✍سید آرش علوی
▫️عضو کمیسیون صادرات غیر نفتی و کمیته ارزی اتاق بازرگانی ایران 
 
به جرات می توان گفت روز ملی صادرات، روز عید بزرگ صادرکنندگان است. مجالی است تا در این ایام فعالین اقتصادی حوزه صادرات کشور به کارنامه یکسال گذشته خود نگاه کنند و عملکرد خود و دولت را مرور کنند. فرصتی است تا برای سالی بهتر، صادراتی پر رونق تر برنامه ریزی و تلاش کنند. 
از جهت دیگری نیز روز صادرات به عید و سال نو شباهت دارد. خیلی از مردم در آستانه سال نو، به خود قول می دهند که در سال جدید کارهای خوب و بزرگی بکنند، تصمیم های بهتری بگیرند و از کارهای بد گذشته و عادت های بد دست بکشند. ولی با دور شدن از فضای سال نو، خیلی از این تصمیم ها و فکرهای بزرگ فراموش می شوند و عادتهای بدی که می خواستیم ترک کنیم را تکرار می کنیم. دولتمردان هم در روزهای صادرات، هر ساله از خوبی های صادرکنندگان و جهادهای عظیم شان می گویند و از ارزش بالای فعالیتشان به نیکی یاد می کنند. در اغلب اوقات از تصمیم های بزرگ دولتها برای تشویق و تقویت صادرات غیر نفتی و رهایی کشور از مصیبت وابستگی به نفت خبر می دهند. با این وجود با دور شدن از روز ملی صادرات، به صورت حیرت انگیز و قابل پیش بینی به همان سیاستهای قبلی بر می گردند.  این سیاستهای اشتباه متاسفانه در بسیاری از موارد تکراری و یا دارای مشابه قبلی هستند و طیف وسیعی را شامل می شود؛ از پیمان سپاری (یا نسخه بروز شده آن به نام تعهد ارزی) که بر خلاف روح  و متن برخی قوانین کشور است گرفته تا مشروط و حذف کردن معافیت های مالیاتی صادرکنندگان، از عدم تشویق و حمایت صادرکنندگان غیر نفتی گرفته تا کنترل دستوری و سرکوب بی دلیل قیمت ارز با کمک درامدهای ارزی، از ممنوع کردن ناگهانی و یک شبه صادرات برخی کالاها گرفته تا صدور بخشنامه های متعدد محدود کننده صادرات. همین اقدامات باعث شده است که کام صادرکنندگان با دور شدن از روز ملی صادرات تلخ شود. 
به همین دلایل چند سالی است این عید و روز مهم شیرینی گذشته را ندارد. در حالی که تحریم های ظالمانه و عادتهای اقتصاد نفتی به صورت مزمن سالها گریبانگیر صادرکنندگان کشور بود، در دو سال و نیم گذشته سیاست های نادرست و بدبینانه ارزی دولت و بانک مرکزی هم مزید بر علت گردید و شیرینی فعالیت صادرات را بیش از پیش کاهش داد. همین شیرینی اندک باقی مانده نیز با ورود مهمان ناخوانده؛ ویروس منحوس کرونا، تلخ گردید. امسال در حالی به استقبال روز ملی صادرات می رویم که صادرات غیرنفتی و صادرکنندگان حقیقی بخش خصوصی یکی از بدترین شرایط دهه های گذشته را تجربه می کنند. با این وجود و علیرغم همه این مشکلات صادقانه می توان گفت، هنوز امید است که با تدبیر و اعتماد به علم اقتصاد و منطق بازار بتوان روز های بهتری را برای صادرات کشور در آینده رقم زد. 
حقیقتی غیر قابل کتمان است که ویروس کرونا و بیماری ناشی از آن، به عنوان اولین بیماری فراگیری که به صورت همزمان کل ساکنین کره زمین را تحت تاثیر قرار داد ضربه های جبران ناپذیری را به بسیاری از کسب و کارها دنیا زد، ولی در کنار این خسارات بعضا جبران ناپذیر، فرصتهای بی نظیر و خوبی را برای فروش برخی کالاها و خدمات دیگر در دنیا ایجاد کرد. 
افزایش قیمت ارز از زمستان 96، مانند رودخانه ای سرکش شروع به حرکت کرد و سیاستهای نادرست ارزی دولت مانند دلار دستوری 4200 تومانی و مداخله های بانک مرکزی و دولت در بازار ارز و تجارت خارجی باعث گردید همین  فرصتهای استثنایی ایجاد شده بی خاصیت شود. فرصت گرانبهایی در اختیار کشور بود که با مهار این رودخانه بزرگ به نفع اقتصاد و تولیدات کشور صادرات غیر نفتی را به شدت جهش دهد.  
