اقتصاد کرمان:محدودیت های پیش روی شهرداری کرمان در موضوع بودجه و تامین مالی می تواند مانع تحرک لازم در عمران شهری شود اما آیا راهی پیش روی شهرداری برای رهایی از محدودیت های مورد اشاره نیست؟ آیا شهرداری همه راه های ممکن برای افزایش سهم درآمد پایدار از مجموع درآمدهای شهری را آزموده و یا برنامه ای برای پیمودن این مسیرها و هدایت شهرداری به سمت منابع درآمدی دیگر در دستور کار قرار دارد؟....با سوالات و دغدغه هایی از این دست،پیش روی شهردار کرمان نشستیم . ماحصل این گفت و گو،پیش روی شماست:

دریکی از نشست های شورای شهر کرمان، یکی از اعضای شورا معتقد بود  که شهردار به برنامه‌ای که روز اول به شورا در مورد «تامین منابع مالی» برای شهر ارایه کرده، عمل نکرده است. این ذهنیت را برخی اعضای دیگر شورا و کسانی خارج از شورا و شهرداری هم دارند که شهردار در قبال خلق درآمد و تامین مالی برای شهرداری بیشترین مسوولیت را دارد.شما ولی در مصاحبه‌ای گفته بودید که عده‌ای تصور می‌کنند شهردار باید گنج پیدا کند.با در نظر داشتن مجموع این نظرات، چه دیدگاهی در مورد نقش و مسوولیت شهردار در این زمینه دارید؟
برنامه‌ای که شهردار در ابتدای کار به شورا ارایه می کند معمولا دارای شاخص کمی و کیفی نیست و صرفا دیدگاه‌های شهردار را در مورد اداره شهر بیان می‌کند. بنابراین در شرایط معینی با کمک اطلاعاتی که از شهرداری دارید برای تهیه شاخص‌های کمی و کیفی مطالعه صورت می‌گیرد. برنامه ارائه شده به شورای شهر در واقع دربرگیرنده اولویت‌های شهردار و دیدگاه او نسبت به اداره شهر است، فرض کنید اولویت شما ارتقا حمل و نقل عمومی بوده است، وقتی وارد کار عملی در این زمینه می‌شوید طبعا نیاز به اطلاعات دقیق دارید در حالی که قبلا مطالعاتی در حوزه حمل و نقل انجام شده ولی تاریخ مصرف این مطالعات گذشته است و اگر بخواهید مطالعات جدید انجام بدید ، شش تا هشت ماه زمان باید صرف مطالعات جدید ‌شود بنابراین مجبورید با اطلاعاتی که دارید تصمیماتی آنی و کوتاه مدت بگیرید تا مجال برنامه ریزی بلندمدت پیدا کنید؛ مثلا خرید اتوبوس جدید در حال حاضر با شرایط مالی شهرداری کرمان ممکن نیست پس تصمیم می‌گیرید اتوبوس‌ها را تعمیر کنید. خب ممکن است این تصمیم دقیقا برنامه‌ی ارائه شده به شورای شهر نباشد ولی یک برنامه موقت و در راستای همان برنامه ارایه شده است، یقینا برنامه اصلی پس از انجام مطالعات دقیق به دست می‌آید که اساسا نظام حمل و نقل شما چه باشد تا براساس آن حرکت کنید. این کار در حال اجرا است و در بقیه حوزه‌ها هم به همین ترتیب یا مطالعاتی وجود نداشته یا تاریخ مصرفش گذشته بوده. لذا مجبوریم در بخش های مختلف مطالعات را آغاز کنیم و تا تدوین برنامه نهایی هر بخش، تصمیمات کوتاه مدت بگیریم.

