اقتصاد کشورهای مختلف جهان به سه دسته «اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی»، «اقتصاد مبتنی بر بهرهوری» و «اقتصاد مبتنی بر نوآوری» تقسیمبندی میشود.
در حال حاضر ایران در مرحله گذار از اقتصاد مبتنی بر منابع به اقتصاد مبتنی بر بهرهوری است و سهم اقتصاد دانشبنیان (مبتنی بر نوآوری) در کشور بسیار محدود است. در چنین فضایی، دولت باید راهبردهای صحیح و مناسب برای گذار سریع به اقتصاد دانشبنیان اتخاذ کند.
علی خزاعی
کارشناس اقتصادی:
اقتصاد کشورهای مختلف جهان به سه دسته «اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی»، «اقتصاد مبتنی بر بهرهوری» و «اقتصاد مبتنی بر نوآوری» تقسیمبندی میشود.
در حال حاضر ایران در مرحله گذار از اقتصاد مبتنی بر منابع به اقتصاد مبتنی بر بهرهوری است و سهم اقتصاد دانشبنیان (مبتنی بر نوآوری) در کشور بسیار محدود است. در چنین فضایی، دولت باید راهبردهای صحیح و مناسب برای گذار سریع به اقتصاد دانشبنیان اتخاذ کند. در سالهای اخیر شاهد رشد فزاینده شرکتهای دانشبنیان و نیز استارتآپهای عمدتاً مبتنی بر فناوری و خدمات بودهایم؛ شرکتهایی که با سرمایهای اندک و مبتنی بر ایدههای نوین جوانان تحصیلکرده شکل گرفته و به رشدی چشمگیر در مدت زمانی کوتاه دست یافتهاند.
شرکتهای دانشبنیان از استارتآپها شروع میشوند، اما میتوانند بهسرعت به شرکت های متوسط و بزرگ تبدیل شوند. برای توسعه فناوری کشور سبدی از استارت آپها، شرکت های نوپا، شرکتهای کوچک و متوسط و شرکتهای بزرگ درحوزه های دانشبنیان و شبکه هایی از انواع ارتباط و اتصال شرکتهای خرد و کوچک به متوسط و بزرگ لازم است.
در حال حاضر، سهم شرکتهای دانشبنیان در تولید ناخالص داخلی کشور، بسیار ناچیز و حدود نیم درصد است. هدفگذاری دولت این است که در 10 سال آینده و تا پایان سند چشمانداز این سهم به 10 درصد افزایش یابد که رقم بزرگی است. برای دستیابی به این هدف باید تعداد شرکتهای دانشبنیان و نرخ موفقیت آنها افزایش یابد. یکی از مزیتهای اصلی کشور، جوانان دانش آموخته دانشگاهی است؛ ایران از نظر دانش آموختگان رشته مهندسی در رده سوم جهان قرار دارد.
سالانه حدود یک میلیون و 200 هزار نفر (که اغلب دانش آموخته دانشگاهی هستند) وارد بازار کار میشوند، این در حالی است که دولت حداکثر توان ایجاد 700 هزار شغل در سال را دارد، به بیان دیگر، هر سال 500 هزار نفر به جمعیت بیکاران جامعه اضافه میشود.
از سوی دیگر، میزان سرمایۀ لازم برای ایجاد یک شغل پایدار توسط دولت 300 میلیون تومان است، در حالی که ایجاد هر شغل از طریق شرکتهای دانشبنیان حداکثر نزدیک به 100 میلیون تومان سرمایه نیاز دارد.
شعار در این حوزه میتواند بدین صورت باشد: «هر 10 دانشآموخته دانشگاهی، یک شرکت دانشبنیان». با تحقق این شعار، جریان افزایش سهم شرکتهای دانشبنیان در اقتصاد کشور شکل خواهد گرفت.
مشهورترین استارتآپ ایران «دیجیکالا » است که توانسته کل ایران را در بر گیرد و در زمینه فروش آنلاین با مشتریان تعامل بسیار خوبی داشته باشد.
در نیمه دوم سال 2015 هفته نامه اقتصاد «اکونومیست» در تازه ترین گزارش خود آماری از تحولات ایجادشده در ارزش دلاری شرکتهایی که به آن ها نوپا میگویند، ارایه داد.
اکونومیست در گزارش خود سه استارت آپ بزرگ ایرانی را براساس ارزش دلاری رتبه بندی کرده بود.
در این گزارش سه استارت آپ «دیجیکالا»، «آپارات» و «کافه بازار» به عنوان برترینهای ایرانی معرفی شدند.
