توکن غیرقابلمعاوضه یا NFT کاربردهای زیادی دارد؛ ازجمله گیمینگ، هنر و حتی کشت سود (ییلد فارمینگ). حال NFT دقیقاً چیست؟...
توکن غیرقابلمعاوضه (Non-Fungible Token) نوعی خاص از توکنهای رمزنگاری است که با استفاده از تکنولوژی بلاکچین گونهای دارایی دیجیتال ایجاد میکند که تکثیرشدنی نیست. توکن غیرمثلی با رمزارزهای شناختهشدهی قابلتعویض مانند بیت کوین (BTC)، اتر (ETH) یا مونرو (XMR) تفاوت دارد. برای مثال، میتوانید بیت کوینی را درمقابل بیت کوینی دیگر معاوضه کنید. اگرچه استفاده از NFTها در صنایع مختلف وجود دارد، بیشتر در حوزهی گیمینگ و کلکسیون دیجیتال استفاده میشوند و اغلب با استاندارد ERC-721 و روی بستر اتریوم ساخته میشوند. گفتنی است در سال ۲۰۲۱استفاده از توکنهای غیرقابلمعاوضه روی سایر بلاکچینها مانند پروتکل BEP-721 بایننس اسمارت چین نیز شروع به توسعه کرد. قابلمعاوضه یا مثلی بودن چیست؟ منظور از قابلمعاوضهبودن دارایی یعنی بتوان آن را بدون افت قیمت با دارایی مشابهش معاوضه کرد. همچنین، قابلمعاوضهبودن ویژگیهای سرمایه مانند قابلتقسیمبودن یا ارزش آن را تعیین میکند. برای مثال، اسکناس ۱۰دلاری ازلحاظ ارزش کاملاً مشابه اسکناس ۱۰دلاری دیگر است. وقتی شما اسکناسی ۱۰دلاری از کسی قرض میگیرید، نیازی نیست دقیقاً همان اسکناس را به او پس بدهید؛ زیرا آنها ارزش یکسان دارند. NFT چیست؟ توکنهای قابلمعاوضه (Fungible) توکنهایی هستند که باهم قابلمعاملهشدن هستند و بهای آنها ثابت میماند. در حوزهی رمزارز ، یک بیت کوین ارزشی معادل یک بیت کوین دیگر دارد و ارزش آن بدون توجه به صاحب یا تاریخچهاش ثابت است. بااینحال، قضیه دربارهی توکنهای غیرقابلمعاوضه یا NFTها فرق میکند، قیمت توکن NFT با توکنهای مشابه آن متفاوت است. ویژگیهای فردی یکتابودن آنها را تعیین میکند؛ بنابراین، آنها همچون سرمایههای دنیای واقعی مانند سنگهای قیمتی یا آثار هنری یا کلکسیونی غیرقابلمعاوضه هستند. NFTها عموماً محدود و منحصربهفرد هستند و با کدهای یکتایی شناسایی میشوند. برای مثال، بیایید فرض کنیم که من بلیت سینما برای دیدن فیلم اخراجیهای جدید را دارم و شما بلیت فیلم جنگ ستارگان را دارید. هر دوِ ما بلیت داریم؛ ولی آیا این بلیتها قابلمعاوضه هستند؟ بنابراین، توکنهای غیرقابلمعاوضه مانند این بلیتها، جلوهی دیجیتال سرمایههایی هستند که میتوانند حاوی اطلاعاتی باشند که کاربردهای گوناگون و ارزشی پیشبینینشدنی دارد. ویژگیها و مزیتهای توکنهای غیرقابلمعاوضه کمیاب: ارزش توکنهای غیرقابلمعاوضه ناشی از کمیاببودن آنها است. اگرچه توسعهدهندگان NFTها هر اندازه بخواهند میتوانند از این توکنها بسازند، با محدودکردن تعداد آنها، باعث افزایش نادربودن آنها میشوند. تقسیمنشدنی: اگرچه این امر قانون نیست، اغلب توکنهای غیرقابلمعاوضه به واحدهای کوچکتر تقسیم نمیشوند؛ پس یا کل یک اثر هنری دیجیتال را میخرید یا اصلاً آن را