از زمانی که مسوولیت شهرداری را عهده دار شده اید چه نظام و انتظام مالی و درآمدی را در پیش گرفته اید؟رویکرد غالب در مجموعه شهرداری چه بوده است؟
در دوره‌ی جدید شهرداری سعی کردیم بر اساس برنامه‌ای که به شورا ارائه شده، نظام متوازنی را در شهرداری ایجاد کنیم، به این معنا که شهر باید در تمام حوزه‌ها حرکت کند.برای مثال در حوزه عمرانی تصمیم گرفتیم پروژه جدید و بزرگی تعریف نکنیم و پروژه‌های فعلی را با همین بضاعت مالی که داریم تمام کنیم و صرفا پروژه‌های خرد محلی را اجرا کنیم تا پروژه‌های کلان به اتمام برسند. نظام حمل و نقل را ارتقا دهیم، به حوزه فناوری شهرداری سر و سامان بدهیم و همه موارد را با هم پیش ببریم. اگر شهرداری‌های اصفهان وشیراز را نگاه کنیم می‌بینیم نظام‌های درآمدزایی شهر آنقدر به روز است که می‌شود هر سال موضوعات جدیدی را به آن اضافه کرد و در جهت درآمدزایی از آن استفاده کرد ولی در شهرداری کرمان لایحه درآمدی ما متعلق به 12 سال پیش است و هر سال درصد کمی به آن اضافه شده است در صورتی که می‌شد چندین آیتم به آن اضافه کرد ولی این کار انجام نشده است، در واقع ما می‌توانستیم ببینیم چه پتانسیلی در شهر وجود دارد تا شهرداری به ازای آن، فلان مبلغ را دریافت کند و این تبدیل به یک درآمد پایدار‌شود.مردم هم می‌توانستند به جای 10 آیتم 20 آیتم را بپردازند تا این یک روند عادی و نهادینه بشود.ایراد کار این جاست که حالا با یک حجم بالایی از افزایش قیمت مواجهیم و خب الان مقداری برای مردم سخت است که برای مثال تا دیروز پولی برای استعلام به شهرداری نمی‌دادند حالا باید پول بدهند. خب این لوایح سال قبل در حال بررسی و تصویب بود که امسال ثمره‌اش را می‌بینیم.اما در سال گذشته هم نمی‌شد دست روی دست گذاشت و تا لوایح تنظیم می‌شدند سال را از دست بدهیم لذا برنامه‌های موقتی در قالب تخفیف‌های ماهیانه را به شورا بردیم تا مردم را ترغیب به پروانه گرفتن کنیم . نکته جالب اینکه دقیقا از زمانی که برجام دچار مشکل شد و شرایط اقتصادی نامناسب شد یعنی از بهمن ماه سال 96 و ابتدای سال 97 ،شهرداری کرمان توانسته 20 تا 30 درصد افزایش درآمد داشته باشد که به نظر من دستاورد بزرگی است چرا که همزمان با اینکه لوایح در حال تنظیم بودند توانستیم درآمدمان را نیز افزایش دهیم. امسال به لحاظ اقتصادی حتی سال بدتری هم هست و هر اتفاقی که بیفتد و باعث شود سرمایه از حوزه مسکن خارج شود و به سمت دلار، سکه یا ماشین برود برای شهرداری‌ها آسیب است که این اتفاق متاسفانه در یک سال و نیم اخیر افتاده است و خب این درآمدهای ناپایدار شهرداری را کاهش می‌دهد.
کار دیگری که در شهرداری کرمان انجام شده که در بین شهرداری‌های کشور پیشگام است ، تغییر نظام بودجه‌ریزی شهرداری است که انرژی زیادی را از بدنه کارشناسی شهرداری می‌برد و ما خوشحالیم که این کار را کردیم، همزمان با این موضوع هم نیاز بود که اساسنامه‌ی سازمان‌ها عوض شود و برخی سازمان‌ها ادغام شود چون در سازمان‌های قبلی به لحاظ مقررات، طوری بود که شهرداری مجبور بود دو بار هزینه بیمه و مالیات را بپردازد که این مشکل حل شد. اقدام دیگر هم چارت جدید شهرداری است که در دستور کار قرار گرفت و معاونت‌ها با توجه به چارت جدید تغییر کردند. تمام این موارد از یک سیستم انرژی زیادی را می‌برد.
موضوع دیگری که در دست پیگیری است تنظیم برنامه 5 ساله شهرداری کرمان با کمک دانشگاه شهید باهنر است. یکی از اشکالات شهرداری کرمان نبود یک برنامه راهبردی جامع است ، برای مثال یک شهردار می‌خواهد مترو احداث کند و شهردار بعدی بی آر تی ، باید مشخص باشد در یک دوره 5 ساله شهرداری می خواهد به کجا برسد. این برنامه در حال تنظیم است که باید تا پایان سال 98 به اتمام و تصویب برسد.
در حوزه بافت تاریخی هم به دنبال تاسیس شهرداری بافت تاریخی هستیم که ساختمان آن آماده شده است و کار بسیار مهمی است چون بافت تاریخی یک محدوده هزینه‌بر است ممکن است در اولویت‌های منطقه یک دچار مشکل شود.
طرح جامع کرمان هم مهلتش به اتمام رسیده است که در حال پیگیری برای تنظیم مجدد هستیم.

