چرا سیل رفسنجان را فراگرفت؟

استان کرمان هفته گذشته تحت تاثیر سامانه بارشی بی سابقه مونسون قرار گرفت که در پی این بارش ها ۱۷ شهرستان استان به نوعی درگیر سیلاب و بارش های تابستانی بی سابقه ای بود که به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان این بارش ها ۲۳۳۰ میلیارد تومان خسارت به استان کرمان وارد شد.
در هفته گذشته شاهد بارش سنگین باران در شهر رفسنجان و وقوع سیلاب بودیم که آخرین مشابه سیلی کنونی در شهر رفسنجان در مرداد ۱۳۵۵ به وقوع پیوسته است که در آن سیل متاسفانه ۱۴ نفر جان خود را از دست دادند اما در سیل هفته قبل دو نفر جان باختند، بنابراین به نظر می رسد دوره بازگشت این بارندگی ها حدود ۵۰ ساله است.
این دوره بازگشت ۵۰ ساله باعث غفلت متولیان امر و ساخت و سازهایی در حریم مسیل ها صورت گرفته که باید دستگاه های مربوطه دستور تخریب این بناها و سازه ها را صادر کنند تا در بارش های بعدی شاهد خسارات زیاد مالی و آسیب های روحی و اجتماعی نباشیم و مردم انتظار دارند که دستگاه قضا با مقصران اصلی برخورد جدی کند تا درس عبرتی برای سایر مسئولین شود که، سلیقه ای و بدون کار کارشناسی پای برگه ای را امضاء نکنند.
دکتر سید مصطفی مرتضوی عضو هیات علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان و دکتری مهندسی منابع آب در گفت‌وگو با ایسنا، درباره گزارش اولیه در خصوص سیلاب رفسنجان گفت: طی چند ساعت در مدت سه روز حدود ۸۵ میلیمتر بارندگی در این منطقه داشتیم یعنی هم شدت سیلاب و هم حجم ورودی سیلاب به شهر بسیار زیاد بوده است.
به اعتقاد او، اگر هیچ معارضی در مسیر سیلاب هم وجود نداشت و مسیر همه رودخانه های منتهی به رفسنجان نیز باز بودند در هر صورت سیلاب وارد شهر رفسنجان می شد.
«رودخانه گیودری که از داخل شهر رفسنجان عبور کرده کمترین معارض را داشته و مشکلی از سوی این رودخانه برای شهر رفسنجان به وجود نیامد اما رودخانه شور که پایین دست سد سرچشمه است و در این سیلاب نیز جوابگوی حجم آب وارده بوده با یکسری از مشکلات در دهنه های آن(عرض رودخانه) در داخل شهر که به هر دلیلی کم شده بود، مواجهه شد که متولیان امر باید این مشکل را برای سیلاب های دیگر حل کنند یعنی هم حریم و هم عرض رودخانه را بررسی کنند.» این بخش دیگری از سخنان این عضو هیات علمی دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان به خبرنگار ایسنا بود.
او، می افزاید: شرکت ملی گاز برای انتقال لوله های خود یکسری خاکریزها در بالادست ایجاد کرده بود که همین امر باعث شد سیلاب دشتی جمع شده و با یکی از مسیرهای دسترسی، آب به سمت شهرک یادگار امام هدایت شود.
او ادامه می‌دهد: همچنین ورود آب به کمربندی سرچشمه و شهرک جهاد و شهرک فرهنگیان رفسنجان نیز به علت هدایت آب از رودخانه «اوراف» و وجود سازه های معارض در محل کمربندی و کافی نبودن کالورتهای جاده بسمت پایین کمربندی و همچنین سازه های بالادستی که در قسمت بالادست فرودگاه اجرا شده بود، باشد و همین امر سبب شد آب به صورت کانالیزه به داخل کمربندی سرچشمه رفته و مجموع آنها بسمت پایین حرکت کند و باز به دلیل معارضی که در این منطقه ایجاد شده بود، آب از زیر پل تاسیساتی شرکت نفت (این پل رودخانه ای نبوده) که پل عبوری خط لوله نفت بوده، عبور کرده و سپس وارد شهر و باعث خسارات وارده به شهرک فرهنگیان و جهاد شده است.
مرتضوی ادامه می دهد: اگر این عارضه ها هم نبودند باز سیلاب به داخل شهر نفوذ می کرد واما از بلوار آیت الله هاشمی وارد شهر رفسنجان می شد، بنابراین با این شدت بارندگی وقوع سیلاب قطعی ولی تنها نقطه ورود سیلاب به داخل شهر با این عارضه ها تغییر کرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان با بیان این مطلب که شرکت آب منطقه ای متولی اصلی رودخانه ها و ساخت و سازهایی که در حریم آنها ایجاد شده، می باشد، اظهار کرد: معارضاتی مثل تاسیسات زیربنایی خطوط نفت و گاز، فرودگاه، ورزشگاه و بعضی باغات و ... که طی چند دهه گذشته احداث شده طبق اصول علمی امری اشتباه بود و نباید شرکت آب منطقه ای اجازه ساخت این تاسیسات را در حریم رودخانه می داد تا امروز شاهد این اتفاقات نمی بودیم.
به اعتقاد این دانشیار دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان، در کل بسیاری از ساخت و سازها و شهرکهای ساخته شده در رفسنجان بد جانمایی شده اند اظهار کرد: متاسفانه شاهد هستیم برخی از ادارات و ساختمانها در رفسنجان در بستر یا حریم رودخانه ها احداث شده اند که باید در ادامه با کارهای کارشناسی دقیق این بناها مشخص و در صورت لزوم حتما حذف شوند.
به گزارش ایسنا،مرتضوی خاطر نشان کرد: همه مردم و مسئولین باید بدانند معمولا سیلاب ها، دارای دوره بازگشت کوتاه و یا حتی طولانی (چندین دهه یا چند ساله) می باشند، که باید از آنها درس گرفت و فراموش نکرد چون امکان بازگشت آن در دوره نزدیکتر هم وجود دارد اما معضل مهم امروز بعد از سیل، فروکش کردن زمین بر اثر قنوات داخل شهر هست که حتما باید در دستور کار و بررسی قرارگیرد تا عواقب بعدی بجا نگذارد.