خبرهای خوشی از دنیای تجارت‌جهانی به گوش می‌رسد! در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴، شاهد وزش نسیم سیگنال‌های مثبت در این عرصه بوده‌‌‌‌‌ایم، به‌طوری‌که حجم مبادلات کالا در این بازه زمانی، حدود یک‌‌درصد به‌صورت سه‌ماهه نسبت به سه‌ماهه قبل افزایش یافته‌است...
این آمار نویدبخش، در مورد تجارت خدمات نیز صادق است، به‌گونه‌ای که شاهد رشدی حدودا ۱.۵درصدی در این حوزه به‌صورت سه‌ماهه نسبت به سه‌ماهه قبل بوده‌‌‌‌‌ایم. این سیگنال‌های مثبت نشان‌دهنده حرکتی رو به جلو در مسیر احیا و بازگشت به رونق در تجارت‌جهانی پس از چالش‌های متعددی است که در سال‌های اخیر با آن روبه‌رو بوده‌است. کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل‌متحد(آنکتاد) در پیش‌بینی‌های اخیر خود، خبرهای امیدوارکنندهای از رشد تجارت‌جهانی در نیمه اول سال۲۰۲۴ارائه داده‌است. این نهاد بین‌المللی انتظار دارد شاهد شتاب قوی‌‌‌‌‌تر در روند مثبت مشاهده‌شده در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴باشیم، بهطوری که رشد تجارت در این بازه زمانی به حدود ۲درصد برسد. آنکتاد تخمین می‌زند این رشد قابل‌توجه، ارزش تجارت کالا را در نیمه اول سال۲۰۲۴در مقایسه با نیمه دوم سال۲۰۲۳به میزان حدود ۲۵۰میلیارد دلار آمریکا افزایش دهد. تجارت خدمات نیز از این رونق بی‌‌‌‌‌نصیب نخواهد ماند و رشدی معادل ۱۰۰میلیارد دلار آمریکا در نیمه اول سال۲۰۲۴پیش‌بینی می‌شود. با وجود این چشم‌‌‌‌‌انداز امیدوارکننده، آنکتاد با احتیاط به احتمال عبور از رکورد تجارت‌جهانی در سال۲۰۲۴نگاه می‌کند، در حالی‌که رشد پیش‌بینی‌‌‌‌‌شده نشان‌دهنده بهبود نسبت به سال۲۰۲۳است، هنوز بعید است که بتواند از سطح بی‌سابقه‌‌‌‌‌ای که در سال۲۰۲۲به‌ثبت رسیده بود، فراتر رود. تجارت‌جهانی در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴به حرکت رو به جلوی خود ادامه داد و شتابی ملایم را که از نیمه دوم سال۲۰۲۳آغاز شده‌بود، حفظ کرد. این روند صعودی در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴عمدتا مدیون پویایی مثبت تجارت در ایالات‌متحده و کشورهای درحال‌توسعه بود. عملکرد صادراتی قوی بزرگ‌ترین اقتصادهای درحال‌توسعه آسیا نیز نقش قابل‌توجهی در تقویت این روند ایفا کرد. در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴شاهد رشد مثبت در هر دو بخش کالا و خدمات بوده‌‌‌‌‌ایم. این روند صعودی در مقایسه با سه‌ماهه قبل از آن رخ‌داده و انتظار می‌رود در سه‌ماهه دوم سال۲۰۲۴نیز شتاب بیشتری بگیرد. رشد تجارت کالا در سال۲۰۲۴نشان‌دهنده بازگشت به مسیر رونق در این حوزه پس از کاهش‌‌‌‌‌ها در سال۲۰۲۳است. تجارت خدمات نیز رشد را تجربه کرده، اما با نرخی کاهنده در مقایسه با روند صعودی قوی سال۲۰۲۳. این تحولات مثبت در تجارت‌جهانی به‌دنبال کاهش تورم جهانی و بهبود پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی رخ‌داده‌است. این عوامل نشان‌دهنده معکوس‌شدن روندهای کلان اقتصادی کاهشی هستند که بیشتر سال۲۰۲۳را تحت‌تاثیر قرار داده بودند. نغمه‌‌‌‌‌های امید درمیان تردیدها جهان تجارت در سال۲۰۲۴نوای امید را سر می‌دهد. رشد مثبت در سه‌ماهه اول سال، بازگشت تجارت کالا به مسیر رونق و ادامه رشد تجارت خدمات، حکایت از آغاز دوره‌‌‌‌‌ای نو دارند. عوامل محرک این تحولات مثبت، کاهش