در استان چه پتانسیل‌هایی برای تغییر هرچه بیشتر درآمدهای ناپایدار به پایدار برای شهرداری‌ها وجود دارد و آیا نسبت درآمد پایدار شهرداری کرمان به درآمدهای ناپایدار آن مشخص است؟
بله این درصد مشخص است ولی متاسفانه نسبت قابل توجهی نیست، شاید اتفاق دیگری که می‌بایست در سنوات قبل می‌افتاد و نیفتاده بود، موضوع ممیزی شهر کرمان است که در صورت اجرای این طرح عوارض شهروندان مثل فیش آب و برق به منازلشان ارسال می‌شد ولی این اتفاق نیفتاد و بخش عمده‌ای از بودجه با تکیه بر عوارض ساخت و ساز بوده که درآمد ناپایدار است. ما در حال پیگیری طرح ممیزی هستیم که امیدواریم تا پایان امسال اجرا شود. تا قبل از سال 98 حدود 15 درصد از درآمدهای شهرداری درآمد پایدار بوده است که با تغییرات صورت گرفته در لوایح و اجرای ممیزی در سال 98 می‌شود واقع بینانه‌تر در مورد این آمار گفت که چند درصد از درآمد شهرداری درآمد پایدار است ولی فعلا ناگزیریم که بر روی درآمدهای ناپایدار تکیه داشته باشیم. اگر بخواهیم به آن‌جایی برسیم که درآمدهای شهرداری پایدار شود باید کل هزینه اداره امور شهر تقسیم بر مجموع فعالیت‌ها شود. ضمن اینکه مالیات بر ارزش افزوده،عددی است که یک سومش متعلق به شهرداری‌هاست که در بودجه سال گذشته حدود 30 درصد است و 15 درصدی که گفتم فارغ از مالیات ارزش افزوده است که اگر بخواهیم با هم حساب کنیم تا امروز حدود 45 درصد درآمد شهرداری پایدار است. با لوایح جدید مالیات بر ارزش افزوده که در مجلس درحال بررسی است و سهم شهردرای‌ها در حال افزایش است و همینطور لوایح جدید شهرداری امیدواریم این عدد به 60 درصد برسد که نسبت مطلوبتری است.

مشخصا ردیف بودجه‌هایی که در بودجه جدید اضافه کرده اید، به چه موضوعاتی اختصاص دارند؟
در خصوص عوارض کسبه بر اساس ویژگی‌های خاص هر مورد این عوارض را فرموله کردیم، به عنوان مثال میوه فروشی های مختلف به دلیل شرایط متفاوتشان به یک اندازه عوارض نخواهند داد و با فرموله کردن عوارض، عوارض کسب وکار عادلانه‌تر خواهد شد. در خصوص عوارض ساخت و ساز هم آیتم‌های بیشتری اضافه کرده ایم.در خصوص بازدیدها و تمامی خدماتی که شهرداری به شهروندان می‌دهد هم آیتم‌هایی اضافه کرده ایم. این لوایح را با توجه به لوایح شهرداری‌های دیگر بررسی کردیم و با توجه به قیمت‎متناسب با شرایط خودمان بازنویسی کردیم. در معاونت‌های مختلف آیتم‌های زیادی اضافه شده است. ضمن اینکه در این آیتم‌ها فقط افزایش درآمد دیده نشده بلکه برای تسهیل خدمات هم موضوعاتی مطرح شده است مثل اینکه در بافت تاریخی ارائه خدمات به چه شکل باشد یا عوارض نوسازی در بافت فرسوده چطور باشد.

به واقعی شدن درآمد و هزینه‌های شهرداری اشاره کردید. وضعیت به لحاظ واقعی بودن آمار چگونه بوده و هست؟
در سال‌‌هایی که بودجه شهرداری 650 میلیارد تنظیم شده، درآمد 320 میلیارد بوده است؛ یعنی کمتر از نصف. در سال‌های 95 و 96 به خاطر قراردادهای خاتم و برای اینکه بتوانند قرارداد ببندند بودجه شهرداری را به صورت غیرواقعی افزایش دادند که اغلب قرارداد در 18 ماه هم تمام نشده و در سنوات مختلف پخش می‌شود ولی ما سعی کردیم بودجه را واقعی‌تر تنظیم کنیم که در سال 97 بودجه را 520 میلیارد در نظر گرفتیم که 100 میلیارد آن محقق نشد.البته پیشنهاد ما به شورا حدود 400 میلیارد تومان برای بودجه بود ولی به دلیل اینکه برخی پروژه‌ها شروع شده بود و مجبوریم سرفصلی در بودجه به آن‌ها اختصاص بدیم باید بودجه را افزایش می‌دادیم. امسال هم بودجه 545 میلیارد است که به نسبت بودجه پارسال افزایش چشم‌گیری ندارد. براساس قوانین وزارت کشور هم باید میانگین بودجه 3 سال اخیر شهرداری به عنوان بودجه هر سال لحاظ شود یعنی اگر 300 میلیارد بودجه هر سال شهرداری بوده است نمی‌شود یکباره تبدیل به 450 میلیارد شود چه برسد به 650 میلیارد.

