آمارها نشان می‌دهد طی یک سال اخیر به طور متوسط روزانه حدود 659 نفر از کشاورزان روستایی، کار کشاورزی را رها کرده‌اند. به بیان دیگر، تقریبا هر دو دقیقه (130 ثانیه) یک کشاورز روستایی، از این بخش خارج شده است...

سهم بخش کشاورزی از اشتغال کشور به عنوان یکی از بخش‌های مهم در رشد اقتصادی، طی سال‌های اخیر دستخوش تغییرات قابل توجهی شده که این تغییرات در بخش روستایی بیشتر به چشم می‌آید؛ به طوری که طی یک سال اخیر هر دو دقیقه یک کشاورز روستایی شغل خود را رها کرده است.
طبق آخرین گزارش فصلی مرکز آمار ایران از وضعیت بازار کار در بخش‌های مختلف اقتصادی، اشتغال در بخش کشاورزی دچار رکود شده و از تعداد فعالان این حوزه کاسته شده است.
آمارها نشان می‌دهد سهم بخش کشاورزی از بازار کار طی پنج سال اخیر حدود 3 درصد کاهش یافته و کشاورزان به بخش‌های صنعتی و خدماتی روی آورده‌‌اند. بررسی روند وضعیت اشتغال در بخش کشاورزی طی زمستان پنج سال اخیر نشان می‌دهد، سهم اشتغال بخش کشاورزی از بازار کار از 16 درصد در زمستان 1397 به حدود 13 درصد در زمستان 1401 رسیده است. این سهم در 18 سال پیش 20.8 درصد بود.
علت کاهش سهم اشتغال بخش کشاورزی در ایران می‌تواند به تحولات صنعتی و تکنولوژیکی در دهه‌های اخیر و البته تشدید مشکلات اقتصادی و در نتیجه بالا رفتن هزینه‌ها مربوط باشد. با توسعه صنایع و خدمات، فرصت‌های شغلی در دیگر بخش‌های اقتصادی نیز افزایش یافته است. همچنین، با توسعه تکنولوژی و مکانیزاسیون کشاورزی، نیاز به نیروی انسانی در این بخش کاهش یافته است.
آمارهای ترسناک از وضعیت کشاورزان روستایی
بررسی داده‌ها حاکی از آن است که وضعیت ریزش نیروی کار کشاورز در بخش روستایی بیش از 10 برابر بخش شهری است. به طور کلی برای مقایسه داده‌های بازار کار بهتر است که وضعیت اشتغال در هر فصل را با موقعیت مشابه خود در سال قبل از آن مورد بررسی قرار داد. از این طریق می‌توان اثر نوسانات فصلی بر بازار کار را محو کرد. در همین رابطه طی زمستان پنج سال اخیر حدود 61 هزار کشاورز شهری از این بخش بازار کار خارج شدند، در حالی که این میزان در روستاها بیش از 615 هزار نفر بوده‌ است.
طبق داده‌های مرکز آمار تعداد شاغلان کشاورز روستایی از 2 میلیون و 818 هزار نفر در زمستان 1397 به 2 میلیون و 202 هزار نفر در زمستان 1401 رسیده است.
به بیان دیگر طی پنج سال اخیر به طور میانگین سالانه 123 هزار کشاورز روستایی، کشاورزی را رها کرده‌اند. نکته بسیار تامل‌برانگیز این است که خروج روستاییان از شغل کشاورزی طی یکسال اخیر بسیار بالاتر از میانگین پنج‌ساله قرار گرفته، به طوری که از زمستان 1400 تا زمستان 1401 بیش از 237 هزار کشاورز روستایی، این شاخه از اشتغال را ترک کرده‌اند.
با احتساب آنچه بیان شد، در واقع می‌توان گفت طی یک سال اخیر، روزانه 659 نفر از کشاورزان روستایی، کشاورزی را رها کردند و به بیان دیگر، تقریبا هر دو دقیقه (120 ثانیه) یک کشاورز روستایی، از این بخش خارج شده است.
تغییر شغل کشاورزان روستایی در ایران به دلیل چندین عامل اتفاق می‌افتد. یکی از این عوامل، کمبود فرصت‌های شغلی در بخش کشاورزی است.
از سوی دیگر تغییرات آب و هوایی و خشکسالی باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی و کاهش درآمد کشاورزان شده است
عوامل دیگری نیز مانند کمبود منابع آبی، نبود سرمایه‌گذاری کافی در بخش کشاورزی و عدم توجه به توسعه پایدار در این بخش نیز باعث شده که بسیاری از کشاورزان روستایی به سمت شغل‌های صنعتی و خدماتی روی بیاورند.
همچنین، با توسعه تکنولوژی و مکانیزاسیون کشاورزی، بهره‌وری در این بخش افزایش یافته و نیاز به نیروی انسانی کاهش یافته است.
در نتیجه، تغییر شغل کشاورزان روستایی در ایران بر اساس شرایط اقتصادی و اجتماعی موجود ممکن است در آینده نیز ادامه داشته باشد.
ریزش نیروی کار در بخش کشاورزی در حالی رخ داده که طبق آخرین آمارهای مرکز آمار در پاییز 1401 شاخص مقدار تولیدات بخش کشاورزی نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل افت 7.1 درصدی داشته و رشد اقتصادی منفی را در این بخش رقم زده است.
با کاهش سهم اشتغال بخش کشاورزی و همچنین کاهش شاخص تولیدات این بخش، دولت و سازمان‌های مربوطه باید به توسعه کشاورزی پایدار و افزایش بهره‌وری در این بخش توجه ویژه‌ای کنند تا این بخش از اقتصاد کشور از بین نرود.