نمیخرید. یکتایی: این مهمترین ویژگی NFTها است. NFTها زبانهای (tab) از اطلاعات ثابت دارند که یکتابودن آنها را ثبت میکند. به این ویژگی بهعنوان گواهی اصالت نگاه کنید. قابلانتقال: برخلاف توکنهای قابلمعاوضه تریدشدنی، توکنهای غیرقابلمعاوضه در بازارهای خاصی خریدوفروش میشوند. بااینحال، ارزش آنها به منحصربهفردبودنشان بستگی دارد. دارای اصالت: توکنهای غیرقابلمعاوضه مبتنیبر تکنولوژی بلاکچین هستند؛ بنابراین، میتوانید از اصالت انافتی خود مطمئن شوید؛ زیرا ساخت چیزی جعلی در لجر تغییر ناپذیر نامتمرکز تقریباً محال است. حافظ حق مالکیت:این ویژگی هم به استفادهی انافتی از پلتفرمهای نامتمرکز اشاره میکند که در آن هیچ مالکی دادهای را پس از ثبت نمیتواند تغییر دهد. NFTها چرا باارزش هستند؟ بهلطف ظهور تکنولوژی بلاکچین، گیمرها و کلکسیونرها میتوانند مالکان تغییرناپذیر آیتمهای داخل بازی و سایر سرمایههای یکتا باشند و از آنها پول نیز کسب کنند. در بعضی موارد، بازیکنان میتوانند سازههایی مانند پارکها را در دنیای مجازی بسازند و از آن کسب درآمد کنند؛ مانند بازیهای The Sandbox و Decentraland. همچنین، بازیکنان میتوانند آیتمهای دیجیتال تکی را که هنگام بازی بهدست میآورند، در بازارهای ثانویه بفروشند؛ مانند کاستومها (لباسهای داخل بازی) و آواتارها و ارزهای داخل بازی. هنرمندان میتوانند آثار دیجیتال خود را بهطورمستقیم به مخاطبان و بدون نیاز به حراجیها در سراسر دنیا بفروشند و از این طریق سهم بیشتری از سود حاصل از فروش را برای خود نگه دارند. همچنین، حق تألیف (Royality) نیز میتواند بهصورت هنر دیجیتال برنامهنویسی شود و هر بار که اثر هنری به مشتری جدیدی فروخته میشود، خالق اثر درصدی از سود فروش را دریافت میکند. ویلیام شاتنر که با نام کاپیتان کرک در سری جنگ ستارگان شناخته شده است است، با ورود به عرصهی آثار کلکسیونی دیجیتال و صدور ۹۰هزار کارت دیجیتال از تصویر خودش روی فروشگاه بلاکچین WAX، بهازای هر کارت ۱دلار دریافت کرد و هر بار که این کارتها دوباره بهفروش بروند، از حق تألیف آنها کسب درآمد میکند. کاربردهای NFT چیست؟ توسعهی NFTها در برههای از زمان باعث شد تا آثار هنری کریپتویی فراوان ایجاد شوند؛ اما این توکنهای غیرقابلتعویض و کمیاب، تنها به حوزهی هنری محدود نمیشوند و در حوزهی املاک، گیمینگ، امور مالی و… نیز کاربرد دارند. NFT در هنر توکنهای غیرقابلتعویض کمیاببودن آثار هنری مجازی و دیجیتال را تضمین و امکان اعتبارسنجی این آثار را فراهم میکنند. برای مثال، همه میتوانند کاراکترهای CryptoPunk ایجادشده در بستر بلاک چین را مشاهده یا تصاویر آنها را دانلود کنند؛ اما هیچ فردی نمیتواند ادعای مالکیت آنها را داشته باشد. جدا از بحث ارزش هنری این آثار، گاهی اوقات اثبات مالکیت آنها هم از اهمیت بسیاری برخوردار است و NFTها راهکاری برای رفع این مشکل هستند. NFT برای کلکسیونرها افراد زیادی در