اولویت‌های بودجه 98 شهرداری چه موضوعاتی بوده است؟
اولین اولویت ما پرداخت‌های حوزه نیروی انسانی است خصوصا در بخش خدمات یعنی کسانی که وظیفه نظافت و فضای سبز شهر را بر عهده دارند که سال گذشته در این حوزه، هر ماه باید 17 میلیارد هزینه می‌کردیم که امسال با توجه به افزایش‌ها به 23 میلیارد در ماه افزایش پیدا کرده است یعنی 5 میلیارد در هر ماه این افزایش اعمال شده است که این از اولویت های ما هست. در حوزه عمرانی هم اولویتمان اتمام پروژه‌های نیمه تمام بزرگ است و همینطور پروژه‌های کوچک‌تری که در مناطق تعریف شدند. دو سه پروژه خاص هم داریم که منابع دولتی دارند مثل پارک گردشگری وپارک شورا. پروژه پیاده راه سازی میدان ارگ هم که از منابع شهرداری است به عنوان پروژه‌های خاص اولویت دارند. ساختمان شهرداری مرکز هم  نیاز به تجهیزات دارد که در حال اجرا است. در حوزه سازمان‌ها نیازمند به نرم‌افزارهای برنامه ریزی مالی و شهرسازی هستیم که در حوزه اختیارات سازمان فاوای شهرداری کرمان است. در حوزه حمل و نقل هم 13 اتوبوس جدید خریداری شدند که 10 تای آن به حمل و نقل عمومی اضافه شدند. در سازمان فضای سبز هم موضوع تامین آب شرب را داریم که حفر چاه برای تامین این آب جزو اولویت‌های ماست. آرامستان جدید یکی از پروژه‌هایی است که در سال جدید نیازمندیم که به جای قابل قبولی برسانیم. در سازمان آتش نشانی هم به دنبال ایجاد دو ایستگاه آتش نشانی جدید هستیم. در سازمان ترافیک هم موضوع پایش تصویری را سال گذشته دنبال کردیم که در سال جدید هم ادامه دارد. در سازمان پسماند هم به دنبال بازسازی کارخانه تفکیک زباله هستیم که یک میلیارد تومان خرج دارد که به دنبال سرمایه گذار هم هستیم. در حوزه سازمان فرهنگی هم قطعا به دنبال توسعه خانه‌های فرهنگ و فرهنگسراها هستیم، همینطور مثل جشنواره نوبهار به دنبال ایجاد جشنواره تابستانی برای ارتقای گردشگری کرمان هستیم، همچنین شورای محلات هم امسال شکل می‌گیرد که یکی از اولویت‌های ما در بخش فرهنگی است.

عدم توازن در پرداخت حقوق در مناطق مختلف و اجرای پروژه‌ها در نواحی مختلف تا چه اندازه در سال 98 رفع می‌شود؟
خب ببینید همیشه توصیه می‌شد که شهرداری به دنبال «خزانه متمرکز» برود که چندین سال این اتفاق به تعویق افتاد ولی از سال 97 ما به دنبال این موضوع رفتیم و این اتفاق مبارکی برای شهر است، فرض کنید شهردار یک منطقه پول نداشت که پل سیدی را تمام ‎شد و خب این آبرو و اولویت مردم و شهرداری است در حالی که در همان زمان سایر مناطق در حال ساخت پارک بودند. وقتی خزانه متمرکز شد همه پول‌ها وارد حساب شهرداری شد؛ اولا برنامه‌ای ایجاد کردیم که تمامی حقوق‌ها به هم برسد برای مثال اتوبوسرانی حقوقش 4 ماه عقب بود، پسماند 2 ماه عقب بود، همه سازمان‌ها در حقوق اختلاف داشتند، رسمی و قراردادی هم با هم اختلاف داشتند. کاری که کردیم این است که الان همه در شهرداری باهم حقوق می‌گیرند و نیروهای شرکتی هم با توجه به تعهد پیمانکار،ما یک ماه از تعهدمان جلو هستیم و به روز حقوق‌ها را پرداخت می‌کنیم. این موضوع یک رضایتمندی را هم برای پرسنل شهرداری و هم پرسنل شرکتی به وجود آورده است. اتفاق خوب دیگر در بحث پروژه‌ها بود که خب ما می‌توانستیم با اولویت بندی بهتری پروژه‌های عمرانی بزرگ سطح شهر را به اتمام برسانیم. همینطور الان برای تعریف پروژه هم در مناطقی که بودجه کمتری داشتند کاملا شبیه مناطق پردرآمد هزینه می‌شود و توازنی بین 4 منطقه شهری کرمان به وجود آمده است.

