سامانه جامع گمرکی ایران به رغم اینکه یک دهه از عمرش می‌گذرد، هنوز قادر به تبادل داده‌های گمرکی با سایر کشورها به صورت رسمی نیست. حال به گفته کارشناسان مشخص نیست؛ این رویداد ناشی ضعف سامانه جامع امور گمرکی است یا ناشی از مبادلات محرمانه ایران با شرکایش است...

نتایج بررسی معاونت اقتصادی اتاق تهران نشان می‌دهد، ایران در سال‌های 1382 تا 1391 از سیستم خودکار داده‌های گمرکی (ASYCUDA )استفاده کرده که در این مدت باعث پیشرفت در نظام گمرکی کشور شده است. پس از آن به دلیل متفاوت بودن شرایط گمرکی ایران و همچنین عدم وجود زیرساخت کافی برای پیاده‌سازی ASYCUDAWorld ،تهیه سامانه جامع امور گمرکی کشور به دانشگاه تهران واگذار شد که از سال 1391 تاکنون این سیستم به جای سیستم ASYCUDA در نظام گمرکی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر مقدمات تبادل داده‌های گمرکی با 8 کشور از جمله ترکیه و آذربایجان مهیا شده است. البته در حال حاضر به طور رسمی تبادل داده‌های گمرکی با هیچ کشوری صورت نمی‌گیرد. در مذاکرات صورت گرفته با گمرک ایران، سامانه جامع امور گمرکی کشور، سامانه‌ای پیشرفته بوده که توانایی تبادل داده‌های گمرکی با کلیه کشورهای جهان را دارد.
سقوط 2 پله‌ای ایران
نتایج آخرین گزارش سهولت کسب و کار منتشر شده در سال 2020 همچنین برای ایران نشان می دهد در زیرشاخص تجارت فرامرزی، امتیاز کشور 2.66 بوده که آن را در جایگاه 123 در میان 190 کشور مورد بررسی قرار می دهد. علیرغم اقدامات مفیدی که در زمینه توسعه و بهبود خدمات صادرات و واردات از طریق پنجره واحد ملی شامل بهبود فرآیند بارگذاری اسناد صادرات و واردات و همچنین بهبود فرایند بازرسی و اداری برای صادرات و واردات در سال 2019 انجام شده، امتیاز ایران در زیرشاخص تجارت فرامرزی در سال 2020 بدون تغییر باقی مانده و از لحاظ رتبه‌ای با 2 پله سقوط همراه بوده است. بررسی مولفه‌های این زیرشاخص نشان می‌دهد در یک سال، اجرایی شدن این اقدامات، نتوانسته منجر به بهبود زمان و هزینه های مربوط به صادرات و واردات برای ایران شود.
عدم کارایی سیستم گمرکی
تسهیل در امر تجارت فرامرزی امری ضروری بوده که می‌تواند از طریق پیاده‌سازی سامانه پنجره واحد الکترونیک تجارت فرامرزی محقق شود. این سامانه با هدف افزایش کارایی واثربخشی فرآیندهای تجاری، می‌تواند افزایش رضایت‌مندی بازرگانان و سایر ذینفعان،‌ حداقل‌سازی هزینه، کاهش اسناد تجاری و تسریع در انجام عملیات و رویه‌های مربوط به صادرات، واردات و ترانزیت و نیز حذف اسناد کاغذی غیرضروری را در پی داشته باشد.
برمبنای بررسی اتاق تهران، با وجود اینکه سامانه جامع امور گمرکی کار خود را از سال 1391 آغاز کرده، تاکنون نتوانسته کارایی لازم را برای تبادل داده‌های گمرکی به صورت رسمی با سایر کشورها داشته باشد. حال مشخص نیست، دلیل این امر محرمانه بودن اطلاعات تجارت ایران با سایر کشورها به دلیل مبادلات غیر رسمی بوده است؟ و یا سیستم موجود برخلاف ادعاهای صورت گرفته کارایی لازم را برای تبادل داده‌های گمرکی با سایر کشورها را ندارد.