دنیای امروز آیتمهای کلکسیونی جمعآوری میکنند. NFTها به این حوزه هم وارد شدهاند و سهم چشمگیری از فروش آیتمهای کلکسیونی را در مارکتپلیسهایی مانند OpenSea دراختبار دارند. گاهی اوقات، توکنهای غیرقابلتعویضی که برای آثار هنری معرفی میشوند، در آیتمهای کلکسیونی هم کاربرد دارند. برای مثال، CryptoPunkها مجموعهای از آثار هنری محسوب میشوند که بهعنوان آیتمهای کلکسیونی هم فروخته میشوند. NFT در دیفای (امور مالی) توکنهای غیرقابلتعویض میتوانند نقش اعتبار یا بلیت ورودی به استخری جدید را ایفا کنند. برای بهرهمندی از این قابلیت کاربر میتواند مقداری از توکنهای خود را بهمدت مشخصی در استخری بهعنوان سهام قرار دهد (Staking) و در ازای آن یا پاداش (نوعی دیگر از توکن غیرقابل تعویض) دریافت یا از آن بهعنوان مجوز و بلیت ورودی برای استخر بعدی استفاده کند. درصورت استفاده از NFT برای ورود به استخر جدید، پس از دسترسی به این استخر، توکن غیرقابلتعویض دیگر ارزشی ندارد و از بین میرود. NFT در گیمینگ پس از توسعهی NFTها، بازیهای کریپتویی زیادی ایجاد شدهاند که امکان پرداخت درونبازی (مانند خرید آیتمها یا ادامهی بازی در مراحل بالاتر) ازطریق ارز دیجیتال را فراهم و در ازای برد در بازی یا رسیدن به مراحلی خاص، مالکیت توکنهای غیرقابلتعویض مخصوصی را به کاربر واگذار میکنند. برخی از این NFTها در بازیهای کریپتویی ممکن است کاربرد خاصی نداشته باشند؛ اما برخی دیگر کاربردهای مختلفی مانند قابلیتهای مبارزه دارند و برخی دیگر هم مجموعهای از ویژگیهای ظاهری را برای کاراکترهای درون بازی بهارمغان میآورند که ارزش مالی بسیار بالایی برای فروش آن کاراکتر بههمراه داشته باشد. NFT در موسیقی کاربرد NFT در موسیقی کموبیش مانند همان کاربرد NFT در دنیای هنر است. درست مانند عکسها یا آیتمهای هنری، فایلهای صوتی و موسیقی را هم میتوان به توکنهای غیرقابلتعویض ضمیمه کرد. با زدن برچسب NFT به موسیقی یکی از بزرگترین مشکلات هنرمندان فعال در این حوزه از بین میرود. موسیقیدانان معمولا سهم عادلانهای از فروش آثار و موسیقیهای خود دریافت نمیکنند و بسیاری از اوقات هم این آثار بدون استفاده از کپیرایت دستبهدست در فضای مجازی جابجا میشوند. پلتفرمهای پخش موسیقی که بر بستر بلاکچین تعریف شدهاند، کپیرایت هر اثر را رصد و پیگیری میکنند. بهطورکلی، ترکیب موسیقی با NFTها ایدهای کارآمد برای پشتیبانی از آثار و حقوق هنرمندان و موسیقیدانان محسوب میشود؛ اما پیادهسازی این ایده هنوز با برخی مشکلات همراه است. تشخیص هویت توکنهای غیرقابلمعاوضه برای مقابله با جعل هویت ایدئال هستند. مثالهایی برای نشاندادن این موضوع، دیجیتالکردن هویت شامل مدارک دانشگاهی، مدارک پزشکی و حتی ظاهر ما است. همچنین، هنرمندان دیجیتال میتوانند بهدلایل کپیرایت، آثار خود را به انافتی تبدیل کنند. مثالی از کاربرد NFTها در تشخیص هویت شامل تبدیلکردن بلیتهای فیزیکی بازی به توکنهای غیرقابلمعاوضه و یافتن آثار جعلی است. چرا توکنهای غیرقابلتعویض مهم هستند؟ توکنهای NFT قابلیت این را دارند که یکی از اجزای مهم اقتصاد دیجیتال مبتنیبر بلاکچین باشند و در حوزههای مختلفی مانند بازیهای ویدئویی، تشخیص هویت دیجیتال، اعطای مجوز، اعطای گواهینامه یا هنرهای زیبا و حتی اعطای کسری از مالکیت اشیاء استفاده شوند. ذخیرهسازی مالکیت و هویت داده روی بلاک چین باعث افزایش یکپارچگی داده و حریم شخصی میشود. همچنین، انتقال آسان و مدیریت بدون نیاز به اعتماد این سرمایهها میتواند باعث کاهش اصطکاک (کارمزد) در ترید و اقتصاد جهانی شود.
مهارتهای فردی توکنهای غیرقابلمعاوضه برای کسب درآمد از استعداد یا زمان یک فرد کاربردی هستند. برای مثال، شخص میتواند از NFT در خبرنامهها یا پادکست یا ویدئوها استفاده کند.
گرانترین توکن غیرقابلمعاوضه کدام است؟ با شناختهترشدن NFTها، گرانترین انافتی دنیا نیز هر روز تغییر میکند. این عنوان را قبلاً یکی از توکنهای مجموعه کریپتو پانک (CryptoPunk) به نام شماره 6965 ازآنِ خود کرده بود که قیمتی برابر ۸۰۰اتر (با احتساب هر اتر به قیمت ۲۰۰۰دلار قیمتی بیش از ۱٫۶میلیون دلار) داشت؛ اما پسازآن، یکی از آثار هنرمندی به نام Beeple با قیمت ۶٫۶میلیون دلار فروخته رفت و رکورد گرانترین NFT را شکست. توکن ERC-721 توکن ERC-721 اصطلاحی برای توضیح توکنهای غیرقابلمعاوضه است. همانگونه که از اسم آن مشخص است، این استاندارد دستورالعملی برای ساخت NFTها روی بلاکچین اتریوم است. NFTها علاوهبر اتریوم، روی شبکههای نامتمرکز دیگری مانند ایاس (EOS) و نئو (NEO) نیز میتواند وجود داشته باشد. بااینحال، این پلتفرمها باید توانایی قراردادهای هوشمند و جعبهای پر از ابزارهای NFT را داشته باشند. قراردادهای هوشمند در این زمینه امکان وجود توضیحات همراه با جزئیات مانند فراداده (متادیتا) را میدهد. فهرست بهترین NFTهای خلقشده ازآنجاکه فضای NFT بهصورت نمایی در حال رشد است، محصولات و پروژههای مبتنیبر توکنهای غیرقابلمعاوضه نیز افزایش یافتهاند. این محصولات از گیمینگ تا بازارها را شامل میشوند. درادامه، به ۵پروژه برتر NFT اشاره شده است: اوپنسی (OpenSea): بازار برتر آثار هنری و کلکسیونی NFT است. موارد موجود در این بازار ENS (دامین اتریوم)، حیوانات مجازی و قطعات زمین مجازی را شامل میشود. نکته مهم این بازار، امکان خرید با رمزارزهای گوناگون مانند اتر و دای (DAI) است. Async.Art: بازار آثار هنری توکنهای غیرقابلمعاوضهی دیگری است که نهتنها NFTهای خود را در آنجا خریدوفروش میکنید؛ بلکه میتوانید توکن خود را نیز بسازید. این پلتفرم به خالقان آثار هنری نیز امکان میدهد تا بهآسانی ظاهر و رفتار آثارشان را تعریف کنند. این پلتفرم حتی به خریداران امکان خرید یا تغییر بخش یا لایهای از اثر هنری را میدهد.
