در یک همایش تخصصی سهم اندک کسبوکارهای خانوادگی از اقتصاد ایران بررسی شد. محسن جلال پور رئیس اسبق اتاق ایران در این همایش گفت: آنچه در دهه‌‌‌های گذشته رخ داده است ممانعت از توسعه کسبوکارهای خانوادگی بوده است...
اولیــن همایش ملی کسب و کــارهای خـانـوادگی، توسط انجمن ترویج کسب و کارهای خانوادگی و با حمایت اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی ایران و تهران در سالن میرمحمدصادقی اتاق ایران برگزار و در این همایش توافق‌هایی مبنی بر ایجاد شورای مرکزی کسبوکارهای خانوادگی در اتاق ایران و راه‌‌‌اندازی مراکز استانی آن در اتاق‌‌‌های سراسر کشور، صورت گرفت. همچنین مقرر شد اتاق تهران به عنوان پیش‌‌‌قدم در بین اتاق‌‌‌های استانی، اولین مرکز کسب و کارهای خانوادگی را تاسیس کند. در ابتدای همایش، سعید جابرانصاری، رئیس هیات مدیره انجمن ترویج کسب وکارهای خانوادگی با بیان اینکه در سراسر جهان کسب و کارهای خانوادگی، ستون فقرات بخش خصوصی هستند، تا آنجا که ۷۰درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را به خود اختصاص می‌‌‌دهند، گفت: در ایران این رقم به ۲۰درصد هم نمی‌‌‌رسد. وی با بیان اینکه بالغ بر ۴۰سال است که موضوع کسب و کارهای خانوادگی جنبه علمی پیدا کرده و وارد دروس دانشگاه‌‌‌ها شده‌اند، افزود: در این سال‌‌‌ها جایگاه کسب و کارهای خانوادگی را نادیده گرفتیم و در ابتدای انقلاب بسیاری از آنها را از بین بردیم و در این بین نبود اطلاعات و داده‌‌‌های لازم نسبت به این بخش، چالش دیگری است که با آن مواجه هستیم. رئیس هیات‌‌‌مدیره انجمن ترویج کسب و کارهای خانوادگی، تقویت ذاتی خانواده‌‌‌های کارآفرین و بهبود محیط کسب و کارهای خانوادگی را ضروری خواند و گفت: نه تنها مطالعات تحقیقاتی در این بخش انجام نشده و دانشگاه‌‌‌ها روی آن متمرکز نشده‌اند، حتی اتاق‌‌‌ها هم اقدامات حمایتی و آموزشی لازم و کافی را برای معرفی این مدل کسب و کار نداشته‌‌‌اند. وی راه‌‌‌اندازی شورای مرکزی کسب و کارهای خانوادگی با حمایت اتاق ایران و شکل‌‌‌گیری مراکز کسب و کار خانوادگی در اتاق‌‌‌های سراسر کشور را گامی راهبردی برای نشان دادن عزم اتاق‌‌‌ها در پرداختن به این موضوع دانست. رضا غیابی، استراتژیست و مشاور مدیریت نیز در این رابطه تصریح کرد: با ارتباط موثر بین اکوسیستم کسب و کارهای خانوادگی و اکوسیستم فناوری می‌‌‌توان علاوه بر جذب استعدادهای برتر و کمک به ماندگاری کسب و کارها، به همراهی نسل جوان خانواده‌‌‌های کارآفرین نیز کمک شایانی کنیم. وی اکوسیستم‌‌‌های میان‌‌‌رشته‌‌‌ای را پایه‌‌‌های مدنیت اقتصادی معرفی کرده و به نقش اکوسیستم‌‌‌های استارت‌آپی ایران در توسعه اقتصاد دیجیتال اشاره داشت. سید حسین سلیمی از انجمن مدیران صنایع ایران و رئیس انجمن سرمایه‌‌‌گذاری خارجی اتاق ایران