افزایش تقاضای سفر، متهم ردیف اول

اما اکنون و در آستانه‌ی پایان فصل اول سال، کفه نارضایتی به سمت مسافران میل کرده است. اسنپ و تپسی به عنوان دو بازیگر اصلی این حوزه، می‌گویند در قیمت پایه افزایش قابل توجهی نداشته‌اند و رشد تقاضای سفر در کنار ثابت بودن تقریبی تعداد رانندگان طی یک ماه گذشته، اصلی‌ترین عامل افزایش قیمت سفرها برای محقق شدن سفرها بوده است.
اینطور که به نظر می‌رسد، شیوع ادامه‌دار کرونا و لزوم رعایت طرح فاصله‌گذاری اجتماعی موجب شده تا بسیاری از افراد ترجیح دهند به جای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی مثل تاکسی، اتوبوس و مترو از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنند. اگرچه در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا، حجم سفرها به شدت کاهش پیدا کرده بود اما در زمستان گذشته اسنپ به عنوان بزرگ‌ترین تاکسی اینترنتی ایران اعلام کرد که رکورد قبلی تعداد سفر در یک روز را جابه‌جا کرده و صرفا در یک روز، ۲.۳ میلیون سفر موفق داشته است. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که در این شرایط، مسافران استفاده از تاکسی‌های اینترنتی را به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی ترجیح می‌دهند.
اما طی یک ماه گذشته با مشاهده قیمت‌های اسنپ و تپسی، نارضایتی‌ها نسبت به رشد نرخ‌ها افزایش یافته است. اگر چه این افزایش قیمت تنها مختص تاکسی‌های اینترنتی نبوده و کل ناوگان حمل و نقل شهری را در برگرفته است. به طور مثال از ابتدای اردیبهشت ماه نرخ کرایه تاکسی در پایتخت ۳۵ درصد افزایش داشت.
به نظر می‌رسد با پایان تعطیلات عید، ماه رمضان، ادامه‌دار شدن شیوع کرونا و کاهش دورکاری، تقاضای کاربران برای سفرهای درون‌شهری افزایش داده که همین موضوع در افزایش قیمت اسنپ و تپسی توسط الگوریتم این شرکت‌ها بی‌تاثیر نبوده است. بخش دیگری از نارضایتی کاربران مربوط به تاخیر زیاد برای یافتن تاکسی اینترنتی است. به نظر می‌رسد افزایش هزینه‌های نگه‌داری خودرو باعث شده تا رانندگان کمتری مشتاق به کسب درآمد از این مسیر باشند. از طرفی مدیران تاکسی‌های اینترنتی می‌گویند هر چقدر قیمت پایین‌تر باشد، زمان پذیرش توسط رانندگان نیز طولانی‌تر می‌شود.
الگوریتم قیمت‌گذاری پویا چگونه کار می‌کند؟
«فرید شهابی» مدیر تجاری اسنپ، ضمن تایید گران شدن سفرها با اشاره به تورم سالانه ۳۸.۹ درصدی اعلام شده در فروردین ماه امسال، گفت:
«عواملی مثل تورم، افزایش قیمت خودرو، لوازم یدکی، بنزین و استهلاک خودرو بر قیمت در تاکسی‌های اینترنتی تاثیر می‌گذارند. با توجه به نرخ تورم و افزایش ۳۵ درصدی نرخ کرایه تاکسیرانی، اسنپ نیز متناسب با افزایش هزینه‌های مختلف یک راننده و در نظر گرفتن عوامل ذکر شده، افزایش قیمت داشته است.»
به گفته وی سیستم قیمت‌گذاری در تاکسی‌های اینترنتی هم‌چنان پویا است و به همین دلیل نرخ کرایه‌ها در مقایسه با سال قبل گاهی ارزان‌تر و گاهی گران‌تر می‌شود.
شهابی با اشاره به ۴ فاکتور «ورودی سفر»، «مسافت سفر»، «مدت زمان سفر» و «نسبت عرضه و تقاضا» که قیمت هر سفر در اسنپ را تعیین می‌کند، به دیجیاتو می‌گوید ورودی سفر، مدت زمان سفر و مسافت سفر، «قیمت پایه» را تشکیل می‌دهند که هرچند ورودی و مسافت در یک سفر ثابت همیشه یکسان هستند، اما مدت زمان سفر با توجه به عواملی مانند ترافیک یا شرایط جوی خاص متغیر است، در نتیجه قیمت پایه سفرها در شرایطی که ورودی سفر و مسافت یکسان باشد به دلیل ترافیک و تغییر مدت زمان سفر می‌تواند تغییر کند.
او قیمت پایه متغیر را متاثر از نسبت عرضه و تقاضا دانست که یک الگوریتم به‌صورت هوشمند نسبت عرضه و تقاضا را بررسی می‌کند و با توجه به آن به قیمت پایه اضافه یا از آن کم می‌شود.
از سوی دیگر «هومن دمیرچی»، هم‌بنیان‌گذار و مدیر عملیات تپسی نیز در پاسخ به سوالی در خصوص چگونگی افزایش قیمت در سال جدید، به الگوریتم قیمت‌گذاری و متغیر تاکسی‌های اینترنتی اشاره کرد و گفت:
«از مهم‌ترین معیارهای قیمت‌گذاری می‌توان به فاکتورهایی مثل قیمت پایه، مسافت، مدت سفر، که مسائلی مثل شرایط آب و هوایی و میزان ترافیک بر آن موثرند، و نسبت میان تعداد درخواست‌های مسافران و تعداد سفیران فعال اشاره کرد. در نظر داشته باشید که همان طور که در شرایطی همچون افزایش درخواست سفر نسبت به تعداد سفیران و یا ترافیک، قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند، زمانی که تعداد درخواست‌های سفر نسبت به سفیران فعال کمتر است یا ترافیک وجود ندارد، قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند.»
