نوسان نرخ ارز از تابستان ۹۷ آغاز شد و آنروزها بازار ارز تحتتأثیر شوکهای سیاسی و خروج آمریکا از برجام نوسانهای شدیدی را تجربه کرد. در مرداد ۹۷ میانگین قیمت ماهانه دلار بیش از ۲۵ درصد رشد را ثبت کرد و از ابتدای آن سال تا امروز در ۱۹ ماه میانگین قیمت ماهانه بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته است...
دلار وارد کانال ۱۳۰هزار تومان شد؛ بررسی آمار از سال ۹۷نشان میدهد نوسانات کنونی با تجربههای آن سال فرق دارد، اما پیامدهای اقتصادی همانقدر مهم است. روند تاریخی؛ بازگشت به خاطرات اما از مسیری متفاوت نوسان نرخ ارز از تابستان ۹۷آغاز شد و آنروزها بازار ارز تحتتأثیر شوکهای سیاسی و خروج آمریکا از برجام نوسانهای شدیدی را تجربه کرد. در مرداد ۹۷میانگین قیمت ماهانه دلار بیش از ۲۵درصد رشد را ثبت کرد و از ابتدای آن سال تا امروز در ۱۹ماه میانگین قیمت ماهانه بیش از ۱۰درصد افزایش یافته است. تازهترین دادهها نشان میدهد در ۲۵روز اول آذر ماه میانگین دلار بالای ۱۲۱هزار تومان بوده که نسبت به میانگین آبان ۱۰.۷درصد رشد نشان میدهد و در هفته اخیر سطح ۱۳۰هزار تومان را هم شکست. این ارقام تأکیدی است بر اینکه بازار ارز ایران همواره در معرض موجهای صعودی بوده، اما هر موج ویژگیها و محرکهای خاص خودش را دارد. معیارهای شدت نوسان؛ از درصد تا هزار تومان برای سنجش نوسانات ارزی باید چند معیار را کنار هم گذاشت: نرخ تغییر از آغاز تا پایان ماه، تعداد روزهایی که رشد روزانه بالاتر از یک یا پنج درصد بوده، و همچنین تعداد روزهایی که رشد روزانه بیش از هزار تومان رخ داده است. سال ۹۷بیشترین فواصل زمانی با رشدهای سنگین را دارد؛ برای مثال از ابتدا تا انتهای شهریور آن سال نزدیک به ۳۷درصد افزایش ثبت شد و تعداد روزهایی که رشد روزانه بالای یک درصد بوده در سالهای ۹۷و ۹۹بیش از ۹۰روز گزارش شده است. اما اگر معیار را به افزایش مطلق هزار تومان در روز محدود کنیم، مقایسه معنادارتر میشود: از ابتدای سال جاری تا امروز در ۴۴روز افزایش روزانه دلار بیش از هزار تومان رخ داده در حالی که این رقم در سال گذشته ۲۳روز بود. نهایتاً با محاسبه ضریب تغییرات نرخ روزانه میبینیم بیشترین نوسان نسبی مربوط به سال ۹۷بوده است؛ یعنی آن سال هم شدت و هم فراوانی شوکها بیسابقه بود. پیامدها و ابزارهای سیاستگذاری برای مهار تلاطم نوسانات ارزی فراتر از عددهای روی تابلو است؛ تأثیر مستقیم بر انتظارات تورمی، هزینه واردات، برنامهریزی بنگاهها و قدرت خرید خانوارها دارد. وقتی نرخ ارز سریع و غیرقابلپیشبینی بالا میرود، کسبوکارها برای تأمین مواد اولیه دچار اختلال میشوند و خانوارها در حفظ قدرت خرید دچار تردید میشوند؛ در نتیجه سرمایهگذاری و تشکیل سرمایه کند میشود. از منظر سیاستی، مجموعهای از ابزارها میتواند از شدت شوکها بکاهد: تقویت دهیـدگی اطلاعاتی و شفافیت در سیاست ارزی تا انتظارات بازار مدیریت شود، استفاده هدفمند از ذخایر ارزی و مکانیزمهای عرضه بازارساز برای مقابله با نوسانهای کوتاهمدت، ایجاد کانالهای مالی جایگزین و تسهیل تجارت رسمی برای کاهش انگیزه بازار غیررسمی، و حفظ ثبات سیاست پولی و مالی تا از تسریع تورم جلوگیری شود. در کنار اینها دیپلماسی اقتصادی و برقراری روابط بانکی و تجاری پایدار میتواند فشارهای ساختاری بر بازار ارز را کاهش دهد. آمارها نشان میدهد نوسانات فعلی در برخی مؤلفهها به تجربیات سال ۹۷شباهت دارد اما از نظر شدت نسبی سال ۹۷همچنان نقطه اوج بوده است. آنچه اکنون اهمیت دارد نه مقایسه صرف تاریخی، بلکه واکنش معنادار و هماهنگ سیاستگذار برای مدیریت انتظارات، تضمین جریان واردات و تقویت ثبات کلان است تا تلاطمهای روزانه به آثار بلندمدت زیانبار تبدیل نشوند.
