اوراق گام یا همان گواهی اعتبار مولد گام، اوراق بهاداری است که بدون کوپن سود، با سررسید ۱ تا ۱۲ ماه بر مبنای عقد ضمان به عاملیت و ضمانت موسسه اعتباری صادر می‌شود.
اوراق گام، ابزار مالی جدید و کارآمدی برای تامین مالی واحدهای تولیدی بوده و سازوکار آن در عمل امکان تامین مالی زنجیره تولید و همچنین استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه جهت تامین مالی واحدهاست. اوراق گام موضوعی که طی چند روز گذشته با اعلام رئیس کل بانک مرکزی خبر اول رسانه‌های اقتصادی و بنگاه‌های توسعه ای شد و قرار است به زودی معاملات این گواهی‌های اعتباری ابزار تامین مالی در بورس کالا فراهم شود. برای آشنایی بیشتر با این برگه‌های اعتباری تامین و حمایت از سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی به همراه روش‌های کارکرد آن ها تا پایان این گزارش همراه ما باشید. گواهی اعتبار مولد گام، به عنوان یک ابزار بازار محور و با قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه، تسهیلات جدیدی را برای تأمین اعتبار بنگاه‌های تولیدی فراهم می‌کند که براساس آن تولیدکنندگان بر مبنای فاکتور خرید مواد اولیه و واسط از بانک عامل درخواست انتشار و تضمین گواهی اعتبار مولد در سررسید کرده و به بنگاه فروشنده مواد اولیه تحویل می‌دهند. دارنده می‌تواند گواهی را تا زمان سررسید آن نزد خود نگه دارد یا می‌تواند به فروشنده مواد اولیه خود تحویل دهد یا اینکه در بازار سرمایه تنزیل کند. امکان استفاده از اوراق گام در معاملات بورس کالا سامانه گام سازوکاری فراگیر برای بهره‌مندی عموم واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ در راستای تأمین مالی خواهد بود. از یک‌سو عموم واحدهای تولیدی که دارای شناسه مالیاتی هستند، به صورت بالقوه عضو سامانه گام خواهند بود و می‌توانند بدون محدودیت پذیرنده اوراق گام باشند. از سوی دیگر عموم واحدهای تولیدی عضو سامانه گام، مشروط بر آنکه تأییدیه لازم را از بانک‌های عامل اخذ کنند، می‌توانند از انتشار اوراق گام توسط بانک‌های عامل جهت تأمین مالی خود استفاده کنند. با مصوبه شورای پول و اعتبار و هئیت عامل بانک مرکزی اوراق گام به محض انتشار قابل تنزیل و معامله در بازار سرمایه است. این اوراق به وسیله بانک تضمین شده است و دارنده اوراق می تواند یا آن را تا زمان سررسید نزد خود نگه دارد و یا در صورت نیاز به نقدینگی می تواند آنرا در بازار سرمایه تنزیل و پول خود را از بازار سرمایه دریافت کند. فروشنده می تواند این اوراق را یا نزد خود نگه دارد و یا در صورت نیاز به نقدینگی آن را در بازار سرمایه تنزیل کند و پول خود را از بازار سرمایه دریافت کند و در نهایت این اوراق در زمان سررسید، متعهد اوراق، وجه آن را به دارنده نهایی اوراق گام پرداخت خواهد کرد. علی صالح آبادی؛ رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار اعضای شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه دولتی با تاکید بر حمایت عملیاتی از تولید با روش‌های غیرتورمی از تولید و ضرورت تامین سرمایه در گردش تولیدکنندگان، از نهایی شدن دستورالعمل استفاده از ابزارهای تامین مالی اعتباری در معاملات بورس کالا خبر داد و گفت: از هفته آینده امکان استفاده از ابزارهایی مانند اوراق گام نیز در معاملات بورس کالا فراهم می‌شود. مزایای اوراق گام مهم‌ترین مزایا و ویژگی اوراق گام این است که این اوراق به نام بانک عامل، صادر می‌شود و پرداخت مبلغ اسمی اوراق گام در سررسید، توسط بانک تضمین شده است. اوراق گام به صورت الکترونیک در قطعات استانداردشده با ارزش اسمی یک میلیون ریال و بدون کوپن سود صادر می‌شود. این اوراق دارای تاریخ صدور، تاریخ پذیرش در فرابورس و تاریخ سررسید است. تاریخ صدور، زمان صدور اوراق توسط بانک صادرکننده و انتقال به واحد تولیدی متقاضی را نشان می‌دهد. تاریخ پذیرش در فرابورس، زمان قابل معامله شدن اوراق در فرابورس را نشان می‌دهد. این زمان معادل یک ششم زمان صدور تا سررسید پس از تاریخ صدور اوراق خواهد بود و تاریخ سررسید، زمان واریز وجه به حساب دارنده نهایی اوراق را نشان می‌دهد. تاریخ‌های سررسید به صورت استاندارد بوده و به تاریخ آخرین روز کاری هر ماه خواهد بود. به نوشته ایسنا، اوراق گام از تاریخ صدور تا تاریخ پذیرش در فرابورس صرفاً قابل معامله بین اعضای سامانه