بند ناف دلار قطع می‌شود؟

این دومین جراحی دولت رئیسی پس از جراحی اقتصادی سال گذشته است که نه تنها هنوز زخم‌های آن التیام نیافته بلکه عفونی هم شده است! گفته می‌شود این دیدگاه، اقتصاد ایران را در آینده از دامان دلار به دامان یوآن سوق خواهد داد.
«دلارزدایی» واژه تازه‌ای در اقتصاد ایران نیست. هر بار دولت‌ها در برابر تحرکات بازار ارز و افزایش قیمت دلار کم آورده‌‍اند، این واژه بر سر زبان‌ها افتاده است. به ویژه اگر روابط با کشورهای شرق جهان تقویت شده باشد، این ایده نیز بیشتر پر و بال گرفته است.
نگاهی به روند بازارها و وضعیت اقتصادی سال گذشته و ثبت رکورد بدترین دوره مدیریت اقتصادی کشور توسط دولت رئیسی، موید همین نظریه فرار رو به جلوی دولت است.
سال گذشته دلار سطح نادیده 60 هزار تومانی را لمس کرد و اکنون تنها با گذشت دو روز از اظهارات جدید رئیسی، روند صعودی تازه‌ای را استارت زده و دو هزار تومان رشد کرده است تا از میانه‌های کانال 54 هزار تومانی نیز عبور کند! سکه هم در همین بازه دو روزه دوباره به سقف کانال 33 میلیون تومانی جهش کرده است؛ در بازار سهام هم، این شرکت‌های دلارمحور بوده‌اند که امروز بیشترین ورود پول و بالاترین رشد بازار را ثبت کردند! به این ترتیب به نظر می‌رسد دست‌کم بازارهای مالی و مرتبط با دلار چندان اهمیتی برای جراحی جدید تیم رئیسی قائل نبوده‌اند!
نقش پکن در تقویت نظریه دلارزدایی
به نظر می‌رسد دولت رئیسی با تکیه بر توافقات جدید خود با پکن به این نتیجه رسیده است که دلارزدایی از اقتصاد ایران، کار آسانی خواهد بود؛ دولتی که البته حتی در تدوین بودجه سالانه خود هم مانده است!
در حال حاضر اگرچه یوان چین در حال قدرت گرفتن در چرخه مناسبات بین‌المللی است اما هنوز نتوانسته طرف‌های اقتصادی قدرتمندی نظیر اعضای اتحادیه اروپا را که خود نیز دارای ارز پرقدرتی با عنوان یورو هستند، به جایگزینی دلار با یوآن ترغیب و راضی کند.
حتی گروه کشورهای بریکس هم که اعلام کرده است قصد دارد ارز جدیدی برای جایگزینی با دلار در معاملات جهانی معرفی کند- و چین نیز یکی از اعضای آن است- تنها از پنج کشور تشکیل شده و نتوانسته اقتصادهای قوی اتحادیه اروپا نظیر آلمان را به سوی خود جذب کند. برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی اعضای گروه بریکس هستند و به تازگی اعلام شده است که سه کشور الجزایر، مصر و اندونزی علاوه بر درخواست پیشین ایران و عربستان، خواستار عضویت در این گروه هستند.
از میان این کشورها، چین به‌رغم مناسبات تجاری گسترده با آمریکا اما رقیب اصلی ایالات متحده در عرضه سیاسی و اقتصادی نیز محسوب می‌شود و به جایگاه دوم بزرگترین اقتصاد جهان دست یافته است. با این حال چین نیز دارای مناسبات بالای تجاری با آمریکاست.
با این حال روسیه، عضو دیگر بریکس پس از جنگ اوکراین مورد تحریم‌های شدید آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفته و ارزش پول خود را از دست داده است. این کشور البته برای تداوم روابط تجاری خود حتی بخش بزرگی از بازار ایران در منطقه خاورمیانه و شرق آسیا از جمله چین را تصاحب کرده و فرآورده‌های خود را با تخفیف عرضه می‌کند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد ایران حتی در این گروه هم از جایگاه چندان مناسبی از منظر اقتصادی برخوردار نباشد. ایران طی دو سال گذشته هم قافیه را به روسیه باخته و هم به چین و حتی در صورت ورود به این گروه جایگاه موثری در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین سیاست‌ها نخواهد داشت.

دست ایران همچنین در برابر اقتصاد نوظهور هند هم خالی است و کشوری که می‌رود تا بالاترین رتبه‌های اقتصادی جهان را کسب کند، دارای قدرت اثرگذاری بیشتری در میان اقتصادهای جهان، از جمله گروه بریکس است.
نگاهی به بریکس حاکی از ایجاد منظومه جدیدی حول محور چین است اما با این حال این منظومه هنوز آنقدر قدرت نگرفته است که بتواند پای دلار را به کلی از اقتصاد جهان ببرد. با این حال اما به نظر می‌رسد نگاه دولت سیزدهم به این مساله جدی‌تر از این حرف‌هاست. دولت ابراهیم رئیسی کمر به قطع بند ناف دلار بسته اما مشخص نیست در این نبرد کمر دولت و اقتصاد ایران خواهد شکست یا رشته اتصال دلار قطع می‌شود؟
قطع ارتباط با دلار ممکن است؟
این دیدگاه تا حد زیادی از واقعیت‌های اقتصادی ایران دور است و بیشتر از یک بینش سیاسی نشات می‌گیرد تا نگاهی اقتصادی با رویکرد توسعه و رفاه. اگرچه داده‌های اخیر صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد سهم دلار از ذخایر جهانی از حدود 70 درصد در اواخر دهه 1990 به 58.4 درصد کاهش یافته است اما سهم دلار آمریکا از اقتصاد جهان هنوز به اندازه‌ای کوچک نشده که اثرگذاری بالای خود در مناسبات تجاری بین‌المللی را از دست بدهد.
هنوز هم روند قیمتی مهمترین کالاهای جهان و انواع کامودیتی‌ها که پایه اصلی صنعت هستند، با قیمت دلار محاسبه می‌شود. انواع کریپتوها که اکنون در اقتصادهای نوظهور بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند، بر پایه دلار نقش‌آفرینی می‌کنند. بزرگترین مناسبات تجاری اتحادیه اروپا و آمریکا بر پایه دلار محاسبه می‌شود و هنوز این ارز، رایج‌ترین ارز خارجی در کشورهای جهان است به نحوی که در هر کشور جهان به راحتی می‌توان با آن مبادله و معامله کالا و خدمات انجام داد. به معنای دیگر، قدرت نفوذ دلار آمریکا و پشتوانه این ارز به اندازه‌ای بالاست که هنوز برای ادعای قطع ارتباط آن با اقتصاد، بسیار زود است.
همچنین در حالی دولت رئیسی از حذف دلار دم می‌زند که اقتصاد بیمار ایران هنوز پس از جراحی سخت سال گذشته حتی به دوران نقاهت هم نرسیده است، چه رسد به آنکه بتواند این پول قدرتمند را از چرخه مناسبات خود حذف کند!
در نمونه‌ای کوچک و ملموس، دولت رئیسی وعده داده بود که سال گذشته 100 هزار دستگاه و امسال 200 هزار دستگاه خودروی خارجی وارد کند. این وعده البته سال گذشته به سرانجام نرسید تا عدد خودروهای وارداتی امسال در صورت انجام، به 300 هزار دستگاه برسد.
بر اساس اعلام دولت، اغلب این خودروها از کشورهای کره و ایتالیا و بخشی هم از چین تامین می‌شود. در صورتی که دولت بخواهد حتی همین تجارت کوچک را عملی کند، از چه ارزی استفاده خواهد کرد؟ آیا کره جنوبی به عنوان متحد تجاری و سیاسی آمریکا، دلار را با ارز مورد علاقه ایران جایگزین خواهد کرد؟ آیا ایتالیا به تجارت با یوآن تن خواهد داد؟
مثال کوچک واردات خودرو، مصداق مشت نمونه خروار است. انواع تکنولوژی‌های روز، کالا، مواد اولیه و خدمات نوین جهان که باید در صنایع و در راستای توسعه و رفاه کشور، از مسیر واردات تامین شوند، تحت‌الشعاع دلارزدایی دولت رئیسی قرار خواهند گرفت و چین به منبع اصلی تامین نیازهای ایران بدل خواهد شد. این در حالی است که چین خود نیز بخشی از نیازهای خود در راستای توسعه صنایع و فناوری را از کشورهای غربی تامین می‌کند!
نگاهی به وضعیت فعلی معاملات کالا و خدمات در سطح جامعه هم حاکی از نقش پررنگ دلار است. در حال حاضر برخی مدارس خصوصی تهران، شهریه تحصیلی را به صورت دلاری از دانش‌آموزان اخذ می‌کنند. برخی شرکت‌ها نیز دستمزد ماهانه پرسنل خود را به صورت دلاری پرداخت می‌کنند و آن طور که گزارش شده، برخی مراکز درمانی خصوصی و بعضی پزشکان نیز در قبال خدمات ارائه شده به بیماران، به جای ریال، دلار دریافت می‌کنند. معاملات مسکن نیز که هر بار قیمت دلار جهش می‌کند، در برخی مناطق با دلار انجام می‌شود و امسال هم از این قاعده نانوشته مستثنی نیست!
به گزارش تجارت‌نیوز،به نظر می‌رسد دولت باید این واقعیت را بپذیرد که حتی در صورت امکان حذف دلار از مناسبات اقتصادی، این اقدام در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نخواهد بود و بهتر است در شرایط فعلی که اقتصاد ایران در بحران و تورم دست و پا می‌زند، به جای راه‌انداختن دبیرخانه قطع بند ناف دلار، به فکر قطع دست رانت‌خواران ارزی و کاسبان تحریم باشد.