محروم‌ترین استان‌های کشور در بخش مسکن، سیستان و بلوچستان و کرمان هستند که در پنج شاخص از شش شاخص مورد بررسی در بخش مسکن در وضعیت بدتری از میانگین کشوری قرار دارند...
طبق اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برآورد هزینه مسکن خانوار مستاجر شهرنشین روی خط فقر در سال ۱۴۰۱، نشان می دهد که به طور متوسط هزینه مستاجرین نزدیک به خط فقر ماهیانه حدود دومیلیون و ۴۵۴هزار تومان است که در بالاترین نرخ در تهران سه میلیون و ۸۲۲هزار تومان و در پایین ترین نرخ در خراسان جنوبی ۸۳۷هزار تومان است. آزاده شهاب، کارشناس دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نشستی که پیرامون «فقر مسکن در ایران» در محل این وزارتخانه برگزار شد به ارائه نتایج مطالعه‌ای پیرامون این موضوع پرداخت و گفت: بر اساس برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد و احصای مفاهیم مورد نظر و منطبق در ایران، فقر مسکن را می توان تعریف کرد. وی افزود: بر این اساس بد مسکنی و عدم دسترسی به مسکن مقرون به صرفه دو شاخص تعریف مسکن هستند. بد مسکنی یعنی درصد افرادی که حداقل در یکی از ابعاد مسکن (دسترسی به آب، دسترسی به سرویس بهداشتی، مکان زندگی کافی، مسکن بادوام و امنیت تصدی) دچار محرومیت هستند. عدم دسترسی به مسکن مقرون به صرفه نیز یعنی درصد افرادی که سهم مسکن، بیش از ۳۰درصد هزینه‌های آنهاست که به طور خاص جمعیت مورد نظر برنامه‌های حمایتی مسکن را شامل می شوند. شهاب در ادامه شاخص‌های اندازه‌گیری فقر مسکن را برشمرد و گفت: درصد جمعیت فاقد آب آشامیدنی لوله کشی، درصد جمعیت فاقد حمام و سرویس بهداشتی، شاخص زیربنای واحد مسکونی، شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی، شاخص مصالح ساختمان و عمر بنا (درصد خانوارهایی که در سکونتگاه بی دوام زندگی می کنند)، نسبت خانوارهای دارای سند مالکیت نسبت به عرصه، اعیان یا هردو، شاخص سهم مسکن در هزینه خانوار شهری و شاخص دسترسی به مسکن از این جمله است. مهمترین چالش فقر مسکن در مناطق شهری و روستایی کارشناس دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به ارائه تصویر فقر مسکن در ایران پرداخت و گفت: مهمترین چالش فقر مسکن در مناطق شهری، عدم دسترسی به مسکن مقرون به صرفه و مهمترین چالش فقر مسکن در مناطق روستایی، بدمسکنی است که علت اصلی آن نوع "مصالح" به کار رفته است. بر این اساس، نرخ عدم دسترسی به مسکن مقرون به صرفه در مناطق شهری ۴۹درصد (۹.۵میلیون خانوار) و نرخ بدمسکنی در مناطق روستایی ۴۰درصد ( ۲.۴میلیون خانوار) است. 41 درصد خانوارهای کشور دچار عدم دسترسی به مسکن مقرون به صرفه وی همچنین به بررسی شاخص‌های فقر مسکن در دهه ۹۰پرداخت و گفت: شاخص عدم دسترسی مقرون به صرفه در این بازه زمانی دارای روند افزایشی بوده است به طوری که در سال ۱۳۹۰حدود ۳۳درصد و در سال ۱۳۹۹حدود ۴۱درصد خانوارهای کشور دارای سهم مسکن بیش از ۳۰درصد در هزینه زندگی شان بوده اند. همچنین نرخ بدمسکنی (محرومیت در حداقل یکی از ابعاد مسکن) دارای روند نزولی بوده است. بالاترین نرخ بدمسکنی به "هرمزگان" رسید شهاب افزود: نرخ متوسط کشوری بدمسکنی (خانوار دارای حداقل یک محرومیت مسکن) در کشور در سال ۱۳۹۹، ۱۹درصد است که در این میان بالاترین نرخ بدمسکنی مربوط به استان هرمزگان با ۶۴.۷۵درصد و پایین ترین نرخ بدمسکنی مربوط به استان ایلام با ۴.۳۰درصد است.