نیز در این پنل تخصصی به عنوان یک کارآفرین موفق، بر نقش کسب و کارهای خانوادگی در سرمایه‌‌‌گذاری و توسعه صنعتی تاکید و اظهار کرد: با توجه به ۶۹هزار عضو اتاق ایران پیش‌بینی می‌‌‌شود نزدیک به ۹۰درصد آن متعلق به کسب و کارهای خانوادگی است و این میزان از حضور، امکان مرجعیت اتاق‌‌‌ها را در ایران مهیا می‌‌‌کند تا با همکاری همگان و آگاهی لازم در این خصوص، نسبت به تغییر دیدگاه از منظر مدیریت مالکیت بتوانند مسیر پیش رو را هموار کنند؛ چرا که مالکیت می‌‌‌تواند در راس هرم کسب وکارهای خانوادگی باشد و مدیریت آن در سطوح سازمان نسل به نسل منتقل شود. دکتر حسین صامعی، از مرکز همکاری کسب و کارهای خانوادگی دانشگاه صنعتی شریف و عضو شورای علمی انجمن ترویج کسب و کارهای خانوادگی نیز در این باره گفت: هم اکنون شاهد مشارکت موثر بازیگران اصلی و شناسایی فرصت‌‌‌های همکاری با آنان در مسیر تغییر قطب نمای توسعه کشور به سوی مدل کسب و کارهای خانوادگی که مردمی‌‌‌ترین هسته بخش خصوصی می‌‌‌باشند، هستیم. فیروزه صابر از بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان نیز با اشاره به سه مولفه خانواده، مالکیت و مدیریت در کسب وکارهای خانوادگی، گفت: نقش خانواده در سیاستگذاری این نوع کسب وکارها بسیار مهم است؛ چرا که خانواده است که به استحکام، پایداری و توسعه کسب وکار می‌‌‌اندیشد. وی با بیان اینکه بنیاد زنان و جوانان یک موسسه غیردولتی است که از سال ۸۴شکل گرفته و ماموریت آن ترویج و توسعه کسب و کار در دو جامعه زنان و جوانان است گفت: از سال ۹۲و به پیشنهاد سعید جابرانصاری که عضو هیات مدیره بودند موضوع ترویج کسب و کارهای خانوادگی با تمرکز بر الگوهای موفق کارآفرینان آغاز شد که اهداف آن، به مشارکت گرفتن جوانان خلاق و برخوردار از سرمایه فکری، مالکیتی و مالی و کمک به تحقق ایده‌‌‌های آنان و ترویج این تفکر و ادبیات آن از طریق آموزش‌‌‌ها و مشاوره برای جوانان بود که نتایج مهمی همچون شناسایی کسب وکارهای خانوادگی در ایران، شناسایی مدرسان و پژوهشگران حوزه کسب و کارهای خانوادگی، شناسایی کتب و مقالات مرتبط، برگزاری ۵نشست تخصصی با صاحبان کسب و کارهای خانوادگی در ۳نسل، تهیه چک‌لیستی از چالشها و قوت‌‌‌ها و حضور در سیزدهمین کنفرانس بینالمللی مدیریت در دانشگاه شریف (۱۳۹۴) بود. در عین حال ترجمه کتاب تداوم کسب وکارهای خانوادگی توسط دکتر حسین صامعی و موضوع تشکیل انجمن ترویج کسب و کارهای خانوادگی در همین مسیر عملیاتی شد. دکتر فوژان صباحی از اندیشکده کسب و کارهای خانوادگی نیز در این مراسم با تاکید بر نقش ارزش‌‌‌ها و فرهنگ خانوادگی در ارتقای ماندگاری این کسب و کارها به فلسفه وجودی اندیشکدهها اشاره کرد و به وظایفی همچون انجام تحقیقات بنیادی و کاربردی، توسعه سیاست‌ها و راهبردها، پیشنهاد راه‌‌‌حل‌‌‌های