تورم جهانی، بهبود پیش‌بینی‌های رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای محصولات مرتبط با انتقال انرژی و هوش‌مصنوعی هستند. علاوه‌بر این، احتمال کاهش نرخ بهره در ایالات‌متحده در اواخر سال‌و ضعیف‌‌‌‌‌تر‌شدن دلار آمریکا می‌تواند مزیت مضاعفی برای تجارت‌جهانی به ارمغان آورد، با این حال این سمفونی خوش، نواهایی از تردید را نیز در دل خود دارد. تنش‌های ژئوپلیتیک مداوم، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و سیاست‌های صنعتی نوظهور می‌توانند نقش مخربی در این روند صعودی ایفا کنند. پیش‌بینی‌های جهانی برای رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال۲۰۲۴همچنان حول و حوش ۳درصد ثابت مانده‌است. چشم‌‌‌‌‌انداز کوتاه‌مدت نیز با احتیاط خوش‌بینانه توصیف می‌شود، با این حال در نگاه به سال‌آینده، شاهد تفاوت‌‌‌‌‌های قابل‌توجهی در چشم‌‌‌‌‌انداز اقتصادی بین کشورها و مناطق مختلف هستیم. این اختلافات تاثیر قابل‌توجهی بر الگوهای تجارت‌جهانی خواهند گذاشت. درحالی‌که رشد اقتصادی جهانی با سرعتی ثابت در حال پیشروی است، تقاضا برای برخی از بخش‌ها همچنان شتاب بیشتری خواهد گرفت. خودروهای برقی، پنل‌‌‌‌‌های خورشیدی، باتری‌ها و نیمه‌‌‌‌‌هادی‌‌‌‌‌های رده بالا در بسیاری از کشورها شاهد رشد فزاینده تقاضا خواهند بود. تجارت این محصولات نیز احتمالا با نرخی به‌مراتب سریع‌تر از میانگین رشد اقتصاد جهانی افزایش خواهد یافت، با این‌حال سیاست‌های دولتی می‌توانند تا حدی این روندها را مهار کنند. اولویت‌‌‌‌‌دهی به نگرانی‌های داخلی و فوریت تحقق تعهدات اقلیمی، تغییراتی در سیاست‌های صنعتی و تجاری ایجاد می‌کند. پیش‌بینی می‌شود استفاده از اقدامات محدودکننده تجارت و سیاست‌های صنعتی درون‌‌‌‌‌نگر، تاثیر منفی بر رشد تجارت بین‌المللی، به‌ویژه در برخی از بخش‌های راهبردی داشته‌باشد. در ماه‌های اخیر، شاهد رونق در بخش حمل‌ونقل کانتینری بوده‌‌‌‌‌ایم. شاخص نرخ حمل‌ونقل کانتینری شانگهای (SCFI) که معیاری کلیدی برای قیمت حمل‌ونقل کانتینر در سراسر جهان است، با افزایش قابل‌توجهی همراه بوده‌است. این نشان‌دهنده رشد تقاضا برای جابه‌جایی کالاها از طریق کانتینر است. تحولات تجارت‌جهانی تحت‌تاثیر دو نیروی قدرتمند قرار دارد: تغییرات در سیاست‌های تجاری و تنش‌های ژئوپلیتیک. این نیروها واکنش زنجیره‌های تامین را به‌دنبال دارند و مسیر تجارت‌جهانی را بازطراحی می‌کنند. در این میان، برخی از اقتصادها فرصت‌هایی را برای خود می‌بینند. کشورهایی در شرق آسیا و آمریکای‌لاتین می‌توانند از نظم نوین در حال شکل‌گیری در تجارت‌جهانی بهره‌مند شوند و یکپارچگی خود را در زنجیره‌های تامین که تحت‌‌‌‌‌الشعاع نگرانی‌های ژئوپلیتیک قرارگرفته‌‌‌‌‌اند، افزایش دهند. با وجود تداوم فشارهای تورمی فراتر از حد انتظار، احتمال کاهش نرخ بهره توسط ایالات‌متحده در سال۲۰۲۴همچنان قوت دارد. این اقدام می‌تواند پیامدهای دوگانه‌‌‌‌‌ای برای تجارت‌جهانی به‌همراه داشته‌باشد. از یک‌سو، کاهش نرخ بهره می‌تواند منجر به کاهش ارزش دلار آمریکا شود. نقش حاکم دلار در مبادلات جهانی به این معنی است که ارزش آن به‌طور قابل‌توجهی بر قیمت کالاها و خدمات در سراسر جهان تاثیر می‌گذارد. کاهش ارزش دلار، صادرات از ایالات‌متحده را ارزان‌تر می‌کند و پتانسیل افزایش تقاضای جهانی برای کالاهای آمریکایی را دارد. از سوی دیگر، این اقدام می‌تواند فشار تورمی را تشدید کند.