از رویکرد انقباضی و کاهش هزینه‌ها صحبت کردید ، چقدر در کاهش هزینه‌ها موفق بوده اید؟
هزینه اضافی از یک پذیرایی شروع می‌شود تا مثلا در حوزه حمل و نقل که ماشین‌های فرسوده داشتیم، در سال گذشته حدود سی خودروی جدید و سبک خریدیم و حدود 55 خودروی فرسوده هزینه‌بر را حذف کردیم و سیاست را هم به سمت اجاره خودرو بردیم. از زمانی که بنده شهردار شدم با کمک آقای دادگر 270 نیرو بازنشست شدند که حدود ماهی 5 میلیون تومان برای شهرداری هزینه داشتند یعنی ماهی یک میلیارد و 400 میلیون تومان که البته ما همین حقوق را بابت سنوات‌شان می‌دهیم که ظرف یک سال تمام می‌شود و از سال بعد دیگه این مقدار را ماهیانه صرفه جویی خواهیم داشت. عمده کارهایی که سال قبل در شهرداری انجام شد، سعی شد که پیمانکار گرفته نشود و پرسنل شهرداری و با امکانات شهرداری کار را انجام دهند که صرفه جویی خوبی در این حوزه شد. در حوزه وسایل نقلیه سنگین که برای شهرداری هزینه‌بر است به دنبال واگذاری به بخش خصوصی هستیم مگر چند مورد خاص برای کارهای فوری که نیاز است شهرداری مالکیت داشته باشد. در سازمان اتوبوسرانی هم تعداد زیادی اتوبوس خوابیده بودند چون موتورشان ایرادی داشت که باید تعویض می‌شد و ما سعی کردیم با یک هزینه حدود 2 میلیارد تومانی 23 دستگاه اتوبوس سالم و قابل استفاده را بازسازی کنیم که اگر قراربود این تعداد اتوبوس ا خریداری کنیم باید 40 میلیارد هزینه می‌کردیم. بهشت زهرا هم کار ساده‌ای انجام شد که به نظر من بهره‌وری 3 برابر افزایش پیدا کرد، مشاوری که آرامستان جدید را طراحی می‌کرد اشتباهی کرده بود و سرانه مصرف قبر به ازای زمین را 18 متر در نظر گرفته بود که این عدد باید به6 متر کاهش پیدا کند. در ساختمان شهرداری مرکز هم فضاهای بلا استفاده‌ای وجود داشت که با اصلاح نقشه‌ها حدود 60 اتاق به ساختمان اضافه شد تا بتوانیم تمام معاونت‌ها و کمیسیون‌ها را به شهرداری مرکز ببریم که این اتفاق هم بهره‌وری را افزایش داده است.

سوال آخر اینکه چه نگاهی به جذب سرمایه گذار دارید؟ آیا بسته‌ های سرمایه گذاری برای ارائه وجود دارد؟
ببینید اتفاق بدی که بعد از حضور من در شهرداری افتاد موضوعات مربوط به برجام بود که می‌دانید این اتفاقات سرمایه گذاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و خب در سال گذشته نتوانستیم کار خاصی در حوزه سرمایه گذاری بکنیم و البته انرژی ما بر روی سر و سامان دادن به قراردادهای سرمایه گذارهای قبلی متمرکز بود.از سویی رفتار شهرداری با سرمایه گذاران در گذشته خیلی خوب نبوده که ما نیاز داریم یک اصلاح رویکرد و نگرش درون سازمانی هم در این زمینه انجام دهیم.البته افزایش یکباره و جهشی قیمت‌ها هم کار را برای سرمایه گذاری دشوار کرده. فرض کنید اگر در گذشته کسی در مورد سرمایه گذاری در بحث پسماند تردید داشت حالا که قیمت دستگاه زباله سوز چندبرابر شده انصرافش قطعی می شود.با این وجود با انجمن انبوه سازان استان، مذاکراتی را انجام داده ایم که انبوه سازان شهری را به صورت موردی تشویق کنیم و بتوانیم سرمایه گذاری های جدیدی را در سال آینده در کرمان داشته باشیم.