مطابق گزارش‌های مرکز آمار ایران، تعداد شاغلین کشور از ابتدای سال ۱۴۰۱ به بعد نسبت به زمان‌های مشابه خود در سال قبل با افزایش همراه بوده است. اما این افزایش چیزی جز روند طبیعی بازیابی مشاغل بعد از فروکش کردن خطرات همه‌گیری نبوده و نمی‌توان آن را به عملکرد مثبت اقتصاد ایران نسبت داد...

در آخرین گزارش اشتغال مرکز آمار، جمعیت شاغلان ۱۵ سال به بالای ایران در بهار سال جاری، ٧٢٨ هزار نفر بیشتر از این تعداد در فصل مشابه در سال قبل عنوان شده است. آیا این افزایش را می‌توان به حساب بهبود عملکرد اشتغال در اقتصاد ایران گذاشت؟
تغییرات اشتغال ایران پس از شیوع کرونا
بررسی آمار تغییرات فصلی اشتغال در ایران نشان می‌دهد که جمعیت شاغل در ایران اگرچه در سال گذشته افزایش یافته اما هنوز به مقادیر قبل از همه‌گیری کرونا نرسیده است. پیش از برآمدن ویروس کرونا و تاثیر مخرب آن بر بازار کار، تعداد شاغلان ۱۵ سال به بالا در ایران به ۲۴ میلیون و ۴۶۲ هزار نفر در فصل بهار، ۲۴ میلیون و ۷۵۱ هزار نفر در تابستان و ۲۴ میلیون و ۴۴۶ هزار نفر در پاییز ۱۳۹۸ رسیده بود. با شیوع کرونا آمار کار به شدت کاهش یافت و مشاغل زیادی از دست رفت.
 این آمار در زمستان ۱۳۹۹ به کمترین مقدار خود پس از شروع همه‌گیری رسید و تا ۲۳ میلیون و ۱۳۶ هزار نفر کاهش یافت. اما با واکسیناسیون گسترده و عادی‌تر شدن وضعیت جامعه، روند بازیابی مشاغل به تدریج آغاز شد. با این حال، تعداد شاغلان هنوز با آمار پیش از کرونا فاصله دارد.
آیا می‌توان افزایش آمار اشتغال پساکرونا را به بهبود عملکرد اقتصاد نسبت داد؟
با توجه به اینکه به دنبال شیوع بیماری مشاغل زیادی از دست رفته انتظار می‌رود با کاهش خطرات بیماری و بازگشت جوامع به حالت عادی بازیابی مشاغل به صورت طبیعی و بدون مداخله چندانی اتفاق بیافتد. بنابراین نمی‌توان آن را به عملکرد اقتصاد و مدیریت نسبت داد.
اگر بخواهیم ببینیم کشورهای مختلف چقدر در بازیابی اشتغال در دوران پساکرونا موفق بوده‌اند باید عملکرد آن‌ها را در مقایسه با یکدیگر مورد تحلیل قرار دهیم. کشورهایی که زودتر به آمارِ اشتغالِ پیش از کرونای خود برسند در بازیابی اشتغال عملکرد بهتری داشته و کشورهایی که بازیابی مشاغل از دست‌رفته در آن‌ها کندتر اتفاق بیافتد عملکرد ضعیف‌تری داشته‌اند. بنابراین برای ارزیابی وضعیت اشتغال کشورها در سال‌های پساکرونا بهتر است سرعت بازیابی مشاغل را در آن‌ها مورد ارزیابی قرار دهیم.
مقایسه بازیابی اشتغال در کشورها
برای مقایسه تغییرات آمار اشتغال در ایران با سایر کشورها ابتدا لازم است میانگین سالانه اشتغال در ایران را در سال‌های میلادی محاسبه کنیم. تعداد افراد شاغل ایران در سال ۲۰۱۹ (زمستان ۱۳۹۷ و بهار، تابستان و پاییز ۱۳۹۸) قبل از شروع کرونا ۲۴٫۲۴۳ میلیون نفر بود. این تعداد با شیوع همه‌گیری کاهش یافت و در سال ۲۰۲۱ به ۲۳٫۴۳۸ میلیون نفر رسید. سپس با تزریق گسترده واکسن و عادی شدن وضعیت جوامع بازیابی مشاغل آغاز شد و تعداد افراد شاغل ایران در سال‌ ۲۰۲۲ به ۲۳٫۶۵۰ میلیون نفر و در سال ۲۰۲۳ (زمستان ۱۴۰۱ و بهار ۱۴۰۲) به ۲۳٫۸۷۱ میلیون نفر رسید.
