رشد نقطه به نقطه فصلی شاخص مقدار تولید در بخش کشاورزی در دو سال گذشته منفی بوده و در پاییز 1401 به شدت کاهش یافته است. داده‌ها نشان می‌دهد این شاخص در سومین فصل سال گذشته 7.1 درصد افت پیدا کرده است...

تولید بخش کشاورزی به شدت کاهش پیدا کرده است؛ بخشی که همواره یکی از مهمترین شاخه‌های رشد اقتصادی کشور به حساب می‌آید.
در همین رابطه مرکز آمار در آخرین گزارش شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی منتشرشده به بررسی شاخص مقدار تولیدات در بخش کشاورزی پرداخته است. بررسی این موضوع نشان می‌دهد در پاییز 1401 شاخص مقدار تولیدات بخش کشاورزی به 122.4 رسیده است؛ در حالی‌ که این رقم در پاییز سال 1400 حدود 131.8 ثبت شده بود. مقایسه این دو آمار نشان می‌دهد این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت 7.1 درصدی داشته است.
بررسی شاخص تولیدات بخش کشاورزی
پایش وضعیت شاخص تولیدات بخش کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های تولیدی در تامین امنیت غذایی کشور، حائز اهمیت است. طبق دسته‌بندی صورت‌گرفته در مرکز آمار، این بخش شامل زیر بخش‌های زراعت و باغداری، دام و طیور، جنگلداری و آبخیزداری و شیلات است. در این بررسی از شاخص تولیدات بخش کشاورزی استفاده شده که مطابق تعریف مرکز آمار، این شاخص بر اساس اطلاعات قیمت و مقدار تولید و فروش محصولات و طبق تعریف صندوق بین‌المللی پول محاسبه شده است.
طبق اطلاعات مرکز آمار، شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی مطابق با فرمول لاسپیرز محاسبه می‌شود و معیاری است که تغییر متوسط وزنی مقدار یا حجم محصولات مختلف کشاورزی در سال مورد بررسی را نسبت به سال پایه نشان می‌دهد. به عبارت ساده‌تر این شاخص نسبت مجموع حاصلضرب مقدار کالاهای سال مورد نظر در قیمت‌های سال پایه (به عنوان وزن شاخص) به مجموع حاصلضرب مقدار کالاهای سال پایه در قیمت‌های سال پایه است. با این تعریف، به بررسی شاخص تولیدات بخش کشاورزی می‌پردازیم.
تداوم رشد منفی شاخص تولیدات بخش کشاورزی
مقایسه تغییرات نقطه‌ای شاخص مقدار تولید بخش کشاورزی طی سال‌های 1395 تا پایان سال 1400 نشان می‌دهد این شاخص طی این مدت روند نوسانی و البته در مجموع نزولی داشته است. در سال‌های 98 و 99 شاخص تولیدات کشاورزی در بالاترین سطح قرار گرفته و نسبت به مدت مشابه سال قبل خود رشد 3.5 درصدی داشته اما در سال 1400 این شاخص با افت حدود 5 درصدی مواجه شده است.
کارشناسان معتقدند، با توجه به اینکه روند تولید بویژه در بخش کشاورزی طی فصول گوناگون سال، ممکن است تحت تاثیر نوسانات و تحولات فصلی قرار بگیرد، بررسی آمارهای تولید در این بخش‌ها شاید به تنهایی گویای وضعیت آن نباشد و لازم است اثرات فصلی تعدیل شود و به عبارت بهتر، آثار نوسانات فصلی از آن زدوده شود. به منظور زدودن آثار فصلی، رشد نقطه‌ای اساس محاسبات قرار می‌گیرد.
بر این اساس، بررسی روند نقطه‌ای شاخص تولیدات کشاورزی به صورت فصلی از پاییز 1400 تا پاییز سال گذشته نشان می‌‌دهد تغییرات این شاخص به شدت کاهش یافته و در پاییز 1401 با ثبت یک رکورد جدید، نسبت به پاییز 1400 به منفی 7.1 درصد رسیده است.
به باور برخی کارشناسان، تولیدات بخش کشاورزی طی سال‌های گذشته با چالش‌های مختلفی مواجه بوده است. به عبارتی می‌توان گفت عدم سرمایه‌گذاری زیربنایی، زیاد بودن پسماندها و تلفات محصول، ضعف اشتغالزایی، عدم توجه به صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته‌بندی محصولات و تحریم‌های صورت‌گرفته برای صادرات کالاهای کشاورزی، از آسیب‌های مهمی به شمار می‌‎رود که بر این بخش وارد آمده است. همچنین می‌توان گفت یکی دیگر از مهمترین عوامل کاهش تولید در بخش کشاورزی، به دلیل خشکسالی و تغییرات اقلیمی است.
تورم‌های شکل گرفته در سال‌های اخیر باعث افزایش هزینه تولیدات کشاورزی شده و عدم سودآوری این بخش منجر به این شده که تولیدکنندگان تمایل کمتری به عرضه و تولید محصولات کشاورزی داشته باشند.