تخته‌گاز رشد صنعتی در سرازیری رکود

طبق این گزارش، رشد این شاخص در خرداد سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل به 2.1 درصد رسید. روند نزولی رشد تولید صنعتی برای سومین ماه متوالی کمترین نرخ رشد این بخش در یک سال اخیر را رقم زد. رشد تولید صنعتی کشور در اسفند ماه سال گذشته با ثبت رشد بالغ بر 8 درصد در قله 3 ساله قرار گرفت، اما با شروع 1402 با شیب تندی روند نزولی در پی گرفته، به گونه ای که به کانال 2 درصد رسیده است. یکی از مهم‌ترین رخدادهایی که بر روند نزولی شاخص کل تاثیر گذاشت، رشد منفی چشمگیر در صنعت «محصولات شیمیایی» بوده است. حجم تولیدات این بخش در خرداد امسال نسبت به خرداد سال گذشته 10.4 درصد کاهش یافته است.
رکود و رونق تولیدات صنعتی در سه سال گذشته
بررسی رشد شاخص تولید صنعتی از بهار سال 99 تا بهار سال 1402 نشان می‌دهد که این شاخص در سه فصل تابستان، پاییز و زمستان سال 1400 به صورت جزئی نزدیک صفر در نوسان بوده است. به عبارت دیگر، حجم تولیدات صنعتی در این سه فصل در سال 1400 نسبت به حجم تولیدات صنعتی در این سه فصل در سال 1399 چندان تغییر نکرده و اغلب به میزان ناچیزی کمتر شده است.
در بهار سال 1401 این شاخص با شتاب به سمت خروج از محدوده منفی حرکت کرد به طوری که در تابستان سال 1401 بین 5 تا 7 درصد نوسان داشت. به بیان دیگر، تولیدات صنعتی تابستان 1401 بین 5 تا 7 درصد بیشتر از تولیدات صنعتی تابستان 1400 بوده است. این روند مثبت در پاییز سال گذشته ادامه یافت و در زمستان دوباره افزایش پیدا کرد. به طوری که متوسط رشد تولید صنعتی در زمستان سال گذشته به بیش از 8 درصد رسید.
با این حال، روند افزایشی شاخص تولیدات صنعتی در سال 1402 دوام نداشت. در دو ماه ابتدایی امسال رشد شاخص تولید صنعتی به ترتیب به 6.8 و 6.3 درصد در فروردین و اردیبهشت امسال رسید. در خرداد 1402، روند کاهشی رشد شاخص تولیدات صنعتی به شکل چشمگیری شدت گرفت و به 2.1 درصد رسید که کمترین مقدار در یک سال گذشته (یعنی تا خرداد سال 1401) است.
شاخص تولید صنعتی بر اساس تولیدات چهارده زیر گروه محاسبه می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که زیرگروه «محصولات فلزی» بیشترین تغییر را در دو ماهه ابتدای سال 1402 داشته است. به عبارت دیگر، رشد تولیدات این زیرگروه در اردیبهشت امسال 30- درصد بوده که در خرداد ماه به 24.8 درصد رسیده است. به بیان دیگر، تولید محصولات فلزی در اردیبهشت امسال نسبت به اردیبهشت سال گذشته 30 درصد کاهش یافته اما تولید این محصول در خرداد امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل 25 درصد افزایش داشته است.
در مقابل، حجم تولیدات زیرگروه «صنایع شیمیایی» در اردیبهشت 1402 نسبت به مدت مشابه در سال 1401 حدودا 2 درصد کمتر بوده در حالی که این رقم در خرداد امسال به 10.4- درصد رسیده است. در واقع، تولیدات خرداد امسال نسبت به خرداد سال گذشته در زیرگروه «صنایع شیمیایی» 10.4 درصد کمتر شده است.
هر یک از زیرگروه‌های چهارده‌گانه، یک ضریب اهمیت دارند. ضریب اهمیت نشان‌دهنده میزان تاثیرگذاری تولیدات هر زیرگروه روی شاخص کل تولیدات صنعتی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیشترین ضریب اهمیت متعلق به زیرگروه «صنایع شیمیایی» است. در واقع، تغییرات تولید در زیرگروه «صنایع شیمیایی»،‌28 درصد روی شاخص کل تاثیر می‌گذارد. به همین علت منفی‌شدن رشد تولید این بخش یکی از عوامل نزولی‌شدن شاخص کل تولیدات صنعتی تلقی می‌شود.
سه نهاد و ارائه یک شاخص در زمان‌های مختلف
صنعت، به عنوان بخش پیشران تولید یکی از مهم‌ترین ارکان اقتصاد کشور است. اقتصادهای پویا با سیستم آماری پیشرفته به طور منظم و ماهانه آمار مربوط به تغییرات تولید صنعتی را منتشر می‌کنند چرا که تغییرات تولید این بخش در کوتاه‌مدت می‌تواند تاثیر زیادی روی سایر بخش‌های اقتصادی داشته باشد.
برای مثال، اگر این شاخص نشان دهد که تولید قطعات خودرو در یک ماه نسبت به زمان مشابه در سال قبل کاهش یافته، می‌تواند روی تولید خودرو و به تبع روی قیمت آن در ماه‌های بعد اثرگذار باشد. به همین دلیل، انتشار شاخص تولید صنعتی به صورت ماهانه از اهمیت بالایی برای فعالان اقتصادی برخوردار است. چرا که این شاخص با استفاده از آمار تولید شرکت‌های صنعتی ثبت شده در بورس به صورت ماهانه تغییرات حجم تولید کالاهای صنعتی را نشان می‌دهد.
هم‌اکنون، سه نهاد آمارهای صنعتی را ارائه می‌دهند. اولین نهاد، بانک مرکزی است که از سال 1341 متغیرهای مهم صنعتی مانند تولید،‌ قیمت، اشتغال و تشکیل سرمایه را برای همه کارگاه‌های صنعتی با بیش از 100 نفر کارکن در هر دوره سه ماهه محاسبه کرده و نتایج آن را در هر سال به صورت سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالیانه گزارش می‌کند.
دومین نهاد، مرکز آمار است که جامعه مورد بررسی آن تمام کارگاه‌های صنعتی کشور با بیشتر از 10 نفر کارکن است. مرکز آمار گزارش تولیدات صنعتی این کارگاه‌ها را از سال 1353 به صورت سالیانه منتشر می‌کند.
با توجه به اهمیت بررسی این شاخص در تواتر زمانی کوتاه‌تر، پژوهشکده پولی و بانکی بر اساس آمار منتشرشده از 280 شرکت بورسی و بررسی تولیدات ماهانه آن‌ها، شاخص تولید صنعتی را هر ماه به صورت نقطه به نقطه منتشر می‌کند.
به عبارت دیگر، این شاخص بیان می‌کند که حجم تولیدات صنعتی در یک ماه چقدر نسبت به حجم تولیدات صنعتی در مدت مشابه سال قبل تغییر کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص تولید صنعتی ماهانه بورسی از انطباق خوبی با شاخص تولید صنعتی مرکز آمار برخوردار است.