اگر این اعداد را در قالب درصد تغییرات آمار اشتغال نسبت به پیش از شیوع کرونا بیان کنیم، جمعیت شاغل در ایران هنوز در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به ترتیب ۲٫۴% و ۱٫۵% با آنچه پیش از کرونا محقق شده فاصله دارد.
بانک جهانی آمار جمعیت ۱۵ سال به بالا و نسبت افراد شاغل آن‌ها را در کشورهای مختلف در دسترس قرار می‌دهد. با ضرب این دو عدد در یکدیگر جمعیت شاغل در سایر کشورها نیز در دسترس قرار می‌گیرد. اگر تغییرات آمار اشتغال تمامی کشورهایی که داده‌های آن‌ها در بانک جهانی موجود است را با یکدیگر مقایسه کنیم به نتایج مهمی می‌رسیم.
تعداد شاغلان ایران در حالی در سال ۲۰۲۲ هنوز حدود ۲٫۴% با آمار قبل از کرونا فاصله دارد که ۸۵% از کشورهای جهان موفق شده‌اند از آمار اشتغال پیش از کرونای خود فراتر روند و آمار جهانی شاغلان ۲٫۷% بیشتر از مقدار قبل از همه‌گیری شده است.
در سال ۲۰۲۰ نخستین سال پس از شیوع کرونا آمار اشتغال در اکثر کشورهای جهان کاهش یافت. اما در سال ۲۰۲۱ بازیابی مشاغل در بسیاری از کشورها آغاز شد و تعداد شاغلین در کشورها افزایش یافت.
وضعیت بازیابی اشتغال ایران در سال ۲۰۲۲ شبیه کشورهایی نظیر ونزوئلا، مغولستان، آلبانی، کوبا، کرواسی، ترینیداد و توباگو، بلاروس، کلمبیا، مونته‌نگرو، پرو، چک، ارمنستان و … است. در این سال، به صورت تقریبی ۹۰% از اقتصادهای جهان از نظر بازیابی اشتغال در سال‌های پس از کرونا وضعیتی بهتر از ایران داشته‌اند.
نتیجه‌گیری
مطابق گزارش‌های مرکز آمار ایران، تعداد شاغلین کشور از ابتدای سال ۱۴۰۱ به بعد نسبت به زمان‌های مشابه خود در سال قبل با افزایش همراه بوده است. اما این افزایش چیزی جز روند طبیعی بازیابی مشاغل بعد از فروکش کردن خطرات همه‌گیری نبوده و نمی‌توان آن را به عملکرد مثبت اقتصاد ایران نسبت داد. آمار مشاغل در اکثریت قاطع کشورهای جهان در سال‌های پس از کرونا بازیابی شده و حتی از مقدارهای قبل از آن نیز فراتر رفته است. عملکرد اقتصاد ایران در بازیابی مشاغل از دست‌رفته در دوران کرونا در مقایسه با سایر کشورها جزو ضعیف‌ترین عملکردها در دنیا بوده است. قریب به ۹۰% از کشورهای جهان در بازیابی اشتغالِ پساکرونا عملکردی بهتر از ایران داشته‌اند.
به گزارش مجله تحلیلی دقیقه، آمار اشتغال در ایران به علت حضور کمرنگ زنان در اقتصاد به مراتب کمتر از متوسط جهانی است. این بررسی نشان می‌دهد که علاوه بر این واقعیت مهم که آمار اشتغال در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان به صورت کلی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست، در سال‌های اخیر نیز توانی برای بهبود آن به وجود نیامده است.