تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته در ایران می‌گویند دیگر نیازی نیست آمریکا یا ترکیه در رقابتی جهانی علیه پسته ایران کاری انجام دهند زیرا خودمان در داخل آنقدر آن را محکوم به شکست کرده‌ایم که به طور حتم با طرح‌هایی مانند شناسنامه‌دار کردن آن در مقابل رقیبان بین المللی‌اش به زمین بخورد...

ماجرا از آنجا آغاز شده که امسال که بعد از ۲ سال سرمازدگی، قطب پسته ایران و جهان در استان کرمان(رفسنجان و دیگر شهرستان‌های استان) محصول خوبی دارد، طرح شناسنامه‌دار کردن یا همان «کیو.آر.کد» برای صادرات آن در کنار برخی دیگر از محصولات کشاورزی الزامی شده؛ طرحی که مسئولان و کشاورزان می‌گویند برای پسته قابلیت اجرا ندارد زیرا عمده تولید این محصول برپایه خرده مالکی است و صادرکننده‌ای که از صدها باغدار چندین رقم محصول خریده و یکجا آماده صادرات کرده، چطور می تواند محصول هر باغ یا هر رقم را جداگانه شناسایی و شناسنامه‌دار کند؟
تازه این درحالی است که در بازار بین‌المللی چنین طرح هایی برای این محصول هنوز اجرایی نشده و در ایران، چیزی مطالبه شده که در جهان یا واردکنندگان پسته ایران، آن را مطالبه نکرده اند و نمی کنند زیرا صادرکننده و کیفیت محصول را خوب می‌شناسند؛ چه اینکه رقیبان ایران یعنی آمریکا و ترکیه که بزرگترین آنها هستند نیز این کار را انجام نداده اند و در عمل یعنی محصول خودمان را در رقابت با رقیبان جهانی‌اش محدود کرده‌ایم.
شروع این موضوع نیز به برگشت خوردن برخی محصولات گلخانه‌ای از کشور روسیه طی سال‌های اخیر بر می‌گردد که در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی طرح شناسنامه‌دار کردن برخی محصولات را با هدف شناسایی محصولات آلوده به سم در دستور کار قرار داده؛ اما طرحی که منطبق با شرایط و چگونگی تولید محصولات ارزیابی نمی‌شود؛ ضمن اینکه ابتدا زیرساخت های اجرایی چنین طرح هایی نیز آماده سازی نشده است.
حال در شرایطی که بعد از ۲ سال سرمازدگی شدید که تولید پسته رفسنجان را تحت تاثیر قرار داده و به شدت محدود کرده بود، امسال به لطف پروردگار محصول خوبی به دست آمده و برآوردها بالای ۲۰۰ هزار تن محصول پسته است با اجرای چنین طرح هایی، امیدها را نقش برآب کرده و باغداران و صادرکنندگان بسیار عصبانی و ناراحت هستند؛ مسئولان دولتی استان کرمان نیز در این زمینه بسیار گلایه دارند و خواهان تجدیدنظر هستند و آن را نیز دنبال می‌کنند؛ گرچه تاکید دارند چنین طرحی در عمل نیز عملیاتی نخواهد شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و چرایی مخالفت ها با این طرح به سراغ فرماندار شهرستان رفسنجان به عنوان قطب بزرگ و مهم پسته ایران و جهان رفته ایم؛ فردی که پیش از این مسئولیت، سال‌ها دبیرکل انجمن پسته ایران بود و در عرصه های کشاورزی نیز مدیریت کرده است و تخصص لازم را نیز فرای مسئولیتش در فرمانداری، در زمینه های تخصصی محصول پسته چه در حوزه تولید و چه صادرات این محصول دارد.
حسین رضایی فرماندار رفسنجان گفت: اصرار به اجرای اینگونه طرح ها(شناسنامه‌دار کردن یا QR code) که با ساختار صنعت پسته ایران همخوانی ندارد، علاوه بر اختلال در کل زنجیره ارزش افزوده، موجب هدررفت سرمایه فعالان صنعت پسته و تهدید اشتغال، معیشت و ارتزاق قشر تولیدکننده خرد ما است.
جنگ نابرابر پسته خندان ایران با آمریکا
وی افزود: تولید پسته این روزها در کشور رونق گرفته و ما در ۲۷ استان پسته کاری داریم که معیشت و ارتزاق پنج میلیون نفر از مردم کشور به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم با آن گره خورده است.
رضایی اظهارداشت: کشاورزان ۲سال گذشته به علت سرمازدگی و مشکلات اقلیمی محصولی برداشت نکردند اما امسال تولید کشور بیش از ۲۰۰ هزار تن پیش بینی شده، ضمن آنکه تولید آمریکا به عنوان رقیب ما نیز افزایش زیادی داشته است.
فرماندار رفسنجان درباره چرایی شکل گیری چنین طرح هایی بیان کرد: محموله های برگشتی محصولات گلخانه ای از کشور روسیه باعث شد که ردیابی سموم را در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی پیگیری کنند و در این زمینه یک راهکار برای شناسایی محموله های آلوده مطرح شد.
وی گفت: معاونت باغبانی و سازمان حفظ نباتات در حوزه وزارت جهاد کشاورزی طرح شناسنامه دار کردن محصولات این حوزه را بدون درنظر گرفتن شرایط خاص هر محصول اجباری کردند و این موضوع را به عنوان یک پیش شرط برای صادرات محصولات کشاورزی کشور در نظر گرفتند.
رضایی ادامه داد: معتقدم وقتی که ۸۰ درصد تولیدات پسته کشور به صورت خرده مالکی و بیش از ۴۰ قلم محصول پسته داریم، این امر شدنی نیست. تنوع ارقام پسته از جمله خراسان، دامغان قزوین، کرمان، فارس و یزد را داریم که بسیار متفاوت هستند.
