زنگ اصلاحات اقتصاد همسایه

با توجه به بحران اقتصادی پاکستان دولت شهباز شریف برنامه‌های اصلاحی گسترده ای‌ را با حمایت صندوق بین‌المللی پول در پیش گرفته است. در این میان، نقش ارتش پاکستان در حمایت از این اصلاحات بسیار پررنگ است. ارتش نگران است که ادامه بحران اقتصادی، باعث بی‌ثباتی در کشور شود و منافع آن را تهدید کند. به همین دلیل، خود را ضامن اصلی اجرای برنامه‌ اصلاحات می‌داند. حمایت ارتش از اصلاحات اقتصادی، فرصتی برای پاکستان است تا از بحران کنونی خارج شود. با این حال، موفقیت این برنامه‌ها به عوامل متعددی از جمله میزان حمایت عمومی، توانایی دولت در اجرای اصلاحات و تعامل با گروه‌های ذی‌نفع بستگی دارد.
نخست وزیر جدید پاکستان، شهباز شریف در مقایسه با مقام‌های قبلی خود برای اصلاح اقتصاد آسیب‌دیده کشور مزیت بزرگی دارد که از حمایت نیروهای نظامی قدرتمند برخوردار است. دولت او در ماه گذشته موفق به دریافت وام ۷میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول شده است. در عین حال، شریف وعده اصلاحاتی از جمله تقویت جمع‌آوری مالیات و افزایش ۲۰درصدی تعرفه‌های انرژی خانگی را داده است.دولت‌های پیشین نیز وعده‌های مشابهی داده بودند؛ اما در نهایت در برابر مخالفت عمومی عقب‌نشینی کردند. با این حال، بر اساس گفته‌های مقامات دولتی، دیپلمات‌ها و تحلیلگران، ارتش پاکستان پشت اصلاحات مورد نظر دولت شریف ایستاده است. آنها نگران هستند که تداوم بحران اقتصادی، ناپایداری را تشدید و منافع مالی‌شان را تهدید کند.پاکستان در سال گذشته به‌دلیل کاهش ذخایر ارزی، کمبود کالاهای حیاتی و محدودیت‌های واردات شرایط ناگواری داشت و تورم آن به 38درصد افزایش یافته بود. این شرایط باعث خشم عمومی گسترده شده بود.
ارتش؛ ضامن اصلی سیاست‌های پاکستان
ارتش از اجرای برنامه صندوق بین‌المللی پول پشتیبانی می‌کند؛ زیرا در تلاش است که پاکستان به هر قیمتی از شرایط ناگوار خارج شود. به گفته یک مقام ارشد دولتی که تمایل نداشته نامش فاش شود، ارتش خود را ضامن اصلی سیاست‌های پاکستان می‌داند؛ چراکه متوجه شده است سیاستمداران با سوابق شکست‌های قبلی، به تنهایی قادر به برقراری ثبات اقتصادی نخواهند بود.پاکستان بارها و بارها به صندوق بین‌المللی پول روی آورده است. این کشور بیش از 20بار از این نهاد مالی بین‌المللی وام گرفته است؛ اما دولت‌های قبلی، از اجرای برنامه‌های اقتصادی که صندوق بین‌المللی پول پیشنهاد می‌کند، سر باز زدند. هزینه‌های مالی خانوارهای شهری پاکستانی طی سال گذشته 14درصد افزایش یافته و 74درصد از جمعیت شهری در کشور قادر به تامین هزینه‌های ماهانه خود با درآمد فعلی نیستند.
از بین این افراد، 60درصد مجبور به کاهش هزینه‌های ضروری از جمله خواربار بوده‌اند؛ درحالی‌که 40درصد به قرض گرفتن از آشنایان خود متوسل شده‌اند. بررسی پاکستان، کشوری با تقریبا 240میلیون جمعیت نشان داد که بیش از نیمی، یعنی 56درصد از کسانی که فقط هزینه‌های خود را تامین می‌کنند و قادر به پس انداز نیستند. با این حال دولت شریف قول داده که در صورت ناکامی در اصلاحات، استعفا دهد. این در حالی است که بیلال گیلانی، مدیر اجرایی شرکت نظرسنجی گالوپ پاکستان ادعا می‌کند که دولت شریف برای اجرای این امور، بسیار محبوب نیست.
شروع دولت با پایه‌های لرزان
دولت فعلی پاکستان با پایه‌های لرزانی کار خود را آغاز کرد؛ زیرا در انتخابات فوریه متزلزل ظاهر شد. درحالی‌که نامزدهای وفادار به عمران خان، نخست‌وزیر سابق زندانی، بیشترین کرسی‌های مجلس سنا را به‌دست آوردند؛ اما از قدرت محروم شدند. در نتیجه، شریف فرصت کافی برای جلب حمایت عمومی برای اصلاحات را به دست نیاورده است. در اوایل ماه جاری، در اسلام‌آباد صدها نفر، طی یک راهپیمایی شعارهایی مانند «مالیات بر ثروتمندان» و «کاهش مالیات بر حقوق‌بگیران» سر دادند. اگرچه این تظاهرات مسالمت آمیز گذشت، اما همچنان یک هشدار برای دولت شهباز شریف بود.
اسلام‌آباد بودجه سنگینی را رونمایی کرده که هدف آن جمع‌آوری ۱۳تریلیون روپیه (6.46 میلیارد دلار) درآمد تا ژوئیه آینده است. این عدد تقریبا ۴۰درصد افزایش نسبت به سال مالی جاری دارد. همچنین مقامات گفته‌اند که پایه مالیاتی را که در حدود ۱۰درصد است، گسترش خواهند داد که می‌تواند منجر به رویارویی با لابی قدرتمند کشاورزی شود. حمایت ارتش، می‌تواند به دولت شریف کمک کند تا در مسیر خود باقی بماند و چرخه سوء مدیریت مالی، تورم فزاینده و بدهی‌های سر به فلک کشیده دولت را بشکند.
تحلیل کارشناسی از آینده دولت
مایکل کوگلمن، مدیر موسسه آسیای جنوبی مرکز ویلسون نیز تایید کرد که شهباز شریف سابقه طولانی و روابط خوبی با ارتش دارد. محمد اورنگ‌زیب، وزیر دارایی در صحبتی با فایننشال تایمز گفت که اسلام‌آباد چاره‌ای جز اصلاح قانون مالیات، بخش انرژی و شرکت‌های دولتی زیان‌ده ندارد. اورنگ‌زیب نیز در ماه گذشته به چین، بزرگ‌ترین طلبکار پاکستان که حدود ۲۰میلیارد دلار در پروژه‌های انرژی سرمایه‌گذاری کرده است، سفر کرد تا درباره بازپرداخت مجدد بدهی گفت‌وگو کند. احسن اقبال، وزیر برنامه‌ریزی پاکستان، با اشاره به حضور ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش در سرمایه‌گذاری ابراز اطمینان کرد که «همکاری بین نهادهای غیرنظامی و نظامی نگرانی‌های پکن و سایر طلبکاران را درباره عدم اطمینان سیاسی و وخامت اوضاع امنیتی کاهش می‌دهد. حتی اگر دولت‌های سیاسی تغییر کنند، ارتش یک لنگر محکم تداوم را فراهم می‌کند.» یک دیپلمات غربی گفت: پاکستان سال گذشته روی لبه تیغ بود؛ اما به نظر می‌رسد که هم دولت شریف و هم ارتش مصمم هستند تا از شرایط نامطلوب خارج شوند. اما تحلیلگران و دیپلمات‌ها هشدار دادند که شاید جاه‌طلبی ارتش برای اصلاحات مالی محدود باشد.
وضعیت آمارهای اقتصادی پاکستان
تولید ناخالص داخلی پاکستان در سال ۲۰۲۳ نیز به میزان 0.2درصد کاهش یافت که پس از رشد قوی 6.2درصدی در سال2022 اتفاق افتاد و نشان‌دهنده اولین رکود اقتصادی در سه‌سال گذشته است.از سوی دیگر، نرخ تورم سالانه پاکستان در ژوئیه۲۰۲۴ به 11.1درصد رسید که نسبت به ماه گذشته 1.5واحد درصد کاهش داشته که این میزان از اکتبر۲۰۲۱ تاکنون کمترین میزان تورم است. تورم سالانه مسکن و خدمات شهری در پاکستان از 35.3درصد به 25.3درصد در ژوئن۲۰۲۴ کاهش یافت. علاوه بر این، تورم رستوران‌ها و هتل‌ها نیز از 11.2 به 11.9 کاهش یافت و بالعکس، تورم مواد غذایی و نوشیدنی‌های غیرالکلی (1.6درصد در مقابل یک‌درصد)، حمل‌ونقل (12.2درصد در مقابل 10.4درصد) و پوشاک و کفش (18.2درصد در مقابل 17.8درصد) افزایش یافت.