CryptoKitties: کریپتوکیتیز بازی مجازی مبتنیبر بلاکچین است که امکان خریدن و بزرگکردن و ترید گربههای مجازی را به بازیکنان میدهد. این بازی شامل ترکیب گربههای مجازی و تولید نسلهایی است که ازلحاظ کلکسیونی ارزشمند باشند. کیتیز (گربههای این بازی) را میتوان با اتر (توکن شبکه اتریوم) خرید. طبق تخمینها، این بازی ۱٫۵میلیون کاربر و بیش از ۴۰میلیون دلار تراکنش دارد. بعضی از این گربههای مجازی بیش از ۳۰۰هزار دلار بهفروش رفتهاند. میانگین قیمت این گربههای مجازی ۶۵٫۷۶دلار است؛ هرچند باید کارمزد شبکه اتریوم را نیز در هر بار خرید یا فروش در نظر گرفت. دامنههای اتریوم (ENS): این پروژهی سرور نام دامنه (Domain Name Server) در ۲۰۱۷متولد شد. دامنهی .ETH توکنهای غیرقابلمعاوضهای هستند که از پروتکل ERC-721 استفاده میکنند و در بازارهای NFT قابلمعامله هستند. Decentraland: یکی از پروژههای برتر NFT است که روی جهان مجازی نامتمرکز تمرکز کرده است. در این پروژه، مشارکتکنندگان میتوانند زمینی مجازی بخرند یا بفروشند و هر «ساکن» این بازی پاسپورت دیجیتال تشخیص هویت مخصوصی دارد. نحوهی خرید NFT تا اینجای مقاله شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چطور میشود توکن غیرقابلمعاوضه (NFT) خرید. NFTها را میتوان با یکی از روشهای زیر بهدست آورد: ازطریق بازیکردن یا دپ (اپلیکیشن غیرمتمرکز) خرید NFT ازطریق بازارهای این توکن ترید این توکن با نفری دیگر نحوهی دسترسی به دپ و بهدستآوردن NFT ازطریق موبایل برای دسترسی به DApp، یکی از والتهای دارای مرورگر را روی گوشی خود نصب کنید. ازجملهی این والتها میتوان به اینها اشاره کرد: Trust Wallet MetaMask (MyEtherWallet (MEW Coinbase Wallet گفتنی است بعضی از این والتها مانند Coinbase Wallet علاوهبر موبایل، روی دسکتاپ نیز کاربردی هستند. وارد قسمت مرورگر (Browser) والت شوید و در قسمت آدرس، لینک وبسایت دپ مدنظر را وارد کنید؛ مثلاً https://www.cryptokitties.co/. پس از ورود به دپ مدنظر، ثبتنام (Sign Up) و والت خود را به دپ متصل کنید. ازاینپس میتوانید بازی یا خرید و فروش NFTها را شروع کنید. بلاک چین WAX WAX، سرواژهی «صرافی جهانی سرمایه»، بلاکچینی است که بهطورویژه برای ترید آیتمهای مجازی مانند آثار کلکسیونی و نادر درون بازیهای ویدئویی و جهانهای مجازی ساخته شده است. بلاکچین WAX بهعنوان بازاری نامتمرکز و پلتفرمی برای دپ عمل میکند. بهجای اعتماد به سازندهی بازی یا شبکهی متمرکز، کاربران واقعاً میتوانند تملک سرمایههای دیجیتال خود را دراختیار داشته باشند و آن را روی پلتفرم WAX با افراد دلخواهشان ترید کنند. یکی از دلایلی که توکنهای غیرقابلمعاوضه در بلاکچین WAX تا این حد محبوب هستند، خرید آسان آنها است. در این پلتفرم، بهراحتی میتوانید والتی WCW با نام کاربری و کلمهی عبور یا حساب رسانههای اجتماعی مانند توییتر یا فیسبوک یا ردیت بسازید. چگونگی ترید NFT در WAX برای ترید NFTها روی بلاکچین WAX، میتوانید