تب طلا در شرق

هند و چین دو مصرف‌کننده اصلی طلا در جهان هستند و مجموعا سهم بسیار بزرگی از تقاضای جهانی طلا را به خود اختصاص می‌دهند. بر اساس گزارش شورای جهانی طلا، در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، بازار طلا در چین و هند، عملکردی برجسته در بخش‌های مختلف داشتند. اگرچه در ماه ژوئن (خرداد-تیر) فعالیت‌ها در بازار طلا تا حدی کند شد، تداوم فعالیت در بخش‌هایی مانند معاملات نقدی، آتی و صندوق‌های قابل معامله (ETF)، باعث شد که شاخص قیمت طلای شانگهای و سرمایه ورودی به ETFهای مبتنی بر طلا، عملکرد درخشانی را ثبت کند. در غرب آسیا نیز، گزارش‌ها حاکی انباشت حجم عظیم طلا در داخل خانه ترکیه‌ای‌ها حکایت دارند.
سرمایه‌گذاری اژدهای زرد در طلا
درکنار کاهش ۰.۴ درصدی قیمت جهانی در ماه ژوئن، شاخص طلای شانگهای به دلیل تقویت یوان چین نسبت به دلار آمریکا، ۰.۷ درصد کاهش یافت. با این حال، هر دو شاخص در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ بهترین عملکرد خود از سال ۲۰۱۶ را تجربه کردند؛ قیمت جهانی طلا (بر حسب دلار)، بیش از ۲۷ درصد و قیمت آن در بازار چین (بر حسب یوان)، ۲۱ درصد رشد داشت. طبق مدل تحلیلی شورای جهانی طلا، این رشد بیشتر تحت تاثیر افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک، نوسانات دلار و خرید مستمر بانک‌های مرکزی، به‌ویژه بانک مرکزی چین، بوده است. تقاضای عمده‌فروشی طلا در چین، در ماه ژوئن همچنان ضعیف بود. شرکت‌های تولیدکننده جواهر، بانک‌ها و سایر فعالان بازار حدود ۹۰ تن طلا از بازار بیرون کشیدند که نسبت به ماه قبل ۱۰ درصد کاهش داشت.
تقاضای جواهرات نیز به دلیل قیمت بالای طلا، اعتماد پایین مصرف‌کنندگان و ضعف فصلی، پایین باقی ماند و فروشندگان برای شارژ مجدد موجودی طلای خود محتاط بودند. سرمایه‌گذاری روی شمش و سکه نیز با توقف رشد قیمت طلا در محدوده‌ای ثابت، کاهش یافت. در مجموع، برداشت طلا از بورس طلای شانگهای در نیمه نخست سال به ۶۷۸ تن رسید؛ ۱۸ درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل و ۲۲ درصد پایین‌تر از میانگین ۱۰‌ساله. اگرچه تقاضای جواهرات کاهش یافته، ولی افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری در طلا، به ویژه در ماه آوریل با اوج‌گیری تنش‌های تجاری چین و آمریکا، تا حدودی این کاهش را جبران کرد.
در ماه ژوئن، صندوق‌های ETF مبتنی بر طلا در چین بار دیگر رشد مثبتی را تجربه کردند و ورودی یک میلیارد یوان (۱۳۷ میلیون دلار) به ثبت رساندند. در مجموع، این صندوق‌ها در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ حدود ۸.۸ میلیارد دلار ورودی سرمایه داشتند. دارایی تحت مدیریت آنها به ۱۵۳ میلیارد یوان (۲۱ میلیارد دلار) رسید و میزان ذخایر آنها با ۷۴ درصد افزایش به ۲۰۰ تن رسید.
معاملات آتی طلا در بورس شانگهای نیز با میانگین ۵۳۴ تن در روز در نیمه نخست سال، رکورد جدیدی را ثبت کرد؛ هرچند در ماه ژوئن با ۳۹ درصد افت به ۳۸۰ تن در روز رسید. بانک مرکزی چین برای هشتمین ماه پیاپی در ژوئن ۲ تن طلا خرید و در مجموع در نیمه نخست سال ۱۹ تن به ذخایر رسمی خود افزود. اکنون ذخایر طلای چین به ۲۲۹۹ تن رسیده و سهم طلا در ذخایر خارجی این کشور از ۵.۵ درصد در دسامبر ۲۰۲۴ به ۶.۷ درصد در پایان ژوئن افزایش یافته است. در مقابل، واردات ۸۹ تن طلا در ماه مه نشان‌دهنده کاهش چشم‌گیری بود و ۲۱ درصد کاهش نسبت به ماه قبل را به ثبت رساند. این افت واردات با کاهش برداشت از بورس طلا و ضعف کلی تقاضای جواهرات در سال جاری همسو بوده است. در پایان، شورای جهانی طلا هشدار داده که ضعف اعتماد مصرف‌کنندگان و روند ادغام صنعت جواهرسازی ممکن است همچنان بر تقاضای طلا برای جواهرات فشار وارد کند، اما تقاضای سرمایه‌گذاری در طلا احتمالا در نیمه دوم سال نیز قوی باقی خواهد ماند.
تغییر رویکرد در بازار هند
در ماه ژوئن ۲۰۲۵، بازار طلای هند با وجود کاهش واردات و افت تقاضای جواهرات به دلیل ضعف فصلی و قیمت‌های بالا، شاهد رشد چشمگیر در سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد خرده‌فروشی‌ها بود. بر اساس گزارش شورای جهانی طلا به نقل از «کاویتا چاکو»، رئیس بخش تحقیقات هند، قیمت طلا در ماه ژوئن رشد اندکی داشت و در بازار داخلی هند ۹۵ هزار و ۶۷۶ روپیه به ازای هر ۱۰ گرم رسید، که تا اوایل ژوئیه با یک درصد افزایش دیگر به بیش از 9۷ هزار روپیه رسید. با وجود این رشد، قیمت‌های بالا به ویژه پس از پایان فصل ازدواج در هند، تقاضای جواهرات را کاهش داده است. بسیاری از مصرف‌کنندگان، خریدهای غیرضروری را به تعویق انداخته‌اند و به جای طلاهای سنگین و گران، به گزینه‌های سبک‌تر، کم‌عیارتر و دارای نگین روی آورده‌اند.
همچنین روند تعویض طلای قدیمی برای کاهش هزینه‌ها ادامه داشته و تمایل به خرید سکه، شمش و زنجیرهای ساده (که هزینه ساخت پایین‌تری دارند) افزایش یافته است. با این حال، درآمد شرکت‌های بزرگ تولید جواهرات در سه‌ماهه دوم سال به دلیل قیمت بالای طلا و تقاضای مناسب در مراسم عروسی و جشنواره‌های مذهبی در آوریل و مه، رشد چشمگیری داشت. این شرکت‌ها، با وجود کاهش یا ثبات حجم فروش، رشد درآمدی بین ۱۸ درصد تا ۳۱ درصد را ثبت کردند.
در بخش سرمایه‌گذاری، ETFهای طلای هند شاهد ورود سرمایه بی‌سابقه‌ای بودند. در ماه ژوئن، این صندوق‌ها جذب 20.8 میلیارد روپیه (۲۴۲ میلیون دلار) سرمایه را تجربه کردند که دومین رکورد بزرگ تاریخ آنهاست. این روند در ژوئیه نیز ادامه یافته است. دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق‌ها به 7.5 میلیارد دلار رسید که معادل رشد سالانه ۸۸ درصدی است و میزان طلای نگهداری‌شده آنها به 66.7 تن افزایش یافت. تعداد حساب‌های فعال در ETFهای طلا نیز با ۲۸۰ هزار حساب جدید در ژوئن به 7.65 میلیون رسید که نشان‌دهنده افزایش علاقه سرمایه‌گذاران به طلا به عنوان یک دارایی استراتژیک و مقاوم در برابر نوسانات اقتصادی است.
در سطح کلان، بانک مرکزی هند نیز در ماه گذشته پس از چند ماه وقفه، 400 کیلوگرم طلا خریداری کرد و ذخایر طلای خود را به ۸۸۰ تن رساند که رکورد تاریخی جدیدی محسوب می‌شود. با این حال، میزان خرید این بانک در نیمه نخست سال تنها 3.8 تن بود که نسبت به 37.1 تن در مدت مشابه سال قبل، کاهش قابل توجهی داشت. این کاهش، احتمالا ناشی از رویکردی محتاطانه‌تر در مواجهه با قیمت‌های بالای جهانی است. با وجود این، سهم طلا در ذخایر خارجی بانک مرکزی هند از 8.7 درصد در سال گذشته به 12.1 درصد رسیده است که بالاترین نسبت ثبت‌شده تاکنون است. در مقابل، واردات طلا در ژوئن با کاهش چشمگیر مواجه شد و به پایین‌ترین سطح خود در ۱۴ ماه گذشته رسید. ارزش واردات به 1.8 میلیارد دلار کاهش یافت که نسبت به ماه قبل 28 درصد و نسبت به سال گذشته 26 درصد کاهش نشان می‌دهد.
برآوردها نشان می‌دهد که حجم واردات بین ۱۹ تا ۲۴ تن بوده که کمتر از ۳۱ تن در ماه مه است. علت اصلی این افت، ادامه فشار قیمت‌های بالا بر تقاضای فیزیکی طلا بوده است. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که در آینده نزدیک با فرارسیدن فصل جشنواره‌ها از اواسط اوت، تقاضای جواهرات بار دیگر افزایش یابد و در عین حال، تقاضای سرمایه‌گذاری در طلا نیز قوی باقی بماند.
بالش‌های طلایی در فلات آناتولی
در ترکیه، حجم عظیمی از طلای فیزیکی در خانه‌های مردم نگهداری می‌شود؛ بنا بر برآورد مصطفی آتایک، رئیس اتاق جواهرسازان استانبول، ارزش این طلاها به بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. او تخمین می‌زند که حدود ۵ هزار تن طلا در منازل شهروندان ترکیه ذخیره شده است. دلیل اصلی این پدیده، بی‌اعتمادی مردم به لیر ترکیه و نهادهای مالی این کشور عنوان شده است. آتایک برای حل این مشکل، پیشنهاد تاسیس یک بانک طلا ویژه شهروندان را مطرح کرده که با همکاری دولت و اتاق جواهرسازان فعالیت کند. این بانک سرمایه خود را به جای ارز در طلا نگه دارد و زمینه‌ای فراهم خواهد کرد تا طلای خانگی وارد چرخه اقتصاد رسمی شود. آتایک همچنین اشاره کرد که کمتر از نیمی از طلای وارداتی ترکیه صرف صنعت جواهرسازی می‌شود. به گفته او، تولید داخلی طلا در ترکیه در سال ۲۰۲۳ حدود 35.5 تن و در سال ۲۰۲۴ به 32.2 تن رسیده است. اگر این تولید و همچنین بازیافت طلا افزایش یابد، می‌توان نیاز بازار را بدون واردات پاسخ داد و از خروج ارز جلوگیری کرد. در همین حال، قاچاق طلا در ترکیه به‌شدت افزایش یافته است.
طبق گزارشی در مارس ۲۰۲۴، تا آن زمان ۳۵۰ کیلوگرم طلا در مرزها توقیف شده بود که نسبت به کل سال ۲۰۲۳ افزایش ۶۰ درصدی داشت. در یکی از موارد، ۸۸ کیلوگرم شمش طلا با ارزش بیش از ۶ میلیون دلار در استان شرقی وان، نزدیک مرز ایران، کشف شد. دلیل اصلی این قاچاق، اختلاف ۷ درصدی بین قیمت داخلی و جهانی طلا و سودآوری بالای این تجارت عنوان شده است. دولت ترکیه برای کنترل تراز حساب جاری، سهمیه‌هایی برای واردات طلا تعیین کرده که نتیجه آن کاهش واردات برای چهارمین ماه متوالی و افزایش شکاف بین عرضه و تقاضاست. این در حالی است که تقاضای مردمی، به ویژه تحت تاثیر نرخ بهره واقعی منفی، تورم بالا و بی‌ثباتی سیاسی، همچنان بسیار بالا باقی مانده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، برای پاسخ‌گویی به این نیاز، ضرابخانه دولتی ترکیه به صورت شبانه‌روزی، دو شیفت کار می‌کند و تولید سکه‌های طلای جمهوری ترکیه را تقریبا به روزی ۷۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم رسانده است. با این وجود، به گفته مقامات صنفی، همچنان «تقریبا فروشنده‌ای در بازار وجود ندارد» و فشار تقاضای خرد باعث افزایش شدید قیمت‌ها شده است. در مجموع، سیاست‌های محدودکننده واردات از یک سو و تمایل گسترده مردم به حفظ سرمایه خود از طریق طلا از سوی دیگر، اقتصاد ترکیه را در وضعیتی دشوار قرار داده است؛ طوری که طلا اکنون نه تنها یک پناهگاه امن مالی، بلکه یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های اقتصادی دولت ترکیه محسوب می‌شود.