کاهش زودهنگام نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو، می‌تواند نقدینگی بیشتری را به اقتصاد تزریق کند که منجر به افزایش تقاضا و در نتیجه رشد قیمت‌ها می‌شود. اگرچه سال۲۰۲۳شاهد کاهش تجارت کالا بین اقتصادهای بزرگ بود، اما در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴نشانه‌هایی از معکوس‌شدن این روند در برخی از آنها مشاهده می‌شود. در این میان، برزیل، روسیه و ایالات‌متحده شاهد افزایش واردات بوده‌اند. از سوی دیگر، چین و هند در زمینه صادرات عملکردی قوی‌‌‌‌‌تر از سه‌ماهه قبل از خود به نمایش گذاشته‌اند. علاوه‌بر این، صادرات روسیه و ایالات‌متحده نیز با رشد همراه بوده‌است.با این حال، تجارت در ژاپن و آفریقای‌جنوبی همچنان با کاهش روبه‌رو است. در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴، شاهد پویایی‌‌‌‌‌های متفاوتی در تجارت‌جهانی بودیم. کشورهای درحال‌توسعه در هر دو بخش واردات و صادرات روندی مثبت را تجربه کردند و رشدی حدود ۲درصدی را به‌ثبت رساندند. در مقابل، کشورهای توسعه‌یافته افزایش صادرات (یک‌‌درصد) داشتند، اما واردات آنها بدون تغییر باقی‌ماند. تجارت جنوب به جنوب نیز رشدی حدود ۲درصدی را در مقایسه با سه‌ماهه قبل تجربه کرد، با این‌حال مقایسه سالانه تصویری متفاوت را نشان می‌دهد. کاهش تجارت‌جهانی عمدتا به دلیل کاهش واردات در کشورهای توسعه‌یافته و کاهش صادرات کشورهای درحال‌توسعه بود. جریان‌های تجاری در هر دو دسته در بازه زمانی بین سه‌ماهه اول۲۰۲۳تا سه‌ماهه اول۲۰۲۴، ۵درصد کاهش‌یافت. تجارت جنوب به جنوب نیز در این دوره با کاهش مشابهی روبه‌رو شد. روندهای تجارت در سه‌ماهه اول سال۲۰۲۴در مناطق مختلف جهان ناهموار بوده‌است. اکثر مناطق در این دوره شاهد رشد مثبت تجارت بوده‌اند، اما استثناهایی نیز وجود دارد. صادرات از مناطق آفریقا و اقیانوس آرام در این دوره کاهش‌یافته‌است. کاهش صادرات در منطقه جنوب و غرب آسیا نیز مشهود بوده‌است، هرچند با شدت کمتری. علاوه‌بر این، همه این مناطق شاهد کاهش قابل‌توجهی در تجارت درون منطقه‌ای بوده‌اند. در مقابل، مناطق شرق آسیا و آمریکا شاهد رشدی قوی‌‌‌‌‌تر در تجارت بوده‌اند. در مقایسه سالانه، رشد تجارت برای همه مناطق به‌جز منطقه شامل فدراسیون‌روسیه و اقتصادهای آسیای‌مرکزی که روندهای تجارت در آنها نوسان داشته‌است، هنچنان منفی باقی مانده‌است. از اواخر سال۲۰۲۲، شاهد افزایش قابل‌توجهی در نزدیکی سیاسی تجارت بوده‌‌‌‌‌ایم. این امر نشان‌دهنده گرایش فزاینده‌ای به تسهیل تجارت دوجانبه بین کشورهایی با مواضع ژئوپلیتیک مشابه (یعنی دوست‌‌‌‌‌گزینی) است. این روند در نیمه دوم سال۲۰۲۳تثبیت شد. همزمان با این موضوع، تمرکز فزاینده‌ای بر تجارت‌جهانی برای تقویت روابط تجاری اصلی نیز وجود داشته‌است، با این حال این روند نیز اخیرا شروع به کاهش کرده‌است. به گزارش دنیای اقتصاد،مسائل ژئو اکونومیک همچنان نقش پررنگی در شکل‌دهی به روندهای کلیدی تجارت دوجانبه ایفا می‌کنند. تاثیر این عوامل فراتر از اقتصادهای بزرگ بوده و می‌تواند بر پویایی تجارت آنها با سایر شرکای تجاری نیز اثر بگذارد. بازآرایی در حال انجام زنجیره‌های تامین عامل مهم دیگری است که بر تجارت دوجانبه تاثیر می‌گذارد.