مبتنی بر شواهد، آموزش و توانمندسازی و همین طور نهادسازی و تقویت زیرساخت‌ها از طریق اجماع اندیشه و اندیشمندان صاحبنام و توانمند در این اندیشکدهها اشاره کرد. ما از ابتدای فعالیت‌مان سه موضوع آموزش، پژوهش و ترویج کسب و کارهای خانوادگی را در دستور کار خود داریم و امیدواریم با توجه به تاریخچه دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه مادر و میراث علمی کشور کانونی باشد برای اندیشه ورزان و علاقه‌مندان به این حوزه. مجتبی مالکی دبیرکل فدراسیون مدیریت و مشاوران کسب و کار ایران نیز در همین خصوص یادآور شد: با عنایت به ایجاد کمیسیون مشترک انجمن ترویج کسب و کارهای خانوادگی و فدراسیون مدیریت و مشاوران کسب و کار ایران، ضرورت توجه به هم آموزی مشاوران و اشاعه دانش جهانی از طریق پیاده‌‌‌سازی آن در کسب و کارهای خانوادگی ایران بسیار ضروری است. وی ادامه داد: این امر با درک نیازهای کسب وکارهای خانوادگی و رفع آن در مرحله اول و توانمندسازی شبکه مشاورین با تکیه بر استانداردهای بینالمللی میسر خواهد شد و همه ما آمده‌‌‌ایم برای باز تعریف کردن نقش‌‌‌مان در توسعه این حوزه ارزشمند. در بخش دیگری از این همایش با عنوان «اتاق امید آفرین» که با مدیریت حسن فروزان‌‌‌فرد، عضو هیات‌‌‌مدیره انجمن ترویج کسب وکارهای خانوادگی، برگزار شد، حاضران به بحث پیرامون نقش اتاق‌‌‌های بازرگانی در تقویت و توسعه کسبوکارهای خانوادگی پرداختند. وی با تاکید بر لزوم توجه اتاق‌‌‌ها به کسبوکارهای خانوادگی، گفت: باید عملکرد اتاق کشورهای پیشرفته، در حال توسعه و اسلامی در حوزه کسبوکارهای خانوادگی را مورد بررسی قرار داده و با هم مقایسه و در نهایت اقدامات اتاق ایران و اتاق‌‌‌های سراسر کشور را در این رابطه مطالعه کنیم. وی همچنین از توافق با رئیس اتاق ایران برای راه‌‌‌اندازی نهاد مرکزی کسب و کارهای خانوادگی در اتاق ایران خبر داد. فروزان‌‌‌فرد در ادامه به ناترازی مالکیتی که در اقتصاد ایران دیده می‌‌‌شود، اشاره و تصریح کرد: ریشه‌‌‌یابی این وقفه در رشد کسب و کارهای خانوادگی برای ادامه مسیر بسیار مهم است. طبق تجربه جهانی بین رشد این نوع کسب و کارها و رشد اقتصادی ارتباط نزدیکی وجود دارد؛ اما در ایران طی چند برهه شاهد چالشهای متعدد اقتصادی و سیاسی بودیم و به تدریج که جلو می‌‌‌رویم اقتصاد ایران با خصولتی‌‌‌هایی مواجه می‌‌‌شود که سعی دارند از ویژگی‌‌‌های خصوصی بهره ببرند؛ اما این موضوع ممکن نیست. در ادامه، محمد نهاوندیان، رئیس پیشین اتاق ایران به ارائه تحلیل خود در این خصوص پرداخت و گفت: باید برای مقابله با انحصار به سراغ رقابت می‌‌‌رفتیم، ولی به اشتباه کسبوکارهای خانوادگی را نشانه گرفتیم. وی ناترازی مالکیتی را ناشی از یک تشخیص نادرست دانست و گفت: به جای اینکه با ملاحظه موردی با امکان بررسی