درهای باغ ۴۰۰ ساله بیرم‌آباد کرمان با وجود گذشت حدود هشت سال از آغاز مرمت و بازسازی هنوز به روی گردشگران باز نشده و باوجود دستور و تاکید مسئولان بر فراهم شدن امکان بازدید، دورنمای روشنی هنوز از تحقق این امر دیده نمی‌شود...

نام کرمان که به زبان می‌آید در اذهان اغلب افراد به عنوان یک استان کویری و خشک متصور می‌شود، اما تعداد زیادی باغ زیبا و باصفا در این خطه به مدد ابداع متفکرانه و خلاقانه قنات توسط نیاکان ما، احداث شده که نشان از تلاش و ذوق مردمان این دیار دارد و مهمترین آنها باغ شاهزاده ماهان است که یکی از آثار ثبت شده جهانی استان نیز به شمار می‌رود.
البته برخی از باغ‌های کرمان که جزو آثار ارزشمند میراث فرهنگی این منطقه کهن محسوب می‌شوند، به دلایل متعددی در حال تخریب و از بین رفتن هستند که با مرمت و بهسازی هرکدام به عنوان یک جاذبه گردشگری و تاریخی می‌توانند به رونق چرخ گردشگری استان کمک کنند.
یکی از باغ های مشهور شهر کرمان باغ بیرم‌آباد است که در زمان حکومت شاه اسماعیل صفوی و توسط بیرام بیگ افشار حاکم وقت کرمان در مساحت چهار و نیم هکتار در شرق شهر کرمان احداث شده و قدمتی چهارصد ساله دارد؛ این اثر هشتم اسفند ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
معماری باغ بیرم‌آباد شبیه سایر بناهای عصر صفویه و تلفیقی از سازه های فاخر، گیاه، درخت و آب در آن به کار رفته که همین موضوع این باغ را به یکی از زیباترین باغ های کرمان بدل کرده است.
این باغ براساس وقف‌نامه، در زمان قاجاریه توسط چهار تن از فرزندان قلی بیگ به آستان قدس رضوی واگذار شده تا فعالیت های مختلفی در آنجا انجام شود و ثمره آن نیز به حرم رضوی برگردد، اما به دلیل کم‌توجهی و آسیب‌های ناشی از وقایع جوی و طبیعی رو به تخریب نهاده و درختان سر به فلک کشیده و سرسبز آن در معرض خشکیدگی قرار گرفته بود.
آخرین مرمت در باغ بیرم‌آباد به بیش از ۲ دهه قبل بر می‌گردد که حصار آن شامل برج‌ها و دیوارهای اطراف در سال ۱۳۸۰ از سوی میراث‌فرهنگی مرمت شد.
عزم جزم برای احیای باغ بیرم آباد
اما پس از تجربه موفق مرمت و بازسازی باغ فتح آباد در حاشیه شهر اختیارآباد شهرستان کرمان طی سال های اخیر، علیرضا رزم‌حسینی استاندار وقت کرمان در مهر سال ۱۳۹۴ از برنامه مرمت باغ بیرم‌آباد نیز خبر داد تا این ظرفیت خاموش و فراموش شده تفریحی و گردشگری شهر کرمان زنده و احیا شود.
وی وعده داد: براساس برنامه ریزی های انجام شده و اخذ مصوبه از آستان قدس رضوی، این باغ در سه فاز طی یک سال مورد بازسازی قرار می گیرد و به مرکزی برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل می شود.
اواخر سال ۱۳۹۹ نیز معاون میراث ‌فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان از پیشرفت ۹۰ درصدی مرمت این باغ خبر دادو همان زمان بیان کرد: مراحل پایانی مرمت باغ بیرم‌آباد با حمایت آستان قدس رضوی و نظارت اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان در حال انجام است. مجتبی شفیعی اظهارداشت: این باغ پس از مرمت کامل در قالب کاربری‌های مرتبط با صنعت گردشگری احیا می‌شود و در فهرست جاذبه‌های گردشگری این استان قرار می‌گیرد.

انتظار بی پایان هشت ساله
اما در حالی که علاقه‌مندان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری همچنان در انتظار بازگشایی درهای باغ بیرم‌آباد بودند و هستند، با گذشت هشت سال از آغاز مرمت این بنای تاریخی هنوز گشایشی برای بهره‌برداری از باغ صورت نگرفته است.
وعده وزیر نیز بر زمین ماند
حتی هفتم آبان سال ۱۴۰۱ عزت الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که به کرمان آمده بود، در بازدید از باغ بیرم آباد وعده داد که شخصا با آستان قدس رضوی مذاکره خواهد کرد تا درهای این مجموعه به روی عموم باز شود. وی تاکید کرد: با کشیدن حصار در قسمت‌های در حال مرمت، می توان شرایطی را فراهم کرد که مردم بتوانند از این مجموعه زیبای گردشگری در شهر کرمان بازدید کنند.

اما ۱۳ ماه از سخنان وزیر میراث فرهنگی می‌گذرد، شهروندان همچنان از کنار این باغ تاریخی می‌گذرند، تنها برج و باروی آن را از بیرون می‌بینند و هنوز راهی برای ورود و بازدید از باغ بیرم‌آباد پیدا نشده است.
شرایط بازدید عمومی به لحاظ فنی فراهم است
آنطور که معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با اجرای کارهای مرمتی که توسط آستان قدس رضوی و نظارت میراث فرهنگی در باغ بیرم آباد انجام شده، این اثر تا حد زیادی آماده بازدید و بهره برداری است و به لحاظ کارشناسی و نظر فنی، باغ شرایط بازدید عمومی را دارد.
شفیعی افزود: البته کارگاه های مرمتی در بخش هایی از این بنا هنوز برپاست که همین موضوع برای گردشگران و افراد می تواند جاذبه ایجاد کند و بهانه‌ای برای ورود بازدید کنندگان باشد.
وی تاکید کرد: چون مدیریت بهره برداری باغ بیرم آباد در اختیار آستان قدس رضوی است، آنها باید شرایط بازگشایی و بهره برداری را فراهم کنند.
به گزارش ایرنا هرچند میراث فرهنگی مرمت باغ تاریخی بیرم آباد را در مرحله‌ای می‌داند که شرایط بهره برداری و بازدید از آن برای گردشگران و بازدیدکنندگان به لحاظ فنی آماده شده است، اما مسئولان آستان قدس رضوی در استان هنوز مرمت باغ را ناتمام می دانند.
در پیگیری هایی که از مسئولان تولیت آستان قدس رضوی برای اطلاع از چرایی بسته ماندن درهای باغ بیرم آباد انجام شد، این مسئولان تا زمان انتشار این گزارش حاضر به پاسخگویی نشدند و هرگونه اظهار نظر را منوط به طی مراحل اداری و کسب مجوزها از آستان قدس رضوی در مشهد منوط دانستند. ایرنا در عین حال آمادگی دارد توضیحات آستان را منتشر کند.
باغ بیرم آباد جدا از اهمیت تاریخی و زیبایی محیطی و بصری بناهای داخل آن، به واسطه قرار گرفتن در منطقه‌ای باستانی و نزدیکی به اماکن بسیار باارزش تاریخی همچون قلعه دختر، قلعه اردشیر و عمارت تخت دریا قلی بیگ می تواند در جذب گردشگران بسیار موفق عمل کند اما به طول انجامیدن مرمت و همچنین تعلل در بازگشایی باغ بیرم آباد توسط مالک، ضمن اینکه عموم علاقه مندان و گردشگران را از این جاذبه با ارزش تاریخی و گردشگری محروم می کند، با وجود هزینه‌کرد قابل توجه برای مرمت باغ، خطر استهلاک و فرسودگی مجدد این بنا را نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد.