بازارهای نوظهور خورشیدی

عربستان سعودی و پاکستان در صدر واردکنندگان قرار دارند و بازارهای جدیدی از آفریقا و آمریکای لاتین به‌‌‌سرعت در حال ظهور هستند. این در حالی‌‌‌ است که چین نیز رکورد نصب داخلی پنل خورشیدی را شکسته است. در همین حال، کشورهایی مانند هند، اروپا و آمریکا با گسترش تولید داخلی به‌‌‌دنبال کاهش وابستگی به واردات از چین هستند.
بر اساس داده‌‌‌های ابزار «رهیاب صادرات پنل خورشیدی چین» از موسسه امبر که به‌‌‌تازگی با اطلاعات کامل سال ۲۰۲۴ به‌‌‌روزرسانی شده، صادرات پنل خورشیدی چین به بیش از ۲۰۰ کشور را رصد کرده است. این داده‌‌‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۴، صادرات پنل‌‌‌های خورشیدی چین ۱۰‌درصد افزایش یافته، این در حالی است که واردات کشورهای درحال توسعه ۳۲‌درصد افزایش یافته اما واردات کشورهای توسعه‌‌‌یافته ۶‌درصد کاهش یافته است.
این روند نشان می‌دهد که سرعت رشد صادرات چین کمتر از افزایش ۳۰ درصدی نصب پنل‌‌‌های خورشیدی در خارج از چین بوده و کشورهای مختلف به تدریج در حال توسعه ظرفیت تولید داخلی خود یا استفاده از موجودی‌‌‌های وارداتی قبلی هستند. علاوه بر افزایش واردات پاکستان و عربستان، در پایان سال ۲۰۲۴ تقاضا از سوی کشورهای کوچک آفریقا و آمریکای لاتین نیز رشد چشمگیری داشته که نشان‌‌‌دهنده تلاش چین برای گسترش بازارهای صادراتی خود است. همچنین، صادرات چین به کشورهای درحال توسعه طی دو سال گذشته دو برابر شده و برای نخستین بار از سال ۲۰۱۸ از صادرات به کشورهای توسعه‌‌‌یافته پیشی گرفته است. واردات کشورهای درحال توسعه از ۶۰ گیگاوات در سال ۲۰۲۲ به ۱۲۶ گیگاوات در سال ۲۰۲۴ رسیده، در حالی که واردات کشورهای پیشرفته تنها ۱۲‌درصد افزایش یافته است.
واردکنندگان پنل خورشیدی چین
هلند همچنان بزرگ‌ترین واردکننده پنل خورشیدی چین است که این موقعیت را عمدتا به دلیل نقش بندر روتردام به‌‌‌عنوان مرکز واردات اروپا حفظ کرده است. اما رتبه‌‌‌های دوم تا پنجم به کشورهای درحال توسعه تعلق دارد؛ برزیل با واردات ۲۰ گیگاوات پنل در جایگاه دوم قرار دارد و پاکستان و عربستان سعودی که در سال ۲۰۲۲ به ترتیب در رتبه‌‌‌های دوازدهم و بیست‌‌‌وششم بودند، در سال ۲۰۲۴ به جایگاه‌‌‌های سوم و چهارم صعود کردند. سایر بازارهای مهم صادرات چین شامل هند، امارات متحده عربی، عمان، تایلند، فیلیپین، آفریقای جنوبی، شیلی، ازبکستان و مکزیک است.
