رشد اقتصادی هر کدام از بخش ها در اقتصاد ایران تا چه اندازه با اتکا به تسهیلات اعطایی بانک‌های تخصصی به دست آمده است؟...

رشد تمام بخش های اقتصاد مرهون تزریق منابع مالی به آن هاست. بخش عمده تامین مالی بخش های اقتصادی، از طریق بانک ها انجام می شود. این به معنای سطح بالای اثربخشی بانک ها در رشد بخش های مختلف اقتصاد است. در ایران بانک های تخصصی با هدف حمایت از کسب وکارها شکل گرفته است.  بانک هایی با مالکیت دولت..
امروز این پرسش در اقتصاد ایران مطرح است که رشد اقتصادی هر کدام از بخش ها در اقتصاد ایران تا چه اندازه با اتکا به تسهیلات اعطایی بانک های تخصصی به دست آمده است؟
مالک این بانک کیست؟
برخی از دیدگاه های اقتصادی می گوید مالکیت دولتی بانک ها به پرداخت ناکارآمد تسهیلات منجر می شود. اما در مقابل، دیدگاه دیگری مالکیت دولت بر بانک ها را با توجه به اهداف غیراقتصادی، توجیه می کند. موافقان این دیدگاه می گویند بانک های دولتی صرفا به دنبال سودآوری نیستند. هم چنین مردم بیشتر به این بانک ها اعتماد می کنند و سپرده گذاری در این بانک ها را ترجیح می دهند. همین، به معنای تقویت توان پرداخت تسهیلات توسط این بانک ها به کسب وکارهاست.
 با این وجود، نظارت ضعیف بر مخارج بانک های تخصصی و سایر بانک های دولتی باعث شده آن ها نقش چندانی در توسعه اقتصادی ایفا نکنند. حتی فعالیت این بانک ها به بحران های بودجه ای دامن زده است. در این شرایط، بعضی بانک های تخصصی موفق امید موافقان دیدگاه دوم را درباره لزوم حضور این بانک ها پررنگ نگاه داشته است. آن ها می گویند حتی اگر قرار شود همه بانک های تخصصی دولتی را خصوصی کنیم، باید به حال تامین مالی بخش های پرریسک در اقتصادها فکری کرد. بخش هایی مثل بنگاه های کوچک و متوسط و کسب وکارهای نوپا که در بسیاری از کشورها از سرمایه بخش خصوصی محروم مانده اند. بخش هایی که فعالیت آن ها ضامن رشد اقتصادهاست.
بانک های دولتی خوب اند؟
یک پژوهش ایرانی تلاش کرد اثر مداخله اعتباری دولت در نظام بانکی در رشد بخش های اقتصادی ایران را بررسی کند. در این پژوهش داده ها از سال 1376 تا 1396 بررسی شده است. مرکز آمار، بانک مرکزی و بانک های تخصصی مرجع این داده ها بوده است. یافته های این پژوهشگران نشان می دهد اثر بانک های تخصصی دولتی در رشد بخش های مختلف اقتصاد ایران مثبت بوده است. جمعیت شاغل در بخش های اقتصادی از این تسهیلات اثر مثبت پذیرفته است. اما ماهیت دولتی بانک ها و سهیم نبودن آن ها در سود و زیان فعالیت بنگاه های اقتصادی به ویژه در شرایط رکود اقتصادی، باعث اثر ضعیف این نوع مالکیت بر ارزش افزوده بخش های اقتصادی شده است. پژوهشگران در این بررسی توصیه کرده اند نقش بانک های تخصصی در ایران، به جای پرداخت کنندگان تسهیلات و دریافت کنندگان صرف سود بازپرداخت تسهیلات، به مشارکت کنندگان در سود و زیان بنگاه های اقتصادی تغییر کند.
برای مطالعه بیشتر مقاله «اثر مداخله اعتباری دولت در نظام بانکی بر رشد بخش های اقتصاد ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی در بهار سال 1401 منتشر شده است.