خزان تولید در فصل سوم

بر اساس تازه‌ترین گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، رشد شاخص تولید صنعتی کشور که در اولین ماه پاییز منفی ۲.۱ درصد ثبت شده بود در آبان ماه به مثبت ۰.۶ درصد رسید.
با این حال، در بیشتر صنایع به جز سه صنعت محصولات شیمیایی، خودرو‌سازی و قطعات و محصولات دارویی رشد منفی بوده است. در آبان‌ماه، رشد ۱۲ماهه تولید صنایع شرکت‌های بورسی نسبت به مدت مشابه سال قبل برای ششمین ماه متوالی در محدوده منفی باقی ماند. رشد سه‌ماهه تولید صنایع بورسی نسبت به مدت مشابه سال قبل، بعد از ۴ماه منفی بودن، بالاخره در مهر ماه به صفر رسیده بود، بار دیگر در آبان ماه به محدوده منفی بازگشت و منفی ۰.۳درصد ثبت شد.
مطالعات بازوی پژوهشی بانک مرکزی نشان می‌دهد، در آبان ماه تورم تولید صنعتی به ۴۴.۶درصد رسیده که در ۴سال اخیر بی‌سابقه است. رشد نقطه به نقطه شاخص قیمت در آبان‌ماه، در صنایع غذایی، محصولات دارویی و ماشین‌آلات و تجهیزات بیش از ۵۰درصد، برای دستگاه‌های برقی بیش از ۷۰درصد و برای محصولات کاغذی بیش از ۱۰۰درصد ثبت شده است.
شرکت‌های صنعتی ثبت شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران حدود ۴۲درصد از ارزش محصول کارگاه‌های بزرگ صنعتی(بالاتر از ۱۰۰ نفر کارکن) را در اختیار دارند. از آنجا که این شرکت‌ها به‌طور ماهانه آمار تولید و فروش خود را منتشر می‌کنند، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با استفاده از داده‌های آنها وضعیت صنعت کشور را به‌صورت ماهانه رصد و گزارش می‌کند.
بر اساس گزارش ماهانه بازوی پژوهشی بانک مرکزی، در دومین ماه پاییز، رشد شاخص تولیدات صنعتی بورسی به ۰.۶درصد رسیده است. این رشد در تابستان ۱۴۰۴ منفی ۰.۶درصد و در ۶ماه نخست سال جاری منفی ۲.۸ ثبت شده بود. به تازگی مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در ۶ماه نخست سال جاری را با احتساب نفت ۰.۱درصد و بدون احتساب نفت منفی ۰.۵درصد اعلام کرد.
بیشترین و کمترین رشد برای کدام صنایع بوده است؟
در ماه آبان، تنها ۳ صنعت رشد مثبت و ۱۰ صنعت رشد منفی را تجربه کرده‌اند. در این میان، صنایع شیمیایی با ۷.۳درصد رشد ماهانه، خودرو و قطعات با ۶.۶درصد و محصولات دارویی با ۲.۹درصد تنها گروه‌هایی بودند که در این ماه روند افزایشی ثبت کردند. شاخص تولید صنایع شیمیایی پس از پنج ماه افت متوالی، در آبان رشد ۷.۳درصدی را به ثبت رساند؛ رشدی که بالاترین میزان در یازده‌ماهه منتهی به آبان محسوب می‌شود. همچنین تولید شرکت‌های بزرگ پتروشیمی نظیر پارس، پردیس و نوری در این ماه بیش از ۲۰درصد افزایش یافته است.
با وجود آنکه شاخص تولید کل در آبان رشدی نزدیک به صفر داشت، اغلب صنایع(به‌جز محصولات شیمیایی، خودروسازی و قطعات، و محصولات دارویی) با افت تولید مواجه شدند. در سه‌ماه منتهی به آبان نیز بالاترین رشد مربوط به صنایع دارویی با ۱۰.۱ درصد و خودروسازی و قطعات با ۵.۵ درصد بوده و در مقابل، کمترین رشد در گروه ماشین‌آلات و تجهیزات مشاهده شده است. از منظر رشد ماهانه نیز بیشترین کاهش به محصولات کاغذی با منفی ۱۸.۲درصد و ماشین‌آلات و تجهیزات با منفی ۱۷.۷درصد تعلق داشته است.
همچنین شاخص تولید صنعت فلزات اساسی که طی سه ماه متوالی در مسیر صعودی قرار داشت، در آبان با ثبت نرخ منفی ۰.۳درصد وارد فاز کاهش شد. از منظر سهم‌بری صنایع در رشد تولیدات صنعتی، فلزات اساسی با ۳۷.۴درصد و صنایع شیمیایی با ۲۸ درصد بیشترین ضریب اهمیت را به خود اختصاص می‌دهند.
کاهش همزمان تولید و موجودی انبار صنایع
مطالعات پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد، در سه‌ماه منتهی به آبان نیز مشابه تابستان، هم رشد تولید منفی بوده و هم موجودی انبار کاهش داشته است. درصد تغییر کل موجودی انبار صنایع بورسی، در آبان ماه منفی ۱.۴درصد، در سه‌ماه منتهی به آبان منفی ۳.۲ درصد و در یک سال منتهی به این ماه منفی ۰.۸درصد اعلام شده است.
بر این اساس در یک سال منتهی به انتهای آبان سال جاری، هم رشد تولید(منفی ۱.۷) و هم موجودی انبار(منفی ۰.۸) کاهش داشته است.بررسی همزمان رشد تولید صنایع و تغییرات موجودی انبار محصولات نهایی می‌تواند نشان دهد افت‌وخیز تولید ناشی از تغییرات سمت عرضه یا تقاضا است. زمانی که تقاضا محدود باشد، معمولا رشد تولید و موجودی انبار خلاف جهت هم حرکت می‌کنند، اما اگر کاهش تولید همراه با کاهش موجودی انبار باشد، می‌توان نتیجه گرفت که مشکل از سمت عرضه(مانند محدودیت انرژی) است.
بر این اساس در سه‌ماه شهریور، مهر و آبان سال جاری، صنعتی فلزات اساسی به دلیل افزایش فروش، موجودی انبارشان کاهش یافته است. از سوی دیگر در این مدت، صنایع شیمیایی با افت فروش به دلیل کاهش تقاضا مواجه بوده‌ و رشد تولید در این صنعت موجب افزایش محصول نهایی در انبار شده است. تغییرات موجودی انبار در سه ماه منتهی به آبان ۱۴۰۴ در صنایع خودروسازی و ساخت قطعات، دارویی، محصولات غذایی (افزایش تولید و کاهش موجودی انبار) و کانی‌های غیرفلزی (کاهش تولید و افزایش موجودی انبار) کمتر از یک درصد بود که می‌توان آن را به منزله عدم تغییر در نظر گرفت.
تورم نقطه یا تولیدات صنعتی به ۴۵درصد نزدیک شد
با استفاده از داده‌های شرکت‌های بورسی که قیمت فروش محصولاتشان را منتشر می‌کنند، شاخصی برای سنجش قیمت در صنایع مختلف ساخته شده و روند آن با شاخص قیمت تولیدکننده صنعتی بانک مرکزی مقایسه شده است. نتایج نشان می‌دهد تورم بخش صنعت از ابتدای نیمه دوم سال۱۴۰۲ روند نزولی گرفت؛ به‌طوری‌که تورم صنعتی بر پایه داده‌های بورسی که در مهر آن سال بیش از ۳۶درصد بود، تا اسفند به حدود ۲۰درصد کاهش یافت. در بهار۱۴۰۳ دوباره افزایش ملایمی در تورم صنعتی مشاهده شد و این نرخ در خرداد به حدود ۲۵ درصد رسید، اما در تابستان همان سال دوباره کاهش یافت و به زیر ۲۰ درصد رسید.
از آبان تا اسفند ۱۴۰۳ تحت‌تاثیر عواملی مانند نوسانات بازار ارز، تورم تولیدات صنعتی دوباره صعودی شد و تا حدود ۳۸درصد بالا رفت. در چهار ماه نخست ۱۴۰۴ نرخ رشد قیمت‌های صنعتی بین ۳۵ تا ۳۷درصد در نوسان بود و سپس در مرداد به ۳۹.۷درصد، در شهریور به ۳۸.۵درصد و در مهر ۱۴۰۴ با عبور از مرز ۴۰ درصد به ۴۱.۶درصد رسید. نرخ رشد قیمت‌های صنعتی در آبان ماه به ۴۴.۶ درصد رسید.
نکته قابل‌توجه در خصوص شاخص قیمت صنایع این است که از ۱۳ صنعت منتخب اعلام شده، در آبان ماه سال جاری، شش گروه صنعتی رشد شاخص قیمت تولیدات بالاتر از ۵۰درصد ثبت کرده‌اند. بر اساس گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، در آبان ماه، صنایع محصولات کاغذی (۱۰۲.۸درصد)، دستگاه‌های برقی(۷۰.۶درصد)، دارویی(۵۹.۹درصد)، ماشین‌آلات و تجهیزات(۵۳.۷درصد)، صنایع غذایی (۵۱.۷درصد) و خودرو و قطعات(۵۰.۷درصد) بیشترین افزایش قیمت را داشته‌اند. در مقابل، کمترین رشد قیمت مربوط به صنعت لاستیک و پلاستیک بوده که تورم ۳۰درصدی را تجربه کرده است.