بررسی‌ها نشان می‌دهد علی‌رغم حفظ سرعت بهبود فعالیت‌های اقتصادی در مهر 1402 نسبت به ماه قبل از آن، بخش ساختمان و تعاون از این پیشرفت جا مانده‌اند. همچنین مطالعات نشان می‌دهد هنوز مشکلات نهادی تولیدکنندگان در فرآیند تولید پابرجاست و آن‌ها را با مشکل تامین مواد اولیه و کاهش صادرات مواجه کرده است...

شاخص PMI یا «شاخص مدیران خرید» یکی از ابزارهای کاربردی برای سنجش فعالیت‌های اقتصادی و ارزیابی سیاستگذاری‌هاست که هر ماهه توسط  اتاق بازرگانی ایران منتشر می‌شود. این شاخص به وسیله پاسخ بنگاه‌های اقتصادی به پرسشنامه‌ای سه گزینه‌ای به دست می‌آید.
به‌طور کلی پاسخ‌دهندگان برای ارزیابی وضعیت بنگاه خود در ماه مورد بررسی نسبت به ماه گذشته‌اش، با سه گزینه روبه‌رو هستند. گزینه "بهتر شده" که با عدد 100 نشان داده می‌شود، گزینه "بدتر شده" که با عدد 0 نمایان می‌شود و عدد 50 نیز نماینده گزینه "تغییری نکرده" تلقی می‌شود.
به همین ترتیب با استفاده از وزن‌دهی به مولفه‌ها و همچنین میانگین پاسخ‌ بنگاه‌ها، عددی بین 0 تا 100 به دست می‌آید که شامخ نامیده می‌شود.
تفسیر شاخص PMI (مدیران خرید)
اگر شاخص مدیران خرید بالاتر از 50 باشد به معنای رونق و بهبود فعالیت اقتصادی بوده و اگر کمتر از 50 به دست بیاید به معنای بدتر شدن شرایط تولید نسبت به ماه گذشته است. همچنین اگر شاخص در ماه گذشته زیر 50 بوده و در ماه مورد بررسی فعلی نیز کمتر از 50 اما بالاتر از شاخص ماه گذشته باشد، از این اتفاق با عنوان کاهش شدت بدتر شدن شرایط اقتصادی یاد خواهد شد.
در مهر سال جاری 4 مولفه از 5 مولفه سنجش شامخ صنعت بهبود یافته‌اند
بررسی شرایط تولیدات در هر یک از بخش‌ها به وسیله 12 پرسش عمده صورت می‌پذیرد که از میان این تعداد، 5 مولفه مهم‌ترین و تاثیرگذارترین مولفه روی شامخ کل بخش تعاونی و صنعت هستند. این مولفه‌ها شامل بررسی "میزان سفارش مشتریان جدید"، "میزان فعالیت‌های کسب و کار"، "سرعت تولید و تحویل دادن سفارش"، "موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده" و "میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی" هستند.
بررسی این مولفه‌ها در بخش صنعت نشان می‌دهد شاخص موجودی مواد اولیه خریداری شده با نرخ 45.81 برای چهارمین ماه متوالی کاهش بوده و سرعت بدتر شدن آن نیز شدیدتر شده است. در مقابل مشاهده می‌شود 4 مولفه اصلی دیگر در بخش صنعت با افزایش شاخص مواجه بوده‌اند. به‌گونه‌ای که سفارش جدید مشتریان به 52.93، سرعت تولید و تحویل سفارش به 58.29، مقدار تولید محصولات به 53.38 و میزان استخدام نیروی انسانی به 52.78 رسیده است که تمامی این مقادیر در جایگاهی بالاتر از ماه گذشته خود قرار دارند، به عبارت دیگر سرعت بهبود یافتن این مولفه‌ها در بخش صنعت افزایش یافته است.
رونق اقتصادی در بخش صنعت
در نهایت با استفاده از ضرایب اهمیت هر یک از مولفه‌های مورد بررسی بخش صنعت مشاهده می‌شود شاخص PMI از شهریور سال جاری با مقدار 50.62 افزایش یافته و به 53.11 رسیده که نشان از افزایش سرعت بهبود فعالیت اقتصادی در این بخش دارد.
ارزیابی رونق فعالیت‌های اقتصادی صنعت در مهر 1402 در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته نیز نشان می‌دهد که سرعت بهبود مولفه‌های مورد بررسی این بخش افزایش یافته است. طبق داده‌ها شاخص کل صنعت در مهر 1401 حدود 51.66 به ثبت رسیده بود درحالیکه در مهر سال جاری سرعت بهبود افزایش یافته و به 53.11 رسیده است.
کاهش سرعت بهبود در فعالیت‌های گروه ساختمانی
ساختمان نیز یکی از زیربخش‌های گروه صنعت در تولید ناخالص داخلی است. مولفه "میزان فعالیت‌های انجام شده" در گروه ساختمان پراهمیت‌ترین مولفه میان سایر مولفه‌هاست به‌گونه‌ای که شاخص کل این گروه معادل شاخص این مولفه قرار دارد.
 بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص مدیران خرید در بخش صنعت حدود 51.69 در مهر 1402 به ثبت رسیده که در مقایسه با شهریور با نرخ 55.38 در جایگاه پایین‌تری قرار دارد. این پدیده به معنای بهبود فعالیت‌های اقتصادی در بخش ساختمان در مهر 1402 است اما کمتر بودن میزان آن نسبت به شهریور به معنای کاهش سرعت رونق فعالیت‌های اقتصادیست.
نشانه‌های رکود در بخش تعاون
 آمارها نشان می‌دهند تمامی 5 مولفه اصلی بخش تعاون در مهر 1402 دچار افت قابل توجهی نسبت به شهریور شده‌اند. این شاخص با توجه به شرایط تولید شرکت‌های تعاونی استخراج می‌شود.
بر اساس داده‌ها شاخص مورد بررسی برای مولفه "میزان فعالیت‌های کسب و کار" به 47.78 رسیده است. به همین ترتیب شاخص PMI برای مولفه‌های "سفارش جدید مشتریان" به 45.56، "سرعت تولید و تحویل سفارش" به 48.15 و "موجودی مواد اولیه" به 47.04 رسیده است. با توجه به اینکه شاخص مولفه‌های مذکور در شهریور 1402 بالاتر از 50 ثبت شده و به عبارت دیگر رو به بهبود بوده است، افت شاخص مدیران خرید در مهر سال جاری به زیر 50 درصد به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه گذشته است.
 در این میان تنها مولفه از میان مولفه‌های اصلی که با بهبود مواجه بوده، "میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی" با شاخص 53.7 بوده که این مولفه نیز در مقایسه با شهریور در جایگاه پایین‌تری قرار دارد و به عبارت دیگر سرعت بهبود آن کاهش یافته است.
با این تفاسیر بررسی‌ها نشان می‌دهد در نهایت شاخص PMI برای کل بخش تعاون از 52.47 در شهریور به 48.28 کاهش یافته است. به بیان دیگر نه تنها روند بهبود قبلی در این حیطه قابل تکرار نبوده بلکه شرایط اقتصادی به سوی وخیم‌تر شدن در این حوزه حرکت کرده است.
شامخ در کل اقتصاد، حفظ سرعت بهبود در فعالیت‌های کل اقتصاد
شاخص ترکیبی مدیران خرید از ترکیب شامخ‌های بخش‌های مختلف اقتصادی به وجود آمده است. به‌طور کلی مشاهده می‌شود مقدار شامخ کل اقتصاد در مهر 1402 در نرخ 54.15 قرار گرفته است. با توجه به اینکه شامخ ترکیبی کل اقتصاد در شهریور نیز 54.34 واحد به ثبت رسیده بود می‌توان عنوان کرد که کل اقتصاد طی مهر ماه تقریبا با سرعت مشابه در شهریور، درحال حرکت به سوی رونق بوده است.
همچنین مشاهده می‌شود شامخ مهر امسال حاکی از بهبود نسبت به شهریور 1402 است درحالیکه شامخ مهر 1401 نسبت به شهریور سال مذکور تقریبا بدون تغییر باقی مانده بود.
اصلی‌ترین مشکلات تولیدکنندگان در مهر 1402
بر اساس بررسی‌ها علی‌رغم روند بهبود شرایط تولید در اقتصاد، آمار‌ها نشان می‌دهد که تولیدکنندگان با مشکلاتی اساسی نیز درحال دست و پنجه نرم کردن هستند. اصلی‌ترین مشکلات تولیدکنندگان در مهر 1402 شامل کاهش صادرات بخش تولید در اثر پیمان‌سپاری ارزی و محدودیت در تامین مواد اولیه درنتیجه کمبود نقدینگی و مشکل تامین ارز و تسهیلات بانکی می‌شوند.
به گزارش اکوایران، همچنین استمرار مشکلات مربوط به قانون‌گذاری‌های ناگهانی که مخل پیشبینی‌های تولیدکنندگان است و نظرات غیرکارشناسی از سوی گمرک، وزارت سمت و بورس موجب مشکلاتی جدی برای فعالیت تعداد قابل توجهی از شرکت‌ها شده است.