بررسی‌ها نشان می‌دهد بهترین وضعیتی که بازار کار اقتصاد ایران در 25 سال گذشته تجربه کرده، به سال های ابتدایی دهه 80 باز می‌گردد...

نرخ بیکاری در بیست و پنج سال گذشته نوساناتی را از سر گذرانده است که بررسی نظام‌مند آن ما را در تحلیل شرایط بازار کار یاری می‌کند.
در بازه های 79 تا 83 و 90 تا 92 کاهش نرخ بیکاری همراه با افزایش نرخ مشارکت بوده است و بنابراین می‌توان گفت که وضعیت بازار کار بهبود یافته است. به بیان دیگر می‌توان گفت در 25 سال گذشته بهترین وضعیت بازار کار اقتصاد ایران به سال های ابتدایی دهه 80 تعلق دارد.
با وجود کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در سال 89، جهش شدیدی در نرخ بیکاری ثبت شده است. افزایش نرخ بیکاری همزمان با کاهش نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از وخامت شرایط بازار کار است.
در سال های اخیر نیز تحت اثر تغییر تعریف مرکز آمار از نرخ مشارکت و شیوع کرونا، نرخ بیکاری شرایطی متفاوت از سایر سال های مورد بررسی داشته است.
در این گزارش به صورت مقطعی به مهم ترین برهه های زمانی نیروی کار پرداخته شده است.
نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی
افراد حاضر در سن کار که در حال حاضر سن 15 ساله و بیشتر را شامل می‌شود، بخشی از این افراد تمایل به کار کردن دارند که به این گروه جمعیت فعال اقتصادی گفته می‌شود. از تقسیم جمعیت فعال اقتصادی به کل جمعیت حاضر در سن کار نرخ مشارکت اقتصادی به دست می‌آید.
از این جمعیت فعال اقتصادی بخشی موفق به یافتن شغل نمی‌شوند که از تقسیم تعداد این افراد بیکار بر جمعیت فعال اقتصادی، نرخ بیکاری حاصل می‌شود. به بیان دیگر از نظر تعریف فنی کسی بیکار محسوب می‌شود که تمایل به کار کردن داشته و در جست‌وجوی شغل باشد، بر این اساس هرکسی که در جامعه کار ندارد، در محاسبات نرخ بیکاری آورده نمی‌شود.
در سال های 1376 تا سال 1398 افرادی جزو نیروی کار تلقی می‌شدند که 10 ساله یا بیشتر باشند. این معیار در سال 98 تغییر کرد و صرفا افراد 15 سال یا بیشتر جزو نیروی کار کشور به شمار آمدند.
نرخ بیکاری متاثر از متغیرهای متعددی شامل: رشد، بهره‌وری، سرمایه گذاری، عرضه و تقاضای نیروی کار، تورم و شرایط رقابت در عرصه بین المللی، تحریم ها و سایر عوامل است.
سال های ابتدایی دهه 80؛ بهترین وضعیت بازار کار
از سال 79 تا سال 83 روند نزولی در نرخ بیکاری مشاهده می‌شود که اتفاقا همراه با افزایش نرخ مشارکت بوده است. نرخ بیکاری در فاصله این سال ها از 14.3 درصد به 10.4 درصد در سال 83 افول کرد، این درحالی است که نرخ مشارکت نیز در همین بازه زمانی از 37.2 به 38.6 درصد رسیده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت کاهش نرخ بیکاری در این سال ها نتیجه بهبود شرایط بازار کار بوده است چرا که با وجود ورود افراد جدید به بازار کار، نه تنها این افراد دارای شغل شده‌اند بلکه قسمتی از بیکاران قبلی نیز توانسته‌اند برای خود کاری دست و پا کنند. به عبارت دیگر ورود افراد جدید به بازار کار نه تنها باعث افزایش بیکاری نشده بلکه نرخ بیکاری نیز کاهش یافته است، که این امر نشان از پتانسیل های بالای بازار کار در سال های مذکور دارد.
سال آغاز تحریم ها و ابتدای دهه 90
در سال 89 نیز نرخ بیکاری به طور ناگهانی 1.6 درصد جهش کرده و به 13.5 درصد رسید. اما همراهی این اتفاق با کاهش عرضه نیروی کار یا همان کاهش نرخ مشارکت همراه بود. در این سال نرخ مشارکت از 38.9 درصد افول کرده و به 38.3 درصد رسید.
در سال 90 الی 92 اوضاع کمی ثبات بیشتری یافت و دوباره نرخ مشارکت با افزایش 0.7 درصدی به 37.6 درصد رسید. نرخ بیکاری نیز کاهش چشمگیری را در این دو سال تجربه کرد و از 12.3 به 10.4 درصد کاهش یافت.
خروج آمریکا از برجام/ شیوع کرونا
در طول سال های مورد بررسی دو اتفاق مهم رخ داد که لازم است برای بررسی عرضه نیروی کار و نرخ بیکاری در نظر گرفته داشت تا بتوان واقع بینانه وقایع را شرح داد. اولین اتفاق تغییر تعریف جمعیت در سن کار بود که از سال 98 به بعد افراد بالای 15 سال جزو نیروی کار فعال محسوب می‌شدند. دومین اتفاق وقوع کرونا بود که منجر به خروج تعداد زیادی نیروی کار از بازار کار شد.
بنابراین در سال 97 و 98 علی رغم نرخ مشارکت منتشر شده که تحت تاثیر تغییر تعریف افراد در سن کار افزایش شدیدی یافت، تعداد افراد فعال در بازار کار همچنان حدود 27 میلیون نفر باقی مانده بود و کاهشی جزئی تجربه کرده بود. اما در سال 98 تا 99 شیوع کرونا منجر به خروج بیش از 1.4 میلیون نفر از بازار کار شد و همین اتفاق نرخ مشارکتی که تحت تاثیر تغییر "تعریف جمعیت در سن کار" افزایش یافته بود را شدیدا کاهش داد.
به گزارش اکو ایران، در نتیجه کرونا نرخ بیکاری نیز در فاصله سال های 98 و 99 کاهش شدیدی یافت. از سال 99 به بعد نرخ مشارکت تقریبا ثبات یافته است و نرخ بیکاری کاهش پیدا کرده است.