بالا رفتن قیمت دلار به معنی ارزان شدن کالا و خدمات ایرانی برای مشتریان خارجی است. این یعنی بهترین ابزار برای کاهش واردات قاچاق و فرصتی گرانبها برای جهش صادرات کشور. اگر دولت اعتماد و اعتقاد بیشتری به توان و تدبیر تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور داشته باشد، با اندکی گشایش و تدبیر می توان با مهار این رودخانه خروشان در یک سد و هدایت هدفمند آن به توربین های تولید برق، چنان ثروت و انرژی برای اقتصاد کشور به ارمغان بیاورد که این نور و انرژی ناشی از صادرات بیشتر محصول و خدمات کالای ایرانی، موجب پیشرفت چشمگیر اقتصاد کشور شود به گونه ای که اثرات جانبی ناشی از افزایش قیمت ارز به شدت کاهش یافته و تورم، بیکاری برخی بخشها و کاهش رشد قسمتهای دیگر کشور کاملاً جبران شود. 
هر کالا و خدمات ایرانی که به صورت اقتصادی و رقابتی تولید شود و ارزش افزوده ایجاد کند، ارزشمند است. گاهی به اشتباه این تصور ایجاد می شود که صادرات محصولات پتروشیمی، میعانات گازی و فلزات گوناگون مورد تایید و حمایت بخش خصوصی نیست در صورتی که اینگونه نیست. تمامی صنایعی که مواد اولیه و انرژی این کشور را در سایه تلاش نیروی کار تبدیل به محصولی ارزشمندتر می کنند و در این شرایط سخت تحریم عصای دست کشور در تامین ارز هستند، ارزشمند و مهم هستند. ولی آنچه مورد نظر بخش خصوصی است، توجه به سایر صادرات غیرنفتی کشور است.  
وضعیت صادرکنندگان محصولات پتروشیمی و فلزات مانند شاگردان مستعد و پرتلاشی است که در خانواده ای متمول در شهر تهران زندگی می کنند و برای آموزش در کنار بهترین امکانات رفاهی و زندگی و تغذیه، امکان دسترسی به بهترین مدارس و مربیان دارند، امکان بهره گیری از کلاسهای  خصوصی و تقویتی دارند با این وجود با تلاش خود در کنکور شرکت می کنند و رتبه های ممتاز کسب می کنند. قطعاً تلاش و ارزش کار چنین دانش آموزانی را روا نیست صرفاً به حساب پول و موقعیت زندگی ایشان گذشت. 
ولی از سوی دیگر باید پذیرفت مسیر ایشان برای موقعیت در کنکور هموارتر از خیلی از دانش آموزان دیگر است. در آزمونی مانند کنکور یا هر رقابت سنگین دیگری انتظار می رود احترام بیشتری به آن دانش آموز، مستعدی که در مناطق محروم، یک استان کمتر برخوردار که د مدرسه ای غیر استاندارد تحصیل می کند و با کمک معلمانی شریف ولی کم دانش تر از مرکز می آموزد و در خانواده ای زحمتکش ولی کم درآمد بزرگ می شود،  موفق می شود، قائل شد. بی تردید هر دو  گروه دانش آموز خوبند، هر دو تلاش کرده اند، ولی باید اذعان داشت بین امکانات و هزینه فرصت های این دو دانش آموز موفق تفاوت های بزرگی وجود دارد. شاید اشتباه نباشد که صادرکنندگان حقیقی بخش خصوصی غیر نفتی کشور را بیشتر مانند گروه  دوم  این دانش آموزان تلقی کرد. 
روز ملی صادرات و عید صادرکنندگان زمانی زیباتر و باشکوه تر خواهد بود که دولت و بانک مرکزی با دور شدن از قالبهای فکری فعلی مانند نگاه به عدد صادرات، درصد رفع تعهد ارزی و یا توجه به نیازهای صادرکنندگان بزرگ و بالای شهر اقتصاد کشور به تلاش و دستاوردها و عملکرد صادرکنندگانی توجه کند که بدون بهره گیری از مواد اولیه وارد شده با ارز دولتی (بخوانیم دلار 4200 تومانی) کالا تولید می کند و یا بدون بهره گیری زیاد از انرژی بسیار ارزان (به نسبت قیمت جهانی) محصولی رقابتی صادر می کند و یا بدون بهره مندی از خوراک هیدروکربونی یا مواد خام خدادادی کالایی می سازد و صادر می کند. دقیقا همان صادرکنندگانی علیرغم نداشتن شهرت و در شرایط سخت تحریم و همگیری ویروس کرونا، میدان را رها نکردند، کسب و کار و صادرات را تعطیل نکردند و پرچم صادرات کشور را با خون دل ولی با افتخار بالا نگه داشتند.  
به امید رسیدن به چنین نگاه بلندنظرانه و درستی در آینده خیلی نزدیک، صادرکنندگان عزیز کشور روزتان مبارک.