نوع جدید جنگ تجاری در راه است؟

احتمال وقوع دوران جدیدی از جنگ‌های تجاری در پی تغییرات آب و هوایی قوت گرفت. روزنامه معتبر نیویورک تایمز اخیرا در مطلب جالب توجهی، اثرات تغییرات آب و هوایی بر تنش‌های تجاری را مورد بحث قرار داده است. بر اساس گزارش تحولات تجارت جهانی مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، تلاش‌ها در جهت کاهش اثرات تغییرات آب و هوایی، کشورهای سراسر جهـان را وادار می‌کند تا سیاست‌های متفاوتی را در حوزه‌های صنعت و تجارت اتخاذ کنند؛ امری کـه احتمال بروز اختلاف و درگیری میان دولت‌ها را افزایـش داده اسـت. این درگیری‌های جدید بر سر سیاست‌های اقلیمی، اتحادهای بین‌المللی و سیستم تجارت جهانی هستند. اقدامات دولت‌ها به منظور جلوگیری از وقوع فجایع زیست‌محیطی، می‌تواند منجر به جنگ‌های تجاری فرامرزی شود.
ایالات متحده و اتحادیه اروپا طی ماه‌های اخیـر، یارانه‌ها، تعرفه‌ها و سیاست‌های دیگری را با هدف تسریع انتقال انرژی سـبز پیشنهاد یا معرفی کردند. آنها بـا امید ممانعت از بروز یک فاجعه آب و هوایی، معتقدند که دولت‌ها باید در جهت گسترش منابع انرژی پاک‌تر و مجازات بزرگترین انتشاردهندگان گازهای مولد گرمایش زمین، با شدت اقدامات لازم را پیگیری کنند. اما منتقدان معتقدند که این سیاست‌ها اغلب کشورها و شرکت‌های خارجی را در مضیقه قرار می‌دهند، زیرا دولت‌ها بـه صنایع خـود یارانه می‌دهند یا تعرفه‌های جدیدی برای محصولات خارجی وضع می‌کنند.
در واقع با اتخاذ اینگونه سیاست‌ها، تلاش چندین دهه ایالات متحده و اتحادیه اروپا در جهت چندجانبه‌گرایی مبتنی بر تجارت آزاد، رفع موانع تجاری در قالب سازمان تجارت جهانی (WTO) و تشـویق و افزایش تجارت جهانی از بین می‌رود.
این در حالی است که در شرایط کنونی، اتخاذ سیاست‌های جدید، منجر به رودرویی متحدان نزدیک و افزایش شکاف‌ها در سیستم شکننده فعلی حاکمیت تجارت جهانی شده است. برخی از کارشناسان معتقدند که بحران آب و هوایی، مستلزم ایجاد تغییرات اقتصادی سریع و وسیعی است که در تاریخ ۵هزار ساله مکتوب بشر بی‌سابقه بوده است؛ اقداماتی که بی‌تردید به ابزار سیاسی جدید نیاز دارد.
شـایان توجه است که دولت «جو بایدن»، یارانه‌های سخاوتمندانه‌ای را به منظور تشویق تولید فناوری انرژی پاک در ایالات متحده ماننـد اعطای اعتبار مالیاتی به مصرف‌کنندگان خودروهای پاک ساخت آمریکا و شرکت‌های سازنده نیروگاه‌های جدیدی بر پایه انرژی خورشیدی و بادی، ارائه می کند.
هر چند که مقامات دولت «بایدن» ابراز امیدواری کرده‌اند که تغییرات آب و هوایی، فرصت‌های جدیدی برای همکاری بـا متحدان فراهم کند، اما اینگونه به نظر می‌رسد کـه اقدامات آنها تاکنون، بیشتر چالش‌برانگیز بوده است. بزرگترین منبع اختلاف، اعتبارات مالیاتی جدید برای تجهیزات انرژی پاک و وسایل نقلیه ساخته شده در آمریکای شمالی است که بخشی از یک لایحه جامع سیاست آب و هوا و سلامت بود کـه «بایدن» سـال گذشـته آن را بـه قانون تبدیل کـرد. مقامات اروپایی این اقدام را «قاتل اشتغال» نامیده‌اند، زیرا در پیامد اجرای آن امکان سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش‌های سـاخت باتری، هیـدروژن سـبز، فولاد و سایر صنایع در رقابت بـا ایالات متحده را از دست خواهند داد.
نکته جالب آنکه اروپا نیز اخیرا در پاسخ، طرح خود مبنی بر اعطای یارانه به صنایع انرژی سـبز را معرفـی کرده اسـت؛ اقدامی که نگرانی از به راه افتادن یک «جنگ یارانه‌ای» پرهزینه و ناکارآمد را به شدت افزایش داده اسـت. علاوه بر این، مقامات اروپایی شکایت تجـاری بـه سازمان تجارت جهانی (WTO) را مطرح کرده‌اند که ممکن است مقدمه‌ای برای تلافی اقدامات آمریکا و اعمال تعرفـه بر محصولات آمریکایی باشد.
از سوی دیگر، سایر سیاست‌های اخیر اتحادیه اروپا در مورد تغییرات آب و هوایی نیز جنجال ایجاد کرده اسـت. در اواسط دسامبر، اتحادیه اروپا به توافق اولیه‌ای در جهت اعمال تعرفه جدید کربن در قبال برخی از کالاهای وارداتی دست پیدا کرد کـه گام بزرگی به سوی یک سیاست تجاری جدید متمرکز بر تغییرات آب و هوایی به شمار می‌رود. بر اسـاس این توافق، اتحادیه اروپا اقدامات سختگیرانه‌ای برای محصولات کشورهایی که در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود گام جدی برنداشته‌اند، انجام خواهد داد.
به گزارش فردای اقتصاد، هدف این اقدام، جلوگیری از وارد شدن خسارت به شرکت‌های اروپایی است که موظف به رعایت مقررات زیست‌محیطی سختگیرانه هستند و باید با شرکت‌های کشورهای در حال توسعه که قوانین زیست‌محیطی ضعیف‌تری دارند و کالاهای ارزان‌تری تولید می‌کنند، رقابـت کنند. اقدامات متقابل آمریکا و اتحادیه اروپا علیه یکدیگر و علیه کشورهای در حال توسعه، خطر جنگ تجاری گسترده را به تهدیدی عینی بدل کرده اسـت.