وی آمار خانوارهای فاقد مسکن مقرون به صرفه در سال ۱۳۹۹را نیز اعلام کرد و گفت: نرخ متوسط کشوری این شاخص ۴۱درصد است که تهران با ۸۱درصد بالاترین نرخ و خراسان جنوبی با ۹درصد پایین ترین آمار را دارد. کارشناس دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: همچنین نرخ خانوار فاقد مسکن مقرون به صرفه (مستاجران) در سال ۱۳۹۹نیز ۵۷درصد است که بالاترین نرخ مربوط به تهران با ۷۹.۹درصد و پایین ترین نرخ مربوط به خراسان جنوبی با ۸.۳درصد است. وی با بیان اینکه شاخص های فقر مسکن در خانوارهای فقیر دوبرابر این شاخص ها در خانوارهای غیرفقیر است گفت: فقیر به خانواری اطلاق می شود که میزان درآمدش زیرخط فقر مطلق است. همچنین شاخص‌های فقر مسکن در خانوارهای زن پرست دارای تفاوت معناداری نسبت به مردسرپرست است. محروم‌ترین استان‌های کشور بر اساس شاخص‌های بخش مسکن وی همچنین محروم‌ترین استان‌های کشور بر اساس شاخص‌های بخش مسکن را نیز اعلام و اظهار کرد: محروم‌ترین استان‌های کشور در بخش مسکن، سیستان و بلوچستان و کرمان هستند که در پنج شاخص از شش شاخص مورد بررسی در بخش مسکن در وضعیت بدتری از میانگین کشوری قرار دارند. شهاب درباره سهم مسکن در هزینه خانوار در دهه ۹۰نیز توضیح داد و اظهار کرد: روند افزایش سهم هزینه مسکن در کشور از سال ۱۳۹۷با سرعت بیشتری نسبت به سال های گذشته افزایش یافته است و شرایط اقتصادی از دلایل اصلی این رخداد محسوب می‌شود. بر این اساس سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار در ایران حدود ۱.۷برابر این نسبت در اتحادیه اروپا و منطقه یورو بوده است. نرخ فقر در خانوارهای مستاجر شهری و روستایی کارشناس دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آماری از مستاجران در سال ۹۹ارائه کرد و گفت: آمار متوسط کشوری مستاجران ۱۹درصد است؛ تهران با ۲۹.۳درصد بیشترین میزان مستاجر و آذربایجان شرقی با ۷.۴درصد کمترین میزان مستاجران را داراست. درصد خانوار مستاجر با هزینه مسکن بیش از ۳۰درصد در بخش روستایی 6 درصد و در بخش شهری ۹۴درصد است. همچنین نرخ فقر در خانوار مستاجر در بخش شهری ۲۷و در بخش روستایی ۱۷درصد است. وی ادامه داد: درصد خانوار مستاجر شهری دارای هزینه مسکن بیش از ۳۰درصد در سبد هزینه خانوار در سال ۱۳۹۹مبین آن است که نرخ متوسط در مناطق شهری ۵۹درصد است که در بالاترین و پایین ترین نرخ خود، در تهران ۸۰.۴و در خراسان جنوبی ۹درصد است. شهاب با اشاره به اینکه مقایسه شاخص‌های رفاهی مستاجران و غیرمستاجران با متوسط کل کشور در سال ۱۳۹۹نشان می‌دهد که مستاجران جهت برطرف کردن نیاز سرپناه از سایر هزینه ها و لذت های زندگی می‌کاهند و در معرض آسیب‌پذیری بیشتری در جامعه هستند گفت: در دهه ۹۰سهم هزینه مسکن در هزینه خانوار گروه مستاجران همواره بالاتر از غیرمستاجران (۱.۱۳برابر) است. با بررسی شاخص‌های فقر مسکن می‌توان گفت که مشکل اصلی مستاجران عدم دسترسی به مسکن مقرون به صرفه است. به گزارش ایسنا،وی همچنین به روند شناسایی گروه جمعیتی آسیب پذیر مستاجران در سال ۱۳۹۹پرداخت و عنوان کرد: برآورد هزینه مسکن خانوار مستاجر شهرنشین روی خط فقر در سال ۱۴۰۱، نشان می دهد که به طور متوسط هزینه مستاجرین نزدیک به خط فقر ماهیانه حدود دومیلیون و ۴۵۴هزار تومان است که در بالاترین نرخ در تهران سه میلیون و ۸۲۲هزار تومان و در پایین ترین نرخ در خراسان جنوبی ۸۳۷هزار تومان است. کارشناس دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بخش دیگری از سخنانش به تبیین انواع سیاست های حمایتی مستاجران اعم از مسکن اجتماعی اجاره ای، کمک هزینه اجاره، انواع کنترل اجاره بها در سطوح اولیه، قاعده گذاری حداقل کیفیت برای اجاره مسکن و تخفیف های مالیاتی پرداخت و در توضیح طرح پیشنهادی «کمک هزینه اجاره» گفت: سناریوی اول حمایت از سه دهک اول درآمدی است که گروه پیشنهادی برای حمایت، خانوار مستاجر شهرنشین فاقد درآمد ثابت دارای حداقل سه فرزند زیر ۲۵سال در سه دهک اول، خانوار مستاجر شهرنشین فاقد درآمد ثابت و دارای فرزند زیر ۱۸سال در سه دهک اول، خانوار مستاجر شهرنشین زن سرپرست دارای فرزند زیر ۱۸سال با بعد بیش از ۲در سه دهک اول درآمدی و بازنشستگان مستاجر شهرنشین در سه دهک اول است. شهاب افزود: جمعیت برآوردی این طرح ۱.۳۸میلیون خانوار و منابع مورد نیاز ۲۲.۲۶هزار میلیارد تومان است. در سناریوی دوم که حمایت از پنج دهک درآمدی اول را دربرمی‌گیرد جمعیت برآوردی ۱.۸۸میلیون خانوار و منابع مورد نیاز ۲۷.۶۷هزار میلیارد تومان است و تامین منابع از محل افزایش پایه های مالیاتی در بخش مسکن مانند مالیات سالانه مسکن درنظر گرفته است. سید هادی موسوی نیک، مدیر دفتر مطالعات رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این نشست، با بیان اینکه پژوهش انجام شده یک کار کارشناسی است و می‌تواند مورد بحث و بررسی قرار بگیرد گفت: ازجمله نکات اصلی که این ارائه دارد این است که نشان می‌دهد وضعیت مسکن و فقر مسکن چگونه و تا چه اندازه حاد شده است.