و ارزیابی، رقابت را در اقتصاد کشور جاری کنیم، یک تصمیم سیاسی برای مقابله با این کسبوکارهای خانوادگی اتخاذ شد و به جای رفتار انحصارجویانه با این خانواده‌‌‌ها مقابله کردیم و با تشخیص نادرست درمان نادرست را در پیش گرفتیم. او همچنین خاطرنشان کرد: یک کسب‌‌‌وکار خانوادگی در چارچوب رقابت می‌‌‌تواند پیشرفت کند و در محیط انحصاری توان پیشرفت ندارد؛ بنابراین باید اجازه دهیم این کسب‌‌‌وکارها در محیط رقابتی حرکت کنند. در واقع باید اجازه دهیم کسب‌‌‌وکارها بزرگ شوند؛ اما در یک فضای رقابتی فعالیت کنند. نهاوندیان تاکید کرد: برای مقابله با ناترازی مالکیتی باید عدم توازن بین اختیار و مسوولیت در ساختار مدیریت اقتصاد را از میان برداریم. محسن جلال پور، دیگر رئیس اسبق اتاق ایران نیز در این همایش گفت: آنچه در دهه‌‌‌های گذشته رخ داده است ممانعت از توسعه کسبوکارهای خانوادگی بوده است. جلالپور گفت: در واقع فضای رقابت محدود شد و بسیاری از صاحبان کسب‌‌‌وکار، مهاجرت کردند و بسیاری از آنها فعالیت خود را در دیگر کشورها ادامه دادند. وی ادامه داد: از طرفی این کسب‌‌‌وکارها را به افرادی واگذار کرده‌ایم که توان مدیریت نداشتند. لذا این واحدها به دست دولت سپرده شد که نه تنها سودی نداشتند، حتی زیان‌‌‌ده هم شدند. این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: این واحدهای دولتی به فعالیت بنگاه‌‌‌های خصوصی و کسبوکارهای خانوادگی آسیب زدند، چون امکان رقابت با واحدهایی که دستشان در جیب دولت است، ممکن نیست. جلالپور از کوتاهی اتاق نسبت به کسبوکارهای خانوادگی انتقاد و تصریح کرد: می‌‌‌توان یک کرسی دائم در شورای گفت‌‌‌وگوی دولت و بخش خصوصی به این انجمن بدهیم؛ اگر قرار باشد از کسبوکارهای خانوادگی حمایت کنیم، شاید در این بازه زمانی و کوتاه مدت نتوانیم سند قانونی مستقل، تنظیم و تصویب کنیم ولی می‌‌‌توان با توجه به ظرفیت قانون بهبود مستمر محیط کسب‌‌‌وکار، به صورت الحاقیه در مجلس شورای اسلامی تصویب کرد. حسین سلاح‌‌‌ورزی، رئیس سابق اتاق ایران نیز با بیان این مطلب که مسیر رفاه مردم از صنعتی شدن ایران می‌‌‌گذرد، گفت: بخش عمده مشکلات کسبوکارهای خانوادگی با چالشهای صنعتی شدن ایران، هماهنگ است. در واقع باید اذعان داشت که رشد برخی تفکرات اقتصادی مانع از رشد کسبوکارهای خانگی شده است. او در ادامه یکی از آسیب‌‌‌ها را همراه نشدن این کسب‌‌‌وکارها با زنجیره ارزش جهانی، دانست و افزود: نبود شفافیت و کم‌توجهی به اصول حاکمیت شرکتی یکی دیگر از چالشهای کسبوکارهای خانوادگی است که باید حل شود. این فعال اقتصادی خلأ مقرراتی و وجود مقررات زائد در بخش کسبوکارهای خانوادگی را به عنوان معضلی دیگر مطرح و تأکید کرد: اتاق ایران می‌‌‌تواند در شناسایی و رفع این مقررات زائد و خلأهای قانونی، موثر عمل کند.