استارتآپها که با مزیت کمبودن هزینه اولیه سرمایهگذاری در کسب و کارهای جهان شکل گرفتهاند، در ایران هم به همین دلیل مورد استقبال بسیاری از جوانان خلاق قرار گرفته اند؛ البته در معرفی و جایگاه سازی استارتآپها همیشه صحبت از ایدههای خلاق و کمهزینه بودن آغاز یک کسب و کار است. اما باید توجه داشت که استارت آپها هم مانند هر کسب و کاری با ورود سرمایهگذار و حمایتهای مختلف موفقیتهای بیشتری را به دست میآورند.
اگر برترین استارتآپهای جهان از نظر ارزش دلاری را بررسی کنیم پرواضح است که این استارتآپها در (مناطق جغرافیایی) شکل گرفته اند.
به عنوان مثال منطقه «دره سیلیکون» مهد رشد فناوری و کسب و کارهای حوزه آیتی است. نگاهی به برترین استارتآپهای این حوزه نشان میدهد که همگی در این منطقه رشد کردهاند. بررسیها نشان می دهد که در این منطقه، صنعتی به نام «صنعت کارآفرینی و سرمایهگذاری در استارتآپها» وجود دارد که وظیفه حمایت تمام و کمال از استارتآپهای حوزههای مختلف را به دوش میکشد. استان کرمان با توجه به وضعیت رو به رشد خود در حوزه صنعت که کارخانجات مادری همچون مجموعه مس سرچشمه، گلگهر سیرجان، کارخانجان فولادسازی و زیرساختهای کشاورزی را دارد می طلبد که بحث ایجاد استارتآپها در استان کرمان بیشتر مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد. وجود یک منطقه تحت عنوان « ZERO ZONE » که به فارسی ترجمه « منطقه صفر» میشود در کرمان میتواند باعث رشد و شکوفایی برای شرکتهای نوپا گردد.
« ZERO ZONE » میتواند یک منطقه در نزدیکی کرمان باشد و به جوانهایی که ایده خلاقانه دارند یک زمین به صورت رایگان با شرط تجاریسازی ایده خود داده شود.
« منطقه صفر» به این معنا است که متعلق به کسانی است که کار تجاری خود را میخواهند از صفر شروع کنند و شرط ورود به این منطقه باید حداکثر سن 25 سال و حداقل تعداد 2 نفر و زمان ورود به محصول و یا خدمت به بازار باید 3 سال باشد. در صورت ورود نکردن به بازار، زمین از گروه مربوطه که ایده خلاقانه داشته است پس گرفته میشود.در رابطه با ایده خلاقانه ای که توسط یک گروه کارشناسی تخصصی ابتدا بایست تایید شود.
باید یک اسپانسر از کارخانجات بزرگ استان کرمان آن ایده را حمایت کند. تا آن گروه که ایده خلاقانه خود را ارائه داده است بتواند با ریسک کمتری تجاری سازی طرح خود را دنبال نماید. در مالکیت زمین سهم تملک گروه ارایه دهنده ایده 60 درصد و تملک واحد صنعتی اسپانسر طرح 40 درصد بایست باشد و در صورت شکست پس از سه سال تمامی ملک از گروه و اسپانسر مالی طرح پس گرفته خواهد شد. به این طریق هم گروه ارایه دهنده ایده و هم اسپانسر در تکاپو برای تجاری سازی ایده خواهند شد. شرط ادامه انجام کار برای گروه و اسپانسر تکمیل ساختمان در «منطقه صفر» طبق نقشههای ارایه شده از طرف هیات مدیره «منطقه صفر» خواهد بود که هر کس به سلیقه خود ساختمانهای غیراستاندارد و اصولی در « منطقه صفر» ایجاد نکند.
« ZERO ZONE » میتواند یک منطقه برای رشد و پیشرفت جوانان با پتانسیل خلاقانه در استان کرمان گردد.
در صورتی که اگر این طرح بخواهد عملی گردد جزئیات و قوانین بسیار سنجیده و منطقی برای این کار باید تدوین گردد و در این مقاله تنها به اصول کلی کار اشاره شد. در هر صورت استان کرمان با وجود تعدد دانشگاههای زیاد و متجه آن دانشجویان زیاد و همچنین وجود صنایع مادر و واحد صنعتی به نسبت قوی میتواند بستر خوبی برای رشد افکار خلاقانه نسل جوان گردد و در این راستا همت اولیای امور استان کرمان و همچنین ایجاد بسترهای خلاقانه برای نسل جوان توسط آنها را میطلبد.