از سراب تا واقعیت

مرکز پژوهش‌های مجلس در یکی از تازه‌ترین گزارش‌های خود وضعیت عدالت آموزشی در ایران را مورد بررسی قرار داده است. بر اساس این گزارش دهک‌های بالا نسبت به دهک‌های پایین از وضعیت آموزشی بهتری برخوردارند و این وضعیت آموزشی بهتر در نهایت جوانانی که در خانواده‌های ثروتمندتر قرار دارند را به جایگاه‌های بالاتر کاری و اجتماعی می‌رساند.
به عبارتی آمارها نشان می‌دهد ترازوی عدالت آموزشی در ایران به نفع خانوارهای با درآمد بیشتر سنگینی کرده و دسترسی آموزشی بیشتری را برای جوانانی که در این خانوارها زندگی می‌کنند، ایجاد می‌کند.
درآمد بیشتر؛ تمایل به تحصیل بیشتر
بررسی های آماری نشان می‌دهد از میان جوانانی که در خانواده‌های کم‌درآمد در دهک اول و دوم زندگی می‌کنند ۲۷.۲ درصد تحصیل دانشگاهی‌ را تجربه کرده‌اند. این در حالی است که این نرخ در دهک سوم و چهارم به ۳۸.۹ درصد و در دهک‌های پنجم و ششم به ۴۰ درصد می‌رسد. به عبارتی تا دهک ششم همچنان کمتر از نصف جوانان مشغول تحصیل دانشگاهی هستند.
با افزایش درآمد خانوارها، جوانانی که در این خانواده‌ها زندگی می‌کردند به مرور تمایل بیشتری به تحصیل نشان داده‌اند. نرخ تحصیل در جوانان خانوارهای دهک هفتم و هشتم معادل ۵۰.۸ درصد بوده و همین نرخ برای دهک نهم و دهمی‌ها معادل ۵۶.۹ درصد بوده است. به عبارتی در ثروتمندترین گروه درآمدی کشور به ازای هر ۱۰۰ جوان، حدود ۵۷ نفر تحصیل دانشگاهی را تجربه کرده است.
به بیان ساده‌تر می‌توان گفت تمایل جوانانی که در خانواده‌های پردرآمد قرار دارند به تحصیل بیشتر است و هرچه درآمد خانوارها کاهش می‌یابد جوانان آن‌ها تمایل کمتری به تحصیل دانشگاهی پیدا می‌کنند و از همین طریق این جوانان بخش زیادی از فرصت شغلی آینده خود را از دست می‌دهند.
کنکور ثروتمندان
همانطور که گفته شد جوانانی که در خانواده‌های با درآمد بالاتر زندگی کردند بیشتر از سایرین تحصیلات دانشگاهی داشته و تمایل بیشتری را به تحصیل نشان داده‌اند.
بررسی آمارهای کنکور سراسری نیز حاکی از آن است که افرادی که در خانوارهای دهک نهم و دهم هستند نسبت به سایر دهک‌ها رتبه کشوری بهتری در کنکور سراسری به ثبت رسانده‌اند. طبق این آمار رتبه کنکور زیر ۳هزار که مربوط به دانشگاه‌های خوب کشور است بیشتر توسط جوانان در خانوارهای پردرآمد اشغال شده است. طبق این آمار سهم دهک نهم و دهم درآمدی از رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور معادل ۵۴ درصد است. این نسبت در دهک هفتم و هشتم معادل ۲۱.۱ درصد و در دهک پنجم و ششم معادل ۱۳.۹ درصد بوده است. همچنین سهم دهک سوم و چهارم از بهترین قبولی‌های کنکور ۷.۶ درصد و سهم دهک اول و دوم (فقیرترین گروه درآمدی جامعه) ۳.۴ درصد بوده است.
به عبارتی در خانوارهای کم درآمد تمایل به دانشگاه کمتر است و از طرفی از میان کسانی که وارد دانشگاه می‌شوند احتمال قبولی در دانشگاه‌های خوب کشور پایین‌تر است. اگر قبولی در دانشگاه‌های تراز اول کشور یک معیار از موفقیت در آینده محسوب شود جوانانی که در خانوارهای کم‌درآمد زندگی می‌کنند حتی پس از ورود به دانشگاه هم احتمال موفقیت پایین‌تری نسبت به سایرین دارند.
لذا در گام اول جوانانی که در فقر به سر می‌برند به دلیل تمایل کمتر به دانشگاه یک سری فرصت‌ها را از دست داده و در گام دوم در میان کسانی که در کنکور شرکت می‌کنند و به دانشگاه می‌روند اکثریت فرصت استفاده از دانشگاه‌های تراز کشور را از دست می‌دهند.
یک سوم جمعیت دانشگاه‌ها در دست پردرآمدها
سومین بررسی آماری تصدیقی بر دو آمار پیشین است. در این بررسی سهم گروه‌های درآمدی از جمعیت دانشجویان مورد ارزیابی قرار گرفته است. طبق این آمار ۳۶.۹ درصد از دانشجویان کشور جزو دهک نهم و دهم هستند. در رتبه بعدی دهک هفتم و هشتم قرار داشته که ۲۴.۵ درصد از این جمعیت را به خود اختصاص داده‌اند.
به گزارش اکوایران،این روند نزولی گروه درآمدی و سهم ادامه پیدا کرده و در دهک‌های پنجم و ششم سهم کمتری معادل ۱۷.۷ درصد را تشکیل می‌دهند. همچنین می‌توان مشاهده کرد سهم دهک سوم و چهارم از جمعیت دانشجویان ۱۳.۸ درصد است. کمترین سهم گروه‌های درآمدی از جمعیت دانشجویان متعلق به دهک اول و دوم بوده و بر اساس داده‌ها سهم این گروه معادل ۷.۱ درصد است. به عبارتی به ازای هر ۱۰۰ نفر دانشجو در کشور تنها ۷ نفر متعلق به کم‌درآمدترین طبقه خانوارها است.
این بررسی به خوبی نشان می‌دهد وضعیت عدالت آموزشی در ایران به نفع طبقه ثروتمند بوده و کفه ترازو همواره به سمت آن‌ها سنگینی کرده است. لذا می‌توان گفت با افزایش درآمد در کشور تمایل به تحصیل در دانشگاه و رتبه کنکوری بهتر خواهد شد. در نتیجه احتمال اشتغال و موفقیت در آینده برای جوانانی که در خانوارهای پردرآمد زندگی می‌کنند بیشتر خواهد بود.