NFT را از بازارهای ثانویهای تهیه کنید که در زیر فهرست شدهاند. به این بازارها از این نظر ثانویه میگویند؛ زیرا توکنها از جایی دیگر نشئت میگیرند؛ ولی در این بازارها بهفروش میروند؛ مانند آمازون که بازار اصلی و ایبی (eBay) بازار ثانویه است. برای خرید توکنهای غیرقابلمعاوضهی در پلتفرم WAX در بازارهای ثانویه، به توکن WAX نیاز دارید که میتوانید آن را از وبسایتهای فهرست زیر پیدا کنید و سپس WAX خریدهشده را به حساب دارای پسوند .wam خود ارسال کنید. وارد والت کلاد وکس (WAX Cloud Wallet) خود شوید و NFT مدنظر را انتخاب و طبق دستورالعمل بازار خرید کنید. فهرست بازارهای ثانویه روی بستر WAX عبارتاند از: Myth.Market Collectables.io AtomicHub.io SimpleMarket.io WAXplorer.com NFT خریدهشده را کجا میتوان مشاهده کرد؟ NFT خریدهشده را میتوان در والت WCW خود یا بازاری که در آن تراکنش را انجام دادهاید و مرورگرهای بلاکچین مانند wax.bloks.io مشاهده کرد. آیا برای بازار گاوی NFT آماده هستیم؟ هنوز نه. هیاهوی NFT بهزودی خاموش میشود؛ زیرا قیمتهای فعلی آن مصنوعی است. همچنین، نگرانیهایی بابت دستکاری قیمتها وجود دارد. برای مثال، یک گربه مجازی کریپتوکیتیز به قیمت ۶۰۰اتر فروخته شده است که حتی هیچ ویژگی (trait) که این قیمت را توجیه کند، نداشته است. بااینحال، اگر هنوز به NFT علاقه ندارید، رویتان را نیز از آن برنگردانید؛ اکوسیستم در حال تغییر است و مانند دیفای، NFTها ممکن است گام بزرگ بعدی در حوزهی کریپتو باشند. علاوهبراین، درحالحاضر فرصتهای سرمایهگذاری بسیار مناسبی در NFT وجود دارد. صعود این توکنها به دیدگاه نسل هزاره دربارهی آنها بستگی دارد. چرا؟ چون در انتهای این دهه، متولدان این نسل درآمد راکد زیادی خواهند داشت و بهدلیل مستعدبودن NFTها، آنها در این توکنها سرمایهگذاری خواهند کرد. همچنین، نسل هزاره در حال تغییر از سرمایهگذاری از اشیای فیزیکی به سرمایههای مجازی مانند بیت کوین (BTC) هستند. آینده NFTها در دو سال اخیر، NFTها رشد چشمگیری در حوزهی ارزهای دیجیتال و افراد زیادی میلیاردها دلار برای خرید برخی از این توکنهای غیرقابلتعویض هزینه کردهاند. همانطورکه گفتیم، NFTها کاربردهایی فراتر از آثار هنری و آیتمهای کلکسیونی دارند و نمیتوان قابلیتها و مزایای بهکارگیری آنها را نادیده گرفت. بااینحال، شاید در همین مدت NFTها کمی بیشازحد و اغراقشده در کانون توجه قرار گرفتند و درحالحاضر، شکوتردیدهایی دربارهی ارزش واقعی آنها مطرح شده است. باید به این امر توجه کرد که فضای NFT هنوز نوپا است؛ بههمیندلیل، باید منتظر ظهور پلتفرمهای جدید درکنار پروژههای فعلی NFT در ۲۰۲۱باشیم. از حالا بهبعد، باید شاهد حرکت آرام NFT از بازیهایی مانند کریپتوکیتیز به نقاشی، دیفای، هویت دیجیتال و... باشیم. درحقیقت، گسترهی کاربردهای آن تنها به تخیل جامعهی ارزهای دیجیتال و توسعهدهندگان بستگی دارد.