در سال ۲۰۲۴، عربستان و پاکستان هر یک حدود ۱۷ گیگاوات پنل خورشیدی از چین وارد کردند، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۳ تنها ۸ گیگاوات بوده است. اما شیوه رشد این دو کشور کاملا متفاوت بوده؛ در پاکستان، افزایش واردات بیشتر ناشی از نصب پنل‌‌‌های خورشیدی کوچک و پراکنده بدون استفاده از ذخیره‌‌‌سازی باتری و با سرمایه‌گذاری مستقیم مصرف‌کنندگان بوده است. بحران برق و افزایش قیمت انرژی انگیزه اصلی این رشد محسوب می‌شود. بر اساس برآوردهای موسسه امبر، تنها در سال ۲۰۲۴ بین ۱۰ تا ۱۵ گیگاوات ظرفیت خورشیدی جدید در پاکستان نصب شده است که با توجه به اوج تقاضای برق حدود ۳۰ گیگاوات در سال ۲۰۲۳، نشان‌‌‌دهنده رشد قابل‌توجهی است. تقریبا تمامی این نصب‌‌‌ها بر پشت‌‌‌بام‌‌‌ها یا در مجاورت کارخانه‌‌‌ها و زمین‌‌‌های کشاورزی انجام شده‌‌‌اند.
در عربستان سعودی، رشد واردات پنل‌‌‌های خورشیدی عمدتا ناشی از پروژه‌‌‌های بزرگ نیروگاه‌‌‌های خورشیدی در بیابان است که با سرمایه‌گذاری شرکت‌های بین‌المللی اجرا شده‌‌‌اند. این کشور در پنج دوره مناقصه بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴، نیروگاه‌‌‌هایی را با نرخ‌های بسیار پایین (حدود ۱۳ دلار به ازای هر مگاوات‌‌‌ساعت) قرارداد بسته است. تا پایان سال ۲۰۲۴، حدود ۳.۳ گیگاوات از این پروژه‌‌‌ها وارد فاز بهره‌‌‌برداری شده و ۵.۴ گیگاوات دیگر نیز در دست ساخت است. هدف عربستان، تامین ۵۰‌درصد برق خود از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ است. هم‌‌‌زمان با این روند، در پایان سال ۲۰۲۴ صادرات پنل خورشیدی چین به ۱۵ کشور جدید، از جمله نیجریه، عراق و الجزایر، افزایش قابل‌توجهی یافته است؛ هرچند هنوز مشخص نیست که این رشد ناشی از تحقق اهداف فروش سالانه است؛ یا روندی پایدار.
تلاش برای کاهش وابستگی به چین
با وجود رسیدن صادرات پنل خورشیدی چین به رکورد ۲۴۲ گیگاوات در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد آن با کاهش چشمگیری به ۱۰‌درصد رسیده است، در حالی که نصب پنل در سایر کشورها ۳۰‌درصد افزایش یافته است. این روند نشان‌‌‌دهنده تلاش جهانی برای کاهش وابستگی به پنل‌‌‌های چینی است.
هند ظرفیت تولید داخلی خود را به‌‌‌طور قابل‌توجهی افزایش داده و در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۳ گیگاوات و در نیمه اول ۲۰۲۴ نیز حدود ۱۱ گیگاوات ظرفیت جدید راه‌‌‌اندازی کرده است. با این حال، این کشور همچنان به واردات سلول‌‌‌های خورشیدی از چین وابسته است و ۴۸‌درصد صادرات سلول چین در سال ۲۰۲۴ به هند صورت گرفته است.
اتحادیه اروپا نیز در مسیر دستیابی به هدف تولید ۳۰ گیگاوات پنل خورشیدی تا پایان سال ۲۰۲۵ قرار دارد، هرچند ظرفیت تولید آن نسبت به سایر مناطق کمتر است.
به گزارش دنیای اقتصاد،ایالات متحده آمریکا اگرچه واردات مستقیم پنل از چین ندارد، اما بیش از ۹۰‌درصد نیاز خود را از کشورهای آسیایی مانند ویتنام، تایلند، مالزی، هند و کامبوج تامین می‌کند. ظرفیت تولید داخلی آمریکا از ۷ گیگاوات در سال ۲۰۲۰ به ۵۰ گیگاوات در اوایل ۲۰۲۵ افزایش یافته و برنامه‌‌‌هایی برای توسعه ۵۶ گیگاوات ظرفیت بیشتر نیز در دست اجراست.