حتی رقبا طرح شناسنامه‌دار کردن پسته را اجرا نکردند
وی افزود: اجرای این طرح در شرایطی است که حتی کشورهای رقیب ما هم طرح QR code را اجرایی نکردند و این طرح آرمان گرایانه است، حتی با ساختار صنعت مدرن پسته آمریکا نیز قابل تطبیق نیست.
فرماندار رفسنجان با تاکید بر اینکه رقبای ما هم برای پسته خود چنین هدفی را دنبال نمی کنند یادآور شد: این موارد نشان می دهد که اگر این طرح کارایی داشت، رقیب ما که بالای ۵۰۰ هزار تن امسال تولید دارد، آن را اجرا می کرد.
طرح QR code شکست می‌خورد
وی گفت: طرح شناسنامه دار کردن محصول پسته مثل بورسی کردن پسته است که ما همان زمان نیز اعلام کردیم این طرح شکست می خورد و الان در بورس ببینید چند کیلو پسته خرید و فروش می شود؟؛ این طرح نیز از الان شکست خورده است.
رضایی با تاکید بر اینکه ساختار صنعت پسته ایران خورده مالکی است تصریح کرد: ما فقط در شهرستان رفسنجان ۴۰ هزار بهره بردار در ۸۰ هزار هکتار زمین داریم که این محصولات در حد یک هکتار کشت می کنند.
وی ادامه داد: در حالی QR برای پسته تعیین شده که محموله های صادراتی باید حداقل به اندازه یک کانتینر ۲۴ تنی باشد، اما کدام یک از خرده مالکان ما بیش از ۲ تن پسته تولید می کنند؟ چگونه می خواهید یک بار را به صورت خرده فروشی و یک تا ۲ تن صادر کنید؟
فرماندار رفسنجان افزود: این وضعیت در حالیست که میانگین تولیدات مالکان ما زیر ۲ هکتار است و باغبانان ما حداقل چهار رقم پسته تولید می کنند. ضبط های پسته ما نیز نیمه مکانیزه کوچک یک تا ۶ تن است لذا طرح شناسنامه دار کردن پسته با ساختار این حوزه نیز همخوانی ندارد.
جهاد هنوز شاخص‌های سم ها را شناسایی نکرده
وی گفت: ۱۶۰ هزار قطعه باغ پسته در رفسنجان وجود دارد و اگر یک زمین آلودگی بالایی داشته باشد، وزارت جهاد کشاورزی هنوز شاخصه های تخصصی مثل psi و mrl مربوط به انواع سم ها را استخراج نکرده و هنوز باغدار ایرانی دقیق نمی داند هر نوع سم را چه زمانی در باغ خود سمپاشی کنند.
رضایی بیان کرد: حتی هیچ طرح تحقیقاتی را در این حوزه نداریم و زمانی که چنین اطلاعاتی در کشور وجود ندارد، چگونه می خواهید آلودگی باقی ماندن سموم را دفع کنید؟؛ تمامی این موارد نشان می دهد طرح شناسنامه دار کردن پسته با محصولات تولیدی ما سازگاری ندارد.
وی ادامه داد: عمدتا محموله‌های صادراتی ما در بسته های ۲۵، ۵۰، ۵۰۰ یا هزار کیلویی است و ۸۰ درصد تولید کنندگان ما تولیدات زیر ۲۵ تن دارند لذا خرده مالکان نمی توانند چنین کاری را انجام دهند.
فرماندار رفسنجان در پاسخ به اینکه چرا دولت اصرار بر چنین طرحی با این مشکلات دارد؟ یادآور شد: زمانی که نمی دانیم ساختار پسته ما خرده مالکی است و در برنامه ریزی و تصمیم گیری‌ها فکر می‌کنیم می توانیم مسأله آلودگی را رفع کنیم، اجرایی می شود.
طرحی که دنیا از ما نمی خواهد را اجرایی نکنیم
رضایی عنوان کرد: این طرح در گلخانه‌ها شاید پاسخگو باشد اما در باغ های خرده مالکانه پسته پاسخگو نیست و پیشنهاد می شود چیزی که دنیا از ما نمی خواهد ما آن کار را انجام ندهیم؛ دنیا صادرکننده و محموله صادراتی را می شناسند.
وی با اشاره به ارزش ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد ریالی هر کانتینر پسته گفت: کسانی که صادرات به اروپا را انجام می دهند بیشتر در این حوزه حساسیت دارند زیرا اگر یک کانتینر بازگشت بخورد یا امحا شود، بیشترین زیان متوجه صادرکننده است.
فرماندار رفسنجان ادامه داد: لذا ما دیگر در آن دخالتی نکنیم و به صادرکنندگان اجازه دهیم خودش صادرات را با طرف مقابل انجام دهد.
وی افزود: مساله شناسنامه‌دار کردن خشکبار، خرما و پسته داستان متفاوتی نسبت به دیگر محصولات کشاورزی دارد و با وجود ساختار خرده مالکی، اجرایی نیست و هیچ نفعی برای صنعت پسته ندارد.
کار را به بخش خصوصی واگذار کنیم
به گزارش ایرنا، رضایی ابراز داشت: باید کارهای دیگری انجام دهیم و کار را به بخش خصوصی، اتاق بازرگانی و انجمن پسته کشور که بازار دنیا را می شناسند، واگذار کنیم.
وی تاکید کرد: زمانی که کشورهای مقصد صادراتی همچون چین و هند QR code را از ما نمی خواهد، چه اصراری داریم که این طرح را اجرا کنیم؟؛ معتقدم ما باید برای مصرف داخلی خود این کار را انجام دهیم که این موضوع نیز در زمان فعلی مشکلی را رفع نمی کند.