهیزات ورزشی) و استرایپ (فعال در حوزه فین‌تک) به‌مراتب بدتر بود.
حوزه کریپتوکارنسی هم در سال گذشته ضربه شدیدی خورد. ورشکستگی فاجعه‌بار صرافی ارز دیجیتال FTX و سقوط اعتبار سم بنکمن-فرید، مدیرعامل این صرافی و درنهایت بازداشت او، یکی از پرسر‌وصداترین شکست‌های این‌ حوزه بود.
سلسیوس، شرکت فعال در حوزه اعطای وام با ارز دیجیتال نیز در سال ۲۰۲۲ ورشکست شد. سرمایه‌گذاران این‌ شرکت هم قربانی طمع خود برای رسیدن به سود بیشتر شدند و پول زیادی را از دست دادند. حتی ایلان ماسک، مدیرعامل تسلا و توییتر که ابتدای ۲۰۲۲ ثروتمندترین فرد جهان بود، در طول یک سال ۲۰۰ میلیارد دلار از دست داد و رکورد بی‌سابقه‌ای را به نام خود ثبت کرد!
دارایی ماسک در اواخر ۲۰۲۱ از ۳۰۰ میلیارد دلار هم فراتر رفت، اما زیان مالی تاریخی او در ۲۰۲۲ باعث شد نامش در فهرست ثروتمندترین افراد جهان به جایگاه دوم تنزل پیدا کند. سایر میلیاردرهای سرشناس دنیای فناوری هم ۲۰۲۲ را با زیان‌های مالی سنگینی پشت سر گذاشتند.
در سال ۲۰۲۲ شکست‌ناپذیری دنیای فناوری زیر سؤال رفت. بنیان‌گذاران قلب تکنولوژی آمریکا تا سال‌ها می‌توانستند آینده را پیش‌بینی و در مورد آن رؤیاپردازی کنند، اما وضعیت در ۲۰۲۲ به‌گونه‌ای رقم خورد که حتی شاخص‌ترین چهره‌های سیلیکون ولی پذیرفتند که نمی‌توان حتی دو سال آینده را هم پیش‌بینی کرد.
«مارک زاکربرگ»، بنیان‌گذار متا نوامبر ۲۰۲۲ در یادداشتی از اخراج ۱۱ کارمند خبر داد و اعتراف کرد که اتفاقات طبق انتظار او پیش نرفته‌اند. او تنها چهره شاخص دنیای فناوری نیست که این‌چنین سردرگم است.
آغاز پاندمی علی‌رغم ایجاد آسیب‌های اقتصادی بسیار شدید، به‌دلیل واداشتن مردم به قرنطینه خانگی و ضروری‌شدن استفاده از تجهیزات و خدمات دیجیتالی برای برقراری ارتباطات آنلاین، باعث رشد صنعت فناوری شد. در آن زمان تعداد کاربران فیسبوک (متای کنونی) دوبرابر شد و استقبال مردم از ارتباطات مجازی، مارک زاکربرگ را برای سرمایه‌گذاری برای توسعه نسل آینده اینترنت که آن را متاورس نامیده است، وسوسه کرد. آمازون نیز نیروهای زیادی را استخدام کرد و تعداد مراکز تأمین کالای خود را دوبرابر نمود تا بتواند پاسخگوی افزایش فزاینده تقاضای خرید آنلاین باشد.

زاکربرگ سال گذشته در یادداشتی به حرکت سریع مردم به‌سوی آنلاین‌شدن و همچنین رشد باورنکردنی تجارت الکترونیک و افزایش درآمد آن به‌واسطه پاندمی اشاره کرد. او در این یادداشت گفت طبق پیش‌بینی‌ها، تسریع حرکت مردم به‌سمت فعالیت‌های آنلاین دائمی خواهد بود و این وضعیت حتی پس از پایان پاندمی نیز همچنان ادامه خواهد داشت؛ بنابراین می‌خواهم سرمایه‌گذاری فزاینده‌ای در این حوزه داشته باشم؛ اما متأسفانه همان‌طور که گفتیم، با گذشت زمان وضعیت بازار تغییر کرد.
به نظر «آنجلا لی»، استاد رشته سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مدرسه بازرگانی کلمبیا، مردم اصلاً نمی‌توانند آینده را درست پیش‌بینی کنند و فکر می‌کنند وضعیت همیشه به همین منوال باقی خواهد ماند، اما درحقیقت پاندمی اتفاقی غیرقابل‌پیش‌بینی بود و هیچ‌کس از آینده خبر ندارد.
رؤیاپردازان سیلیکون ولی یکی پس از دیگری اشتباهاتشان را پذیرفتند. آن‌ها اعتراف کردند که نباید به این‌ سرعت سرمایه‌گذاری شرکت‌های خود را افزایش می‌دادند و به رشد تقاضا برای کالاها و خدمات دیجیتال در دوران پاندمی، خوش‌بینانه نگاه می‌کردند.
«پاتریک کولیسون»، مدیرعامل اجرایی استرایپ که سال گذشته تصمیم به تعدیل ۱۴ درصد نیروهای خود گرفت، در یادداشتی به کارمندانش گفت در مورد رشد زودهنگام تجارت آنلاین و اقتصاد اینترنتی در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، دید بسیار خوش‌بینانه‌ای داشتند و احتمالات مرتبط با کاهش سرعت رشد بازار و تأثیرات احتمالی ناشی از این اتفاق را دست‌کم گرفتند.
به‌طورکلی سیلیکون ولی بیش از سایر صنایع و حوزه‌ها به افزایش نرخ بهره حساس است؛ زیرا بسیاری از شرکت‌های فناوری وابسته به دسترسی آسان به سرمایه هستند تا بتوانند منابع مالی موردنیاز برای کارکردن روی پروژه‌های جاه‌طلبانه خود را حتی قبل از اینکه سودآور شوند، تأمین کنند.
بانک مرکزی آمریکا در سال ۲۰۲۲ برای کنترل تورم، هفت بار سود را افزایش داد. شاخص نزدک شرکت‌های فناوری از ابتدای ۲۰۲۲ تا دسامبر بیش از ۳۰ درصد کاهش یافت. در‌حالی‌که در سال ۲۰۲۰ شاهد رشد بیش از ۴۰ درصدی این‌ شاخص بودیم و در سال ۲۰۲۱ هم بیش از ۲۰ درصد رشد کرد.
این‌‌ کاهش به میزان قابل‌توجهی بیش از کاهش اندک ۱۹ درصدی بخش فناوری S&P 500 (شاخص دربردارنده ۵۰۰ سهام برتر بورس نیویورک و نزدک) در همان مدت‌ زمان بود. اکنون سرمایه بازار اپل تنها اندکی بیش از ۲ تریلیون است. میزان کاهش سهام آمازون تا روز آخر ۲۰۲۲، ۵۰ درصد گزارش شد.
ریزش سهام متا حتی بیشتر هم بود و این شرکت سال میلادی گذشته دوسوم ارزش خود را از دست داد. ارزش بازار متا که در ۲۰۲۱ یک تریلیون دلار رسید. اکنون کمتر از ارزش شرکت‌هایی مثل هوم دیپو، شرکت خرده‌فروشی آمریکایی است.
طبق اطلاعات منتشرشده توسط شرکت تحلیلی سی‌بی اینسایتس (CB Insights)، در فصل سوم ۲۰۲۲، سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر جهانی به کمترین میزان خود در ۹ سه‌ماهه اخیر رسیده و ۷۴.۵ میلیارد دلار بود. این‌ کاهش شدید سرمایه‌گذاری در یک دهه (معادل ۳۴ درصد)، بیشترین میزان کاهش سرمایه‌گذاری در یک دهه اخیر بود و ۵۸ درصد نسبت به بیشترین میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده که در فصل چهارم ۲۰۲۱ محقق شد، کمتر بود.
درضمن کاهش سرعت تبدیل‌شدن استارتاپ‌ها به شرکت‌های یونیکورن (شرکت‌هایی با ارزش یک میلیارد دلار یا بیشتر)، یکی دیگر از نشانه‌های بحران اقتصادی فاجعه‌‌بار در سیلیکون ولی در ۲۰۲۲ است. در ۲۰۲۱ در هر روز کاری به‌طور متوسط بیش از دو استارتاپ به یونیکورن تبدیل شدند، اما این‌ میزان در فصل سوم ۲۰۲۲ به کمتر از ثبت یک یونیکورن در روز رسید. طبق جدیدترین تحلیل‌های منتشرشده، این‌ آمار کمترین آمار ثبت‌شده از فصل نخست ۲۰۲۰ است.
شاید کاهش هزینه‌ها برای شرکت‌های فناوری دشوار باشد، اما به‌طور‌کلی این رویکرد اجباری می‌تواند راهکار خوبی برای صنعت فناوری باشد. بسیاری از متخصصان حوزه فناوری از مدت‌ها پیش گفته‌اند که این نوع‌ اصلاحات می‌توانند بسیاری از شرکت‌ها را از صنعت فناوری حذف کنند و تنها شرکت‌هایی از نظر مالی قابلیت رشد و پیشرفت خواهند داشت که بتوانند بقای خود را در این‌ شرایط حفظ کنند.
سقوط یا درس‌گرفتن از اشتباهات
اگرچه در اواخر ۲۰۲۲ شاهد تیترهایی مثل «پایان نزدیک است» و «آسمان به زمین آمده است» بودیم، اما به‌نظر می‌رسد چنین وضعیتی بیشتر شبیه به بازگشت به حالت عادی اقتصاد صنعت فناوری در سال‌های گذشته باشد.
به گفته لی، نمودارهای مرتبط با وضعیت سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر (از نمودارهای نشان‌دهنده تعداد شرکت‌هایی که ارزش آن‌ها بیش از ۱۰۰ میلیون دلار شده است تا نمودارهای مرتبط با تعداد ارزهای اولیه سهام) در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در زمانی که نرخ بهره پایین بود، صعودی بودند، اما اکنون شبیه به آنچه در سال ۲۰۱۹ گذشت، به‌نظر می‌رسند.
به عبارت دیگر می‌توان گفت وضعیت کنونی صنعت فناوری نه‌تنها وضعیتی نیست که بتوان آن را سقوط و نابودی دانست، بلکه تازه باعث شده است تا رهبران غول‌های فناوری به قول معروف سر عقل بیایند. اکنون آن‌ها به‌خوبی متوجه شده‌اند که سرمایه‌گذاری فزاینده بی‌منطق در حوزه ارائه خدمات تجارت الکترونیک و ارتباط آنلاین و ارائه وسایل دیجیتال لازم برای بهره‌مندی از این خدمات، اشتباه بزرگی بوده است.
رهبران سیلیکون احتمالاً این حقیقت را می‌پذیرند و از این پس در سرمایه‌گذاری‌های خود حساب‌شده‌تر عمل می‌کنند تا آینده بهتری برای صنعت فناوری رقم بزنند و افرادی کمتری به‌خاطر اشتباهات مدیران، بیکار شوند.