روند کاهشی آب رودخانه‌های ایران

محققان دانشگاه تهران پس از بررسی جریان رودخانه‌های ایران در رودخانه‌هایی که بیش از ۳۰ سال داده داشتند، درصد کاهش میانگین سالانه جریان رودخانه‌ها در ایستگاه‌های هیدرومتری مورد بررسی را اندازه‌گیری کردند.
دکتر روح‌اله نوری، استادیار دانشکده‌های محیط زیست و حکمرانی دانشگاه تهران که سرپرستی این پژوهش را برعهده داشته است، گفت: با بررسی جریان رودخانه‌های ایران در رودخانه‌هایی که بیش از ۳۰ سال داده داشتند، دریافتیم که طی این ۳۰ سال، روند میانگین سالانه جریان رودخانه‌ها در ۵۶ درصد از ایستگاه‌های هیدرومتری مورد بررسی کاهشی بوده است که این مقدار در مقایسه با رودخانه‌های بزرگ دنیا بیش از ۲.۵ برابر است.
وی افزود: طی این مدت، کاهش جریان منجر به تبدیل برخی از رودخانه‌های دائمی به رودخانه‌های فصلی و همچنین تبدیل بسیاری از رودخانه‌های فصلی به مسیل شده بود. در بررسی عوامل تأثیرگذار بر افت جریان رودخانه‌ها مشخص شد که عوامل انسان‌ساخت سهم غالب را نسبت به عوامل طبیعی مانند بارش دارند.
استادیار دانشکده‌های محیط زیست و حکمرانی دانشگاه تهران، خاطرنشان کرد: احداث سدها و توسعه فعالیت‌های کشاورزی از جمله عوامل انسان‌ساخت مؤثر در کاهش جریان رودخانه‌ها طی دوره مورد بررسی بود. همچنین بهره‌برداری بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی که منجر به افت شدید سطح آب در دوره مورد بررسی شده بود، عملاً نقش آب زیرزمینی به عنوان تغذیه‌کننده رودخانه‌ها را به عاملی برای تخلیه آب از آن‌ها تبدیل کرده بود.
وی تصریح کرد: کاهش جریان آب رودخانه‌ها نتایج ناخوشایندی برای بسیاری از پیکره‌های آبی کشور به همراه داشته است که نمونه بارز آن خشک شدن یا در معرض خشک‌شدگی قرار گرفتن بسیاری از دریاچه‌ها، تالاب‌ها و دیگر پهنه‌های آبی و همچنین عدم پر شدن کامل مخازن سدها (خصوصاً در دو دهه گذشته) بوده است.