سهم درآمدی زکات فطره در میان خانوارهای روستایی و شهری طی 12 سال روند افزایشی داشته است. طبق بررسی‌های صورت گرفته در سال جاری، خانوارهای روستایی چهارنفره در مقایسه با سایر خانوارها سهم بیشتری از درآمد سالیانه خود را به پرداخت زکات فطریه برنج و گندم اختصاص داده‌اند...
با توجه به قرار داشتن در آستانه پایان ماه رمضان، برخی از مراجع تقلید میزان زکات فطریه امسال را اعلام کردند. این موضوع سبب شد به محاسبه سهم درآمدی زکات فطره خانوارها بپردازیم. بررسی‌های صورت گرفته از سهم زکات فطره از درآمد متوسط سالیانه خانوارهای کشور به لحاظ بعد خانوار، نشان می‌دهد سهم درآمدی زکات فطره برنج درخانوارهای چهار نفره طی 12 سال روند افزایشی داشته و در سال جاری با ثبت یک رکورد به بیش از 0.5 درصد رسیده است. زکات فطره چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ طبق قواعد، زکات فطره یکی از اعمال واجب روز عید سعید فطر برای مسلمانان است. بر کسانی واجب است که در شب عید فطر مکلف باشند، فقیر نباشد و همچنین نان‌خور دیگران هم محسوب نشوند. بنابراین افراد حائز این شرایط، باید زکات فطره را باید برای خود و افراد نان‌خورشان بپردازند. بر اساس نظر مراجع عظام تقلید، زکات فطریه برای هر نفر معادل سه کیلوگرم گندم، برنج، خرما و امثال این‌ها است که به عنوان قوت غالب خانوار، مصرف می‌شود. قوت غالب در زکات فطره، به آن دسته از خوراکی‌هایی می‌‌گویند که انسان در طول سال آن را بیشتر مصرف کند؛ مانند گندم و برنج در کشور ما. هر ساله مراجع تقلید طبق قیمت منطقه‌ای خود، معادل مبلغ زکات گندم و برنج را محاسبه و اعلام می‌کنند تا افراد به‌راحتی این فریضه واجب را پرداخت کنند. با توجه به موضوع تورم سال‌های اخیر و گرانی کالاهای مصرفی خانوارها، به دنبال آن هستیم که هر سال پرداخت زکات فطره براساس گندم وبرنج، چه سهمی از درآمدهای سالیانه خانوارها را به خود اختصاص داده است. محاسبه سهم درآمدی زکات فطره برای واکاوی سهم درآمدی زکات فطره، داده‌های درآمد متوسط سالیانه خانوارها را، که مرکز آمار به تفکیک شهری و روستایی ارائه می‌دهد، مدنظر قرار می‌دهیم. در کنار آن از مبالغ اعلام‌شده توسط مراجع تقلید برای محاسبه سهم درآمدی زکات فطره بر مبنای دو قوت غالب برنج و گندم طی سال‌های 1390 تا سال جاری استفاده شده است. مبلغ‌های اعلامی توسط مراجع تقلید البته اختلاف معناداری دارد. با این حال برای تحلیل بهتر این موضوع تنها از قیمت‌های اعلامی یک مرجع تقلید استفاده شده است. داده‌های مربوط به درآمد متوسط سالیانه خانوارها در مرکز آمار تنها تا سال 1400 منتشره شده است. بنابراین می‌توان با استفاده از درآمد متوسط سالیانه خانوارها در سال 1400، با لحاظ شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) و تعدیل تورمی، درآمد متوسط سالیانه خانوارها در سال 1401 را محاسبه کرد. با توجه به اینکه در سال جاری هنوز افزایش پرداخت در حقوق‌ها لحاظ نشده است، در نتیجه می‌توان درآمد متوسط سالیانه دوره قبل را برای سال جاری نیز در نظر گرفت. اختصاص کمتر از یک درصد درآمد خانوارهای شهری چهارنفر برای فطریه سهم درآمدی زکات فطره خانوارهای چهار نفره، از نسبت زکات پرداخت‌شده برای چهار نفر به درآمد متوسط ماهانه در هر سال خانوارها محاسبه می‌شود. بررسی این موضوع در میان خانوارهای شهری نشان می‌دهد سهم درآمدی فطریه بر حسب گندم، روند با ثباتی داشته و تا سال 1400 به طور متوسط 1.51 درصد بوده اما در دو سال اخیر رشد چشمگیری داشته و در سال 1402 با ثبت رقم 3.09 درصد به بالاترین سطح خود رسیده است. با این حال بررسی این موضوع در قالب زکات فطریه بر مبنای برنج، حاکی از آن است که سهم زکات برنج از درآمدهای خانوارهای شهری، روند نوسانی و صعودی داشته است. در سال جاری این سهم در خانوارهای شهری چهار نفره به بالاترین سطح خود یعنی 7 درصد رسیده است. علت این امر را می‌توان اینگونه بیان کرد که با توجه به اینکه در سال‌های اخیر افزایش تورم منجر به رشد شدید قیمت برنج شده است و هزینه پرداخت‌شده توسط خانوارها برای خرید برنج به شدت افزایش یافته، در نتیجه مشاهده می‌شود سهم زکات برنج از درآمد سالیانه خانوارهای شهری روند افزایشی داشته است. روستاییان، رکوردار بالاترین سهم درآمدی فطریه برنج در سال جاری زکات پرداختی بر مبنای برنج برای هر نفر، به طور متوسط 240 هزار تومان اعلام شده است. بر اساس محاسبات صورت گرفته، مقایسه سهم زکات از درآمد ماهانه خانوارهای روستایی و شهری دو نفره و چهار نفره حکایت از این دارد که این نسبت در خانوارهای روستایی چهار نفره در مقایسه با سایر خانوارها به شدت بیشتر بوده و رقم 12.34 درصد ثبت شده است. به عبارت ساده‌تر، خانوارهای چهار نفره روستایی حدود 12.3 درصد از درآمد ماهانه خود را باید صرف پرداخت زکات بر اساس قوت برنج کنند. خانوارهای شهری چهار نفره نیز در جایگاه دوم بررسی این موضوع قرار می‌گیرند. در مقابل، مشاهده می‌شود سهم زکات پرداخت‌شده (قوت برنج) از درآمدهای خانوارهای شهری دو نفره با 3.5 درصد کمترین میزان بوده است. سهم ناچیز زکات فطره گندم از درآمد خانوارهای شهری دو نفره طبق مبلغ اعلام‌شده در سال جاری مبلغ پرداختی برای زکات گندم برای هر نفر، 60 هزارتومان اعلام شده است. بر این اساس مشاهده می‌شود سهم زکات گندم از درآمدهای خانوارهای شهری و روستایی چهار نفره، به طور مشابه 3.09 درصد بوده که بالاترین نسبت محاسبه‌شده در مقایسه با سایر خانوارها بوده است. سهم زکات گندم از درآمد ماهانه خانوارهای شهری دو نفره در این مقایسه بسیار ناچیز بوده و 0.87 درصد ثبت شده است که کمترین میزان در این بررسی به شمار می‌آید.