افزایش تقاضا، اصلی‌ترین عامل رشد قیمت‌ها
مدیر عملیات تپسی با اشاره به افزایش تعداد درخواست‌های سفر با برداشته شدن محدودیت‌های کرونا و اتمام ماه مبارک رمضان، می‌گوید با توجه به افزایش درخواست‌ها، الگوریتم قیمت‌گذاری پویا که در مورد قیمت تصمیم‌گیری می‌کند برای بالا رفتن پذیرش سفر از سوی رانندگان، ممکن است در برخی مسیرها افزایش قیمت اعمال کند.
مدیر تجاری اسنپ نیز با تایید افزایش تقاضا در پی کاهش محدودیت‌های کرونایی و برگزاری امتحانات مدارس به صورت حضوری، تاکید کرد به طور کلی قیمت تاکسی‌های اینترنتی با نسبت عرضه و تقاضا رابطه دارد اما این نکته را نباید فراموش کرد که گاهی حتی با کمتر شدن درخواست‌ها نیز قیمت کاهش پیدا نمی‌کند. فرید شهابی برای روشن شدن این موضوع گفت: «ممکن است در شرایطی درخواست‌ها کم شود ولی تعداد رانندگان بیشتر از میزان درخواست‌ها کاهش یابد، در چنین شرایطی قیمت‌ها بیشتر می‌شود. برعکس آن نیز می‌تواند اتفاق بیفتد؛ یعنی اگر درخواست‌ها زیاد شود ولی تعداد رانندگان بیشتر از تعداد درخواست‌ها باشد، قیمت‌ها کاهش می‌یابد.»
شهابی در پاسخ به این سوال که کف و سقف تغییر قیمت‌ها توسط الگوریتم عرضه و تقاضا چند درصد است، به دیجیاتو می‌گوید به صرفه بودن قیمت‌ها برای راننده و مسافر اهمیت بالایی دارد از همین روی اسنپ راه‌حل‌های متفاوتی برای آن در نظر گرفته است: «به طور مثال برای افزایش یا کاهش قیمت یک حد معینی تعیین می‌شود و اجازه نمی‌دهیم هزینه‌ سفر بیشتر از آن بالا یا پایین برود.»
به گفته وی کف و سقف قیمت‌ها در شهرها و روزهای سال متغیر است اما قیمت‌ها از کف و سقف تعیین شده بیشتر یا کمتر نمی‌شود. اگر قیمت سفری بیش از این رقم افزایش پیدا کند عموما مربوط به افزایش زمان سفر به عنوان یکی از عوامل کلیدی قیمت پایه است.
شهابی با بیان این که در روزهای اخیر نرخ رشد درخواست از سوی مسافران از نرخ رشد رانندگان پیشی گرفته است، این موضوع را مهم‌ترین عامل افزایش قیمت‌ها در این مدت می‌داند. اما برنامه اسنپ برای رفع این مشکل چیست؟ او در پاسخ به این سوال گفت: «اسنپ تلاش می‌کند با تشویق راننده‌هایی که مدتی است فعالیتی نداشتند و همینطور برای راننده‌های فعال، طرح‌های تشویقی تعیین کند تا انگیزه فعالیت آن‌ها بیشتر شود.»
در مجموع، مدیر تجاری اسنپ افزایش قیمت در سامانه اسنپ را وابسته به عواملی مانند نرخ تورم، افزایش قیمت خودرو و لوازم یدکی، بنزین و استهلاک خودرو عنوان کرد و افزود: «در یک سال اخیر با افزایش چشمگیر قیمت خودرو، لوازم یدکی و در مجموع استهلاک خودرو مواجه بودیم و دور از ذهن نیست که فعالیت در تاکسی‌های اینترنتی با کرایه‌های قبلی برای کاربران راننده از نظر اقتصادی به‌صرفه نباشد.»
به گفته شهابی اسنپ بر اساس سیستم محاسبه‌ قیمت خود تلاش می‌کند تا درخواست‌های بیشتری را به سفر تبدیل کند اما در این میان طبیعی است اگر هزینه‌ سفر پایین باشد راننده‌ای درخواست را قبول نکند و اگر هزینه بسیار بالا باشد مسافر درخواست خود را لغو کند.
در همین رابطه او افزود ساختار قیمت‌گذاری پویا کمک می‌کند تا هزینه‌های سفر را طوری برآورد کنند که هم برای راننده و هم برای مسافر به‌صرفه باشد.
مدیر عملیات تپسی نیز افزایش قیمت را وابسته به تورم دانست و گفت: «با توجه به تورم و افزایش هزینه رانندگان و به خصوص نگهداری خودرو و قطعات یدکی، باید قیمت سفرها برای ایشان به صرفه باشد.» وی معتقد است با توجه به نرخ تورم، افراد در هر شغلی توقع دارند درآمدشان افزایش پیدا کند و نمی‌توان این حق رانندگان تاکسی‌های اینترنتی را نادیده گرفت.
یک ماه پیش و در اردیبهشت ۱۴۰۰، «احسان خاندوزی» نماینده مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «به تازگی رکورد ۷۵ ساله تورم در ایران شکسته شد.» اختلاف‌های بسیاری بر سر عدد تورم سالانه وجود دارد و باید دید در دوره‌ای که تورم بی‌داد می‌کند، الگوریتم تاکسی‌های اینترنتی چقدر و چگونه می‌توانند حافظ منافع مسافران و رانندگان به شکل همزمان باشند.