گام و تحت سازوکار این سامانه خواهد بود. از تاریخ پذیرش در فرابورس، معاملات در سامانه گام متوقف شده و اوراق گام صرفاً از طریق فرابورس قابل معامله (به صورت خُرد با مکانیزم رقابتی و یا بلوکی با مکانیزم توافقی) خواهد بود. ارکان گواهی اعتبار مولد موسسه اعتباری عامل: بانک یا موسسه اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی که به درخواست بنگاه متعهد، نسبت به صدور اوراق گام (عاملیت) و ضمانت بازپرداخت مبلغ اسمی آن در سررسید اقدام می‌نماید. بنگاه متعهد: بنگاه خریدار نهاده (اعم از کالا و خدمات) که فروشنده نهاده (متقاضی) را جهت استفاده از اوراق گام به موسسه اعتباری معرفی می کند. این اوراق قابل صدور برای بنگاه های متعهدی است که حداقل یک سال از زمان فعالیت آنها، گذشته باشد. متقاضی: فروشنده حقیقی/حقوقی نهاده (اعم از کالا و خدمات) که اوراق گام را در قبال ارائه فاکتور قطعی فروش کالا/خدمات و اسناد تجاری صادره از سوی خریدار کالا/خدمات، پس از صدور از بانک دریافت می کند. تامین مالی ۲۱هزار میلیاردی بنگاه‌های تولیدی یکی از ابزارهای مهم تامین مالی زنجیره ای را استفاده از اوراق گام یا گواهی اعتبار مولد است. با این روش، بنگاه تولیدی به جای اینکه از بانک، پول دریافت کند و با آن، مواد اولیه مورد نیاز خود را تأمین کند به صورت زنجیره‌ای، تامین مالی شوند. این اوراق از اواخر سال ۱۳۹۹راه اندازی شده و تا تیرماه امسال حدود ۸.۸هزار میلیاردتومان استفاده شده است اما بانک مرکزی، مقررات این اوراق را در شورای پول و اعتبار تسهیل و یک بسته تشویقی ایجاد کرد و بانک‌ها نیز دعوت شدند تا از این اوراق استفاده کنند. در واقع بانک مرکزی به منظور کمک به بهبود روش‌های تامین سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی اقدام به راه‌اندازی سامانه گام جهت صدور و مدیریت اوراق گام در بازار پول خواهد کرد. به گفته صالح آبادی، تامین مالی بنگاه‌های تولیدی از طریق اوراق گام که روشی غیرتورمی است به بیش از ۲۱هزار میلیارد تومان رسید. در دو ماهه اخیر بیش از ۱۳هزار میلیارد تومان از این اوراق برای تامین مالی بنگاه‌های تولیدی استفاده شده است. به عبارتی، در طول یک سال و نیم ۸.۸هزار میلیارد تومان و در دو ماه اخیر ۱۳.۵هزار میلیارد تومان از این اوراق برای تامین مالی بنگاه ها استفاده شده است. تامین ۲۰درصد سرمایه در گردش بنگاه‌ها از طریق اوراق گام طرح گام، سازوکاری ایجاد می‌کند تا واحدهای تولیدی به جای اخذ تسهیلات از بانک‌ها برای تامین سرمایه در گردش، بر ضمانت و اعتبار بانک‌ها تکیه و با استفاده از اوراق گام منتشر شده از سوی بانک‌ها، نسبت به تامین مالی خود اقدام کنند. این سازوکار شامل چهار مرحله اصلی است. در مرحله اول واحد تولیدی خریدار نهاده به عنوان واحد تولیدی متعهد از بانک عامل تقاضا می‌کند که نسبت به اعتبارسنجی و تعیین مقدار اعتبار خود جهت صدور اوراق گام توسط بانک عامل، با توجه به وثایق و مدارک مورد نظر اقدام کند. در مرحله دوم واحد تولیدی متعهد (خریدار نهاده)، واحد یا واحدهای تولیدی متقاضی (فروشنده نهاده) را جهت استفاده از اوراق گام به بانک عامل معرفی می‌کند. در مرحله سوم واحد تولیدی متقاضی از بانک درخواست می‌کند که در مقابل دریافت اسناد مطالبات (که نشان‌دهنده طلب قطعی وی از واحد تولیدی متعهد است)، نسبت به صدور اوراق گام و واگذاری آن به وی اقدام کند. در نهایت در مرحله چهارم بانک عامل بر اساس اعتبار تاییدشده واحد تولیدی متعهد جهت صدور اوراق گام توسط خود و درخواست واحد تولیدی متقا ضی، نسبت به صدور اوراق گام با سررسید مربوطه (بر اساس اسناد مطالبات) اقدام و اوراق گام صادره را در ازای دریافت اسناد مطالبات به واحد تولیدی متقاضی منتقل می‌کند. رئیس بانک مرکزی از تامین مالی ۲۰درصدی سرمایه درگردش مورد نیاز بنگاه ها از طریق این اوراق خبر داد . با این اقدام، ابزارها مالی در بازارهای سرمایه تعمیق پیدا می‌کند و می تواند کمک بزرگی به بخش تولید باشد و نیاز بنگاه ها به نقدینگی نیز کاهش پیدا می‌کند. به این ترتیب و با انتقال اوراق گام به واحد تولیدی متقاضی، تسویه مالی واحد تولیدی متعهد (خریدار نهاده) با واحد تولیدی متقاضی (فروشنده نهاده) جهت خرید نهاده انجام شده که به منزله تامین مالی واحد تولیدی متعهد و تامین مالی اولین حلقه از